Գործ N ԵԴ/0785/01/20
Դ Ա Տ Ա Վ Ճ Ի Ռ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՆՈւՆԻՑ
ԵՐԵՎԱՆ ՔԱՂԱՔԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԻՐԱՎԱՍՈՒԹՅԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ.

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ` Վ.Լ.Գրիգորյան
ՔԱՐՏՈՒՂԱՐՈՒԹՅԱՄԲ` Մ.Սարգսյանի,
Ն.Ալոյանի,
Մասնակցությամբ`
ՄԵՂԱԴՐՈՂ` Հ.Պետրոսյանի,
ՊԱՇՏՊԱՆ` Կ.Խաչատրյանի,
ԱՄԲԱՍՏԱՆՅԱԼ` Ա.Բաբայանի,

2020 թվականի նոյեմբերի 13-ին Երևան քաղաքում, դռնբաց դատական նիստում, արագացված դատական քննության կարգով քննության առնելով քրեական գործն ըստ մեղադրանքի`
Արտուր Գեորգիի Բաբայանի /ծնված 1983 թվականի հունիսի 03-ին, Ադրբեջանում, ազգությամբ հայ, ՀՀ քաղաքացի, չդատված, ամուսնալուծված, բարձրագույն կրթությամբ, խնամքին` թոշակառու հաշմանդամ մայրը, աշխատում է «ՎԵԶԶԵՐ» ՍՊԸ-ում որպես շուկայի զարգացման պատասխանատու, հաշվառված և բնակվում է ք.Երևան, Միկոյան փ., 6-րդ շ., 39 բնակարան հասցեում/, մեղադրվում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով.

Գործի դատավարական նախապատմությունը.
2019 թվականի մայիսի 16-ին ՀՀ ոստիկանության ԿՀԴՊ ԳՎ ԿՎ բաժնի հետաքննության գծով ավագ տեսուչ Ա.Այվազյանը, վերանայելով Ա.Հ.Դանիելյանի հաղորդման առթիվ նախապատրաստված նյութերը, որոշում է կայացրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին և 2-րդ կետերի հատկանիշներով թիվ 58159019 քրեական գործը հարուցելու մասին:
2019 թվականի մայիսի 17-ին ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության ՀԿԳ քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել թիվ 58159019 քրեական գործը վարույթ ընդունելու մասին:
2019 թվականի նոյեմբերի 11-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել թիվ 58159019 քրեական գործով Արտուր Գեորգիի Բաբայանին որպես մեղադրյալ ներգրավելու մասին, և 2020 թվականի հունիսի 21-ին նրան մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով այն արարքի համար, որ նա «2017 թվականի ապրիլի 02-ին կայացած Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հերթական ընտրությունների նախընտրական փուլում ընտրողին տվել է կաշառք` Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության համապետական ընտրական ցուցակում ընդգրկված պատգամավորի թեկնածուի օգտին կողմ քվեարկելու համար:
Այսպես.
Արտուր Բաբայանը Երևանի Նոր Նորք վարչական շրջանի ղեկավարի 2016 թվականի մարտի 24-ի թիվ 09 կարգադրությամբ նշանակվել է նույն վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմի քարտուղարի պաշտոնին:
2017 թվականի ապրիլի 02-ին նշանակված Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հերթական ընտրություններին մասնակցելու համար, ի թիվս այլոց, առաջադրված է եղել նաև Երևան քաղաքի Նոր Նորք վարչական շրջանի ղեկավար Արմեն Ուլիխանյանի եղբայրը` Ղուկաս Ուլիխանյանը` Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունից: Նոր Նորք վարչական շրջանի ընտրողներից Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության կողմից պատգամավորի թեկնածու առաջադրված Ղուկաս Ուլիխանյանի օգտին առավելագույն քվեներ ապահովելու և ընտրություններում ցանկալի արդյունք արձանագրելու խմբային շահերից ելնելով, Արտուր Բաբայանը մտադրվել է նյութապես շահագրգռել ընտրողներին, մասնավորապես` ընտրողներին քվեի համար որպես կաշառք տալ պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայամաններով բժշկական օգնության ու սպասարկման ուղեգրեր` ընտրություններին նրանց մասնակցությունը և Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության կողմից պատգամավորի թեկնածու առաջադրված Ղուկաս Ուլիխանյանի օգտին քվեարկելն ապահովելու համար:
Այդ նպատակով Արտուր Բաբայանը 2017 թվականի ապիլի 02-ին նշանակված ընտրություններին նախորդող ժամանակահատվածում` 2017 թվականի փետրվարին, Երևանի Նոր Նորք վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմի վարչական շենքում գտնվող իր աշխատասենյակում հանդիպել է ընտրողին` Երևան քաղաքի Սաֆարյան փողոցի 4-րդ շենքի 10-րդ բնակարանի բնակիչ Արփենիկ Սիմոնյանին: Տեղեկանալով, որ վերջինս որպես թոշակառու վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմ է դիմել աչքերի վիրահատությունը պետության հոգածության ներքո իրականցնելու խնդրանքով, Արտուր Բաբայանը նրանից պահանջել է ընտանիքի մյուս անդամների հետ մասնակցել 2017 թվականի ապրիլի 02-ին կայանալիք ընտրություններին, կողմ քվեարկել իր ներկայացրած անձի` պատգամավորի թեկնածու առաջադրված` Նոր Նորք վարչական շրջանի ղեկավար Արմեն Ուլիխանյանի եղբոր` Ղուկաս Ուլիխանյանի օգտին` խոստանալով այդ դեպքում որպես կաշառք տալ առավելություն, այն է` ապահովել պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության ու սպասարկման ուղեգրի տրամադրումը:
2017 թվականի ապրիլի 02-ին նշանակված Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի հերթական ընտրություններին մասնակցելուց հետո Արփենիկ Սիմոնյանը դիմել է Նոր Նորք վարչական շրջանի ղեկավարի աշխատակազմ, ստացել պետության կողմից երաշխավորված անվճար և արտոնյալ պայմաններով բժշկական օգնության և սպասարկման 2017 թվականի մարտի 22-ի թվագրմամբ թիվ ԵՀ 005972 ուղեգիրը, որի հիման վրա 2017 թվականի ապրիլի 25-ին Երևանի «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնում ենթարկվել է աչքի անվճար վիրահատության, ինչի դիմաց պետության կողմից հիշյալ բժշկական կենտրոնին փոխանցվել է 77.200 ՀՀ դրամ:
Արտուր Բաբայանի հիշյալ գործողություններով խաթարվել է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ և ՀՀ ընտրական օրենսգրքով երաշխավորված` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացու ընտրական իրավունքի իրականացման` ազատության և կամավորության սկզբունքի էությունը:»:
2019 թվականի նոյեմբերի 11-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել Արտուր Գեորգիի Բաբայանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց կիրառել ստորագրություն չհեռանալու մասին:
2019 թվականի նոյեմբորի 11-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել Արտուր Գեորգիի Բաբայանի նկատմամբ հետախուզում հայտարարելու մասին:
2019 թվականի նոյեմբերի 11-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել Արփենիկ Դիվինի Սիմոնյանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 1-ին մասով քրեական հետապնդում չիրականացնելու մասին` գործուն զղջալու հիմքով:
2019 թվականի նոյեմբերի 11-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել թիվ 58159019 քրեական գործով վարույթը կասեցնելու մասին` որպես մեղադրյալ ներգրավված Արտուր Գեորգիի Բաբայանի գտնվելու վայրը պարզված չլինելու հիմքով:
2020 թվականի հունիսի 21-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել թիվ 58159019 քրեական գործով կասեցված վարույթը վերսկսելու մասին:
2020 թվականի հուլիսի 10-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել թիվ 58159019 քրեական գործից մեղադրյալ Արտուր Գեորգիի Բաբայանի նկատմամբ գործը անջատելու և դրան 62218520 համարը շնորհելու մասին:
2020 թվականի հուլիսի 10-ին քննիչ Խ.Մեջլումյանը որոշում է կայացրել դատական ծախսերն ապահովելու նպատակով մեղադրյալ Արտուր Գեորգիի Բաբայանի անշարժ և շարժական գույքի վրա 184.800 ՀՀ դրամի չափով կալանք դնելու մասին:
2020 թվականի հուլիսի 20-ին թիվ 62218520 քրեական գործը` հաստատված մեղադրական եզրակացությամբ, ստացվել է Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանում:


Արագացված դատական քննություն.
Մինչ քրեական գործով դատաքննությունը սկսելը, ամբաստանյալ` Արտուր Գեորգիի Բաբայանն միջնորդեց դատական քննությունն անցկացնել արագացված կարգով և հայտարարեց, որ միջնորդությունը ներկայացրել է կամավոր, խորհրդակցել է պաշտպանի հետ, գիտակցում է արագացված կարգով դատական քննություն անցկացնելու բնույթը և հետևանքները, առաջադրված մեղադրանքն իրեն պարզ է, համաձայն է առաջադրված մեղադրանքի հետ:
Դատարանը, համոզվելով, որ առկա են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 375.1 և 375.2 հոդվածներով նախատեսված պայմանները, որոշում է կայացրել արագացված կարգով դատական քննություն անցկացնելու մասին:
Դատարանը, հիմք ընդունելով մեղադրանքի հիմքում դրված ապացույցները` (վկա Արթուր Հմայակի Դանիելյանի ցուցմունքը /հատոր 1, գ.թ. 57-62/, վկա Արփենիկ Դիվինի Սիմոնյանի ցուցմունքները /հատոր 1, գ.թ. 66-70, 123-124/, վկա Սամվել Հովհաննեսի Սիմոնյանի ցուցմունքը /հատոր 1, գ.թ. 119-122/, 2020 թվականի հուլիսի 10-ի որոշմամբ ապացույց ճանաչված Երևանի քաղաքապետարանի աշխատակազմի առողջապահության վարչության պետին ուղղված միջնորդագրի պատճենները, Ա.Սիմոնյանի աչքի վիրահատության կապակցությամբ կազմված հիվանդության պատմագրի պատճենը, Երևանի «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի թիվ 01-14/2104 գրությունը, պետպատվերի ուղեգրեր ստացած բնակիչների ցուցակի պատճենը, ընտրող Ա.Սիմոնյանին կաշառք տալու վերաբերյալ տեսաձայանգրություններ պարունակող լազերային սկավառակը /հատոր 1, գ.թ. 11, 28, 80-88, 99, 130, 133, 135/, տեսաձայնագրային և դիմանկարային փորձաքննության թիվ 20631906 եզրակացությունը /հատոր 1, գ.թ. 89-99/, փաստաթղթերի առգրավման մասին 2019 թվականի օգոստոսի 20-ի արձանագրությունը /հատոր 1, գ.թ. 78/, փաստաթղթերի զննության մասին 2019 թվականի նոյեմբերի 09-ի արձանագրությունը /հատոր 1, գ.թ. 131-138/, 2020 թվականի հուլիսի 10-ի որոշմամբ ապացույց ճանաչված լազերային սկավառակի պարունակության զննության մասին արձանագրությունը /հատոր 1, գ.թ. 52-56/, Ա.Դանիելյանից բանավոր հաղորդում ընդունելու մասին 2019 թվականի մայիսի 06-ի արձանագրությունը /հատոր 1, գ.թ. 2/) գտնում է, որ ամբաստանյալ Արտուր Գեորգիի Բաբայանը կատարել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված արարքը:

Դատարանի իրավական վերլուծությունները.
Ամբաստանյալի նկատմամբ պատիժ նշանակելու հարցը քննարկելիս` դատարանը գտնում է հետևյալը.
ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ հոդվածի համաձայն` «Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել այնպիսի գործողության կամ անգործության համար, որը կատարման պահին հանցագործություն չի հանդիսացել: Չի կարող նշանակվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որը ենթակա էր կիրառման հանցանք կատարելու պահին: Արարքի պատժելիությունը վերացնող կամ պատիժը մեղմացնող օրենքն ունի հետադարձ ուժ:»:
ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ հոդվածի համաձայն`
«1. Անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն:
2. Անձի իրավական վիճակը բարելավող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ ունեն, եթե դա նախատեսված է այդ ակտերով:»:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 12-րդ հոդվածի համաձայն`
«1. Արարքի հանցավորությունը և պատժելիությունը որոշվում են դա կատարելու ժամանակ գործող քրեական օրենքով:
2. Հանցանքը կատարելու ժամանակ է համարվում հանրության համար վտանգավոր գործողությունը (անգործությունը) իրականացնելու ժամանակը` անկախ հետևանքները վրա հասնելու պահից»:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի համաձայն`
«1. Արարքի հանցավորությունը վերացնող, պատիժը մեղմացնող կամ հանցանք կատարած անձի վիճակն այլ կերպ բարելավող օրենքը հետադարձ ուժ ունի, այսինքն` տարածվում է մինչև այդ օրենքն ուժի մեջ մտնելը համապատասխան արարք կատարած անձանց, այդ թվում` այն անձանց վրա, ովքեր կրում են պատիժը կամ կրել են դա, սակայն ունեն դատվածություն:
2. Արարքի հանցավորությունը սահմանող, պատիժը խստացնող կամ հանցանք կատարած անձի վիճակն այլ կերպ վատթարացնող օրենքը հետադարձ ուժ չունի:
3. Պատասխանատվությունը մասնակիորեն մեղմացնող և միաժամանակ պատասխանատվությունը մասնակիորեն խստացնող օրենքը հետադարձ ուժ ունի միայն այն մասով, որը մեղմացնում է պատասխանատվությունը»:
«Նորմատի իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 28-րդ հոդվածի համաձայն`
«1. Նորմատիվ իրավական ակտի գործողությունը տարածվում է դրա ուժի մեջ մտնելուց հետո գործող հարաբերությունների վրա, եթե այլ բան նախատեսված չէ Սահմանադրությամբ, օրենքով կամ տվյալ նորմատիվ իրավական ակտով:
2. Սահմանադրության 73-րդ հոդվածին համապատասխան` անձի իրավական վիճակը վատթարացնող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ չունեն, իսկ անձի իրավական վիճակը բարելավող օրենքները և այլ իրավական ակտերը հետադարձ ուժ ունեն, եթե դա նախատեսված է այդ ակտերով:
3. Սահմանադրության 72-րդ հոդվածին համապատասխան` արարքի պատժելիությունը վերացնող կամ պատիժը մեղմացնող օրենքն ունի հետադարձ ուժ:
(…)»:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, գտնելով, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 12-րդ և 13-րդ հոդվածներով սահմանված` «քրեական օրենքի գործողությունը ժամանակի ընթացքում» և «քրեական օրենքի հետադարձ ուժը» հասկացությունների ճիշտ մեկնաբանման առումով առկա է օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովման խնդիր, թիվ ԳԴ1/0013/01/11 քրեական գործով 2011 թվականի հոկտեմբերի 20-ին կայացրած իր որոշման 14-16-րդ կետերով արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը`
«(…)14. Արարքը քրեականացնող կամ հանցագործության համար պատասխանատվությունը խստացնող, ինչպես նաև անձի վիճակն այլ կերպ վատթարացնող օրենքին հետադարձ ուժ տալու անթույլատրելիությունը և հակառակ դրան` արարքի հանցավորությունը վերացնող, պատիժը մեղմացնող կամ հանցանք կատարած անձի վիճակն այլ կերպ բարելավող օրենքին հետադարձ ուժ տալու պարտադիրությունը բխում է նաև մարդու իրավունքների վերաբերյալ մի շարք միջազգային-իրավական ակտերի պահանջներից:
Մասնավորապես, Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` «Ոչ ոք չի կարող հանցագործության մեջ մեղադրվել որևէ արարք կատարելու կամ անգործության համար, որոնք կատարվելու պահին ազգային օրենքներով կամ միջազգային իրավունքով հանցագործություն չեն համարվել: Չի կարող նաև ավելի ծանր պատիժ տրվել, քան այն, որը կարող էր սահմանվել հանցանքը կատարելու ժամանակե:
«Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին» միջազգային դաշնագրի 15-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Ոչ ոք չի կարող մեղավոր ճանաչվել որևէ գործողության կամ թողտվության հետևանքով որևէ քրեական հանցագործություն կատարելու մեջ, որը, այն կատարվելու պահին գործող ներպետական օրենսդրության կամ միջազգային իրավունքի համաձայն, չի հանդիսացել քրեական հանցագործություն: Հավասարապես, չի կարող նշանակվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որը կիրառման էր ենթակա քրեական հանցագործության կատարման պահին: Եթե հանցագործությունը կատարվելուց հետո օրենքով ավելի թեթև պատիժ է սահմանվում, այդ օրենքի գործողությունը տարածվում է տվյալ հանցագործի վրա»:
«Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` «Ոչ ոք չպետք է մեղավոր ճանաչվի որևէ գործողության կամ անգործության համար, որը կատարման պահին գործող ներպետական կամ միջազգային իրավունքի համաձայն, քրեական հանցագործություն չի համարվել: Չի կարող նաև նշանակվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որը կիրառելի է եղել քրեական հանցագործության կատարման պահին»:
15. Վերը նշված իրավանորմերի էությունը բացահայտող, ելակետային նշանակություն ունեցող մեկնաբանություններ տվել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր մի շարք վճիռներում: Մասնավորապես, Գ.-ն ընդդեմ Ֆրանսիայի գործով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը սահմանել է, որ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասն ամրագրում է, որ միայն օրենքով կարող է սահմանվել, թե որ արարքներն են համարվում հանցագործություն, և ինչ պատիժներ են նախատեսվում դրանց կատարման համար, ինչպես նաև արգելում է ի վնաս մեղադրյալի` հետադարձության կարգով քրեական օրենքի կիրառումը (տե՛ս G. v France, գանգատ թիվ 15312/89, 1995 թվականի սեպտեմբերի 27-ի վճիռ, կետ 24):
Գ.-ն ընդդեմ Ֆրանսիայի գործով կայացված վճռում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը վկայակոչել է իր մեկ այլ` Կոկկինակիսն ընդդեմ Հունաստանի գործով վճիռը, որտեղ Եվրոպական դատարանը դիրքորոշում է հայտնել այն մասին, որ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածի 1-ին կետը նախատեսված չէ միայն այն բանի համար, որ ի վնաս մեղադրյալի հետադարձության կարգով քրեական օրենքի կիրառումն արգելվի: Այն ընդհանուր առմամբ ամրագրում է նաև այն սկզբունքը, որ միայն օրենքը կարող է սահմանել հանցանքը և նախատեսել պատիժը (nullum crimen, nulla poena sine lege), ինչպես նաև այն սկզբունքը, որ քրեական օրենքը չպետք է ի վնաս մեղադրյալի տարածական մեկնաբանության ենթարկվի, օրինակ` այն չպետք է կիրառվի անալոգիայով: Դրանից հետևում է, որ հանցանքը պետք է հստակորեն սահմանված լինի օրենքում, իսկ այս պայմանն ապահովված է այն դեպքում, երբ անձը համապատասխան դրույթի ձևակերպումից, անհրաժեշտության դեպքում` դատարանների մեկնաբանության օգնությամբ, կարող է հասկանալ, թե հատկապես ո՛ր գործողության ու անգործության համար է նա ենթակա պատասխանատվության (տե՛ս Kokkinakis v. Greece, գանգատ թիվ 14307/88, 1993 թվականի մայիսի 25-ի վճիռ, կետ 52):
Երկու այլ` Ս.Ռ.-ն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության և Ս.Վ.-ն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության գործերով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի 7-րդ հոդվածում ամրագրված երաշխիքները, լինելով օրենքի գերակայության էական տարրեր, Կոնվենցիայի պաշտպանության համակարգում կայուն տեղ ունեն, և դա հատկապես ընդգծվում է այն փաստով, որ Կոնվենցիայի 15-րդ հոդվածի համաձայն` անգամ պատերազմի կամ արտակարգ դրության ժամանակ 7-րդ հոդվածից որևէ շեղում չի թույլատրվում: Վերջինս, ելնելով իր առարկայից և նպատակից, պետք է այնպես մեկնաբանվի ու կիրառվի, որպեսզի նախատեսի կամայական մեղադրման, դատապարտման և պատժման դեմ ուղղված արդյունավետ երաշխիքներ (տե՛ս C.R. v. The United Kingdom, գանգատ թիվ 20190/92, 1995 թվականի նոյեմբերի 22-ի վճիռ, կետ 32 և S.W. v. The United Kingdom, գանգատ թիվ 20166/92, 1995 թվականի նոյեմբերի 22-ի վճիռ, կետ 34):
16. Սույն որոշման 13-14-րդ կետերում շարադրված ներպետական և միջազգային իրավադրույթների, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ «չկա հանցագործություն և պատիժ, եթե այն սահմանված չէ օրենքով» (nullum crimen, nulla poena sine lege) կանոնը համընդհանուր ճանաչում ստացած հիմնարար սկզբունք է և իրավունքի գերակայության կարևորագույն տարր: Այն բացառիկ նշանակություն ունի մարդու իրավունքների պաշտպանության համակարգում, հետևաբար նշված սկզբունքից շեղումը բացարձակապես անթույլատրելի է: Սա նշանակում է, որ անձը չի կարող քրեական պատասխանատվության ենթարկվել, եթե արարքը կատարելու ժամանակ գործող օրենքով այն հանցագործություն չի համարվել, ինչպես նաև` հանցանք կատարած անձը ենթակա է քրեական պատասխանատվության միայն այն օրենքով, որը գործել է նրա կողմից արարքը կատարելու ժամանակ: Nullum crimen, nulla poena sine lege սկզբունքի բաղադրամասերից է նաև այն դրույթը, համաձայն որի` չի կարող կիրառվել ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որն օրենքով կիրառելի է եղել հանցագործության կատարման պահին(…)»: (տե՛ս Գասպար Արամի Պողոսյանի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2011 թվականի հոկտեմբերի 20-ի թիվ ԳԴ1/0013/01/11 որոշումը):
Վերահաստատելով և զարգացնելով Գ.Պողոսյանի գործով որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշումը` Վճռաբեկ դատարանը Վ.Գալոյանի վերաբերյալ որոշմամբ արձանագրել է հետևյալը` «(…) ժամանակի ընթացքում քրեական օրենքի գործողության և քրեական օրենքի հետադարձ ուժի կառուցակարգերը ճիշտ կիրառելու համար ելակետային նշանակություն ունի հանցավոր արարքի կատարման պահը: Քրեական օրենքի իմաստով` հանցանքը կատարելու պահ է համարվում հանրության համար վտանգավոր գործողությունը (անգործությունը) իրականացնելու ժամանակը` անկախ հետևանքների վրա հասնելու պահից (ՀՀ քրեական օրենսգրքի 12-րդ հոդվածի 2-րդ մաս): Հետևաբար իրավասու մարմինը հանցանք կատարած անձի նկատմամբ քրեական օրենքի այս կամ այն նորմի կիրառելիության հարցը լուծելիս պետք է ղեկավարվի հանցավոր արարքի (գործողության կամ անգործության) փաստացի կատարման պահի և քրեական օրենքի ուժի մեջ մտնելու պահի համադրմամբ` անկախ այն հանգամանքից, թե երբ է իրականացվում վարույթը և վարույթն իրականացնելու պահին կիրառման ենթակա օրենքը գործում է, թե` ոչ: Նշված կանոնը` որպես կամայական մեղադրման, դատապարտման և պատժման դեմ ուղղված արդյունավետ երաշխիք, «չկա հանցագործություն և պատիժ, եթե այն սահմանված չէ օրենքով» (nullum crimen, nulla poena sine lege) սկզբունքի անկյունաքարն է, և դրանից ցանկացած շեղում, բացառությամբ քրեական օրենքի հետադարձ ուժի կանոնի, կհանգեցնի սույն որոշման 14-րդ կետում մեջբերված միջազգային և ներպետական իրավանորմերի պահանջների խախտման:
Ժամանակի ընթացքում քրեական օրենքի գործողության վերը նշված ընդհանուր կանոնի միակ բացառությունը` քրեական օրենքի հետադարձության կանոնը, ենթադրում է, որ հանցավոր արարքի փաստացի կատարումից հետո ընդունված, հանցանք կատարած անձի համար բարենպաստ հետևանքներ առաջացնող նոր օրենքը պետք է տարածվի այդ անձի վրա: Այս դեպքում ևս որևէ նշանակություն չունի, թե մեղմացնող օրենքին հետադարձ ուժ տալու հարցը լուծելիս այն գործում է, թե արդեն իսկ կորցրել է իր իրավաբանական ուժը: Քրեական օրենքի իրավաբանական ուժ կորցնելը նշանակում է, որ այդ օրենքը դադարեցնում է իր գործողությունը, և դրա նորմերը չեն կիրառվում այն հասարակական հարաբերությունների (հանցագործությունների) նկատմամբ, որոնք ծագում են (կատարվում են) դրանից հետո: Իրավաբանական ուժը կորցրած քրեական օրենքը մինչ այդ ծագած հասարակական հարաբերությունների նկատմամբ կիրառելի է այնքանով, որքանով բարենպաստ հետևանքներ է առաջացնում հանցանք կատարած անձի համար: (…)» (տե՛ս Վաղարշակ Էդիկի Գալոյանի վերաբերյալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2013 թվականի հոկտեմբերի 18-ի թիվ ԵԷԴ/0008/15/13 որոշումը):
Սույն գործով Արտուր Գեորգիի Բաբայանին մեղադրանք է առաջադրվել 2017 թվականի փետրվար-ապրիլ ամիսներին կատարված գործողությունների համար, իսկ դրանից հետո` 2018 թվականին, մեղսագրվող արարքի համար պատժի առումով տեղի է ունեցել օրենքի խստացում, հետևաբար անհրաժեշտություն է առաջանում պարզաբանելու, թե որ օրենքը պետք է կիրառվի վերջինիս վերաբերյալ:
Այսպես.
25.05.2016 թվականին ընդունված և 09.06.2016 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՕ-57-Ն` «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով պատիժ էր սահմանվում տուգանք` նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկից երկուհազարհինգհարյուրապատիկի չափով, կամ ազատազրկմամբ` 3-ից 5 տարի ժամկետով:
07.09.2018 թվականին ընդունված և 11.09.2018 թվականին ուժի մեջ մտած ՀՕ-374-Ն` «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված պատիժը խստացվել է և պատիժ է սահմանվել` տուգանք` նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարհինգհարյուրապատիկից երեքհազարապատիկի չափով, կամ կալանքով` երկուսից երեք ամիս ժամկետով, կամ ազատազրկմամբ` երեքից հինգ տարի ժամկետով:
Այսպիսով, հաշվի առնելով սույն գործով ամբաստանյալ Արտուր Բաբայանին մեղսագրվող արարքի կատարման պահը և ՀՀ վճռաբեկ դատարանի վերը նշված որոշումներով արտահայտած իրավական դիրքորոշումները, ինչպես նաև հիմք ընդունելով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածով սահմանված օրենսդրական պահանջը, դատարանը գտնում է, որ նման կերպ Ա.Բաբայանի վիճակը վատթարացնող` 07.09.2018թ-ին ընդունված ՀՕ-374-Ն` «ՀՀ քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքը, չի կարող հետադարձ ուժ ունենալ, հետևաբար Ա.Բաբայանի նկատմամբ պատիժ նշանակելիս պետք է ղեկավարվել հանցագործության կատարման պահին գործող ՀՀ օրենքով:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 10-րդ հոդվածի համաձայն` «Հանցանք կատարած անձի նկատմամբ կիրառվող պատիժը և քրեաիրավական ներգործության այլ միջոցները պետք է լինեն արդարացի` համապատասխանեն հանցանքի ծանրությանը, դա կատարելու հանգամանքներին, հանցավորի անձնավորությանը, անհրաժեշտ և բավարար լինեն նրան ուղղելու և նոր հանցագործությունները կանխելու համար»:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 48-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` «Պատժի նպատակն է վերականգնել սոցիալական արդարությունը, ուղղել պատժի ենթարկված անձին, ինչպես նաև կանխել հանցագործությունները»:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 61-րդ հոդվածի համաձայն` «1.Հանցագործության համար մեղավոր ճանաչված անձի նկատմամբ նշանակվում է արդարացի պատիժ, որը որոշվում է սույն օրենսգրքի Հատուկ մասի համապատասխան հոդվածի սահմաններում` հաշվի առնելով սույն օրենսգրքի Ընդհանուր մասի դրույթները:
2. Պատժի տեսակը և չափը որոշվում են հանցագործության հանրության համար վտանգավորության աստիճանով և բնույթով, հանցավորի անձը բնութագրող տվյալներով, այդ թվում պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող կամ ծանրացնող հանգամանքներով:
3. Հանցագործության համար նախատեսված պատիժներից առավել խիստը նշանակվում է, եթե նվազ խիստ տեսակը չի կարող ապահովել պատժի նպատակները»:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանը Կարեն Հարությունյանի վերաբերյալ գործով վերլուծելով ՀՀ քրեական օրենսգրքի Ընդհանուր մասի մի շարք դրույթներ, մասնավորապես` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 10-րդ, 48-րդ և 61-րդ հոդվածները, հանգել է այն հետևության, որ պատիժը համարվում է արդարացի, եթե դատարանը ճիշտ է գնահատում գործի բոլոր հանգամանքները, անձին բնութագրող բոլոր տվյալները և քրեական օրենքով նախատեսված պահանջներից ելնելով` հանցագործության մեջ մեղավոր անձի նկատմամբ նշանակում է այնպիսի պատիժ, որն անհրաժեշտ և բավարար է այդ անձին ուղղելու և նրա կողմից նոր հանցանքի կատարումը կանխելու համար (տե՛ս ՀՀ վճռաբեկ դատարանի` Կարեն Հարությունյանի վերաբերյալ գործով 2007 թվականի նոյեմբերի 30-ի ՎԲ-201/07 որոշումը):
Պատժի տեսակների միջև ճիշտ ընտրություն կատարելու և արարքի բնույթն ու հանրային վտանգավորության աստիճանը գնահատելու հարցերին ՀՀ վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է Գ.Մադաթյանի գործով որոշման մեջ, որտեղ իրավական դիրքորոշում է հայտնել այն մասին, որ. «(…) այլընտրանքային սանկցիաների միջև ընտրություն կատարելիս պատժի արդարացիության սկզբունքի ապահովման հիմնական երաշխիքը դատարանների կողմից յուրաքանչյուր գործի քննության ժամանակ այնպիսի հանգամանքների բացահայտումն է, որոնք ազդել են անձի կողմից կատարված արարքի հանրային վտանգավորության բնույթի և աստիճանի վրա:
Արարքի հանրային վտանգավորության բնույթը հանցագործության որակական կողմն է, այն որոշվում է մեղքի ձևի և տեսակի, հանցագործության նպատակի և շարժառիթի, ինչպես նաև քրեական օրենսդրությամբ պահպանվող հասարակական հարաբերության` հանցանքի կատարման պահին ունեցած սոցիալական նշանակության վերաբերյալ փաստական տվյալների ամբողջությամբ:
Արարքի հանրային վտանգավորության աստիճանի որոշման ժամանակ դատարանը պետք է բացահայտի կատարված հանցագործությամբ պատճառված վնասի չափը, հանցագործության կատարման եղանակը, հանցավոր մտադրության իրականացման աստիճանը, հանցակցության դեպքում` հանցավորի կատարած արարքը և հանցագործությանը նրա մասնակցության աստիճանը: (…)» (տե՛ս Գարուշ Նորիկի Մադաթյանի վերաբերյալ 2009 թվականի փետրվարի 17-ի թիվ ԵՇԴ/0029/01/08 որոշումը):
Մեկ այլ` Ս.Թոմոյանի վերաբերյալ գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իրավական դիրքորոշում է հայտնել այն մասին, որ. «Պատժի անհատականացման սկզբունքի բովանդակության հիմնական մասն է կազմում հանցավորի անձը բնութագրող տվյալների գնահատումը, որոնք իրենց ամբողջության մեջ հնարավորություն են տալիս անձին դիտել ոչ միայն որպես հանցանք կատարող, որը պետք է պատասխանատվություն կրի, այլ նաև որպես կոնկրետ անձ` իր անհատական հատկանիշներով: Ընդ որում` անձի այն հատկանիշները, որոնք գտնվում են հանցակազմից դուրս, նշանակություն են ունենում դատարանի կողմից պատժի տեսակը և չափը որոշելիս: Որպես հանցավորի անձը բնութագրող հատկանիշներ` գնահատվում են նրա սոցիալ-հոգեբանական, սոցիալ-ժողովրդագրական հատկությունները` վարքագիծն ընտանիքում և կենցաղում, աշխատանքի նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքը, կրթությունը, առողջական վիճակը, տարիքը, ծառայությունը պետության և հասարակության առջև և այլն:» (տե՛ս Սերյոժա Սարգսի Թոմոյանի վերաբերյալ 2010 թվականի փետրվարի 12-ի թիվ ԼԴ2/0019/01/09 որոշումը):
Ուսումնասիրելով ամբաստանյալի անձը բնութագրող տվյալները, նրա կատարած հանցագործության համար պատիժ նշանակելիս` դատարանը հաշվի է առնում հանցագործության բնույթն ու հանրության համար վտանգավորության աստիճանը, հանցավորի անձը, այն, որ նա սույն արարքը կատարելուց առաջ դատապարտված չի եղել, ինչպես նաև հանցանքի կատարումից հետո վերջինիս դրսևորած վարքագիծը:
Որպես ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանք դատարանը հաշվի է առնում այն, որ իր խնամքի տակ է գտնվում հաշմանդամ մայրը /Բաբայան Ալիսա Հայկի, ծնված 17.01.1949թ./:
Ամբաստանյալի պատասխանատվությունը և պատիժը ծանրացնող հանգամանք դատարանը չի արձանագրում:
Հաշվի առնելով ամբաստանյալ Արտուր Գեորգիի Բաբայանի կատարած հանցագործության բնույթը և հանրության համար վտանգավորության աստիճանը, հանցավոր մտադրության իրականացման աստիճանը, հանցագործությունը կատարելուց հետո նրա դրսևորած վարքագիծը, խախտված հասարակական հարաբերության սոցիալական նշանակությունը, դրանք համադրելով նրա անձը բնութագրող, պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող հանգամանքների հետ` դատարանը գտնում է, որ Արտուր Գեորգիի Բաբայանն իր կատարած` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցագործության համար ենթակա է տուգանքի ձևով նախատեսված պատժի:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 375.3 հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն` դատարանը արագացված կարգով դատական քննության արդյունքում մեղադրական դատավճիռ կայացնելիս նշանակում է պատիժ, որը չի կարող գերազանցել կատարված հանցագործության համար նախատեսված առավել խիստ պատժի երկու երրորդը, իսկ եթե առավել խիստ պատժի երկու երրորդը փոքր է տվյալ հանցագործության համար նախատեսված առավել մեղմ պատժից` ապա առավել մեղմ պատիժը:
Արարքի հանրային վտանգավորության գնահատականի խնդրին Վճռաբեկ դատարանը նաև անդրադարձել է Ա.Հովհաննեսյանի գործով կայացված որոշման մեջ և իրավական դիրքորոշում ձևավորել այն մասին, որ «(…) Հանցագործության հանրային վտանգավորության տիպային բնութագիրն արտացոլվում է օրենսդրի կողմից սահմանված սանկցիայում, իսկ յուրաքանչյուր կոնկրետ գործով արարքի հանրային վտանգավորության գնահատականը դատարանի կողմից կարող է որոշվել կոնկրետ հանցագործության տարրերի առանձնահատկությունների, դրա կատարման հանգամանքների, պատճառված վնասի չափի, մեղքի ձևի և տեսակի, հանցավորի անձնավորության, պատասխանատվությունն ու պատիժը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքների հիման վրա: Վերջիններս վկայում են հանցագործության նվազ կամ բարձր հանրային վտանգավորության աստիճանի մասին` դատարանի կողմից պատիժ նշանակելիս և այն կրելու անհրաժեշտության հարցը որոշելիս ապահովելով արդարության և պատասխանատվության անհատականացման սկզբունքի կենսագործումը:» (տե՛ս Արամայիս Դերենիկի Հովհաննեսյանի գործով Վճռաբեկ դատարանի 2015 թվականի փետրվարի 27-ի թիվ ԳԴ/0014/01/14 որոշման 13-րդ կետը):
Սույն գործի տվյալներով հիմնավորված է, որ ամբաստանյալ Ա.Բաբայանը զղջացել է կատարածի համար, խնամքին ունի հաշմանդամ մայր, ինչպես նաև հիմնավորվել է, որ անկախ կատարված արարքից, այնուամենայնիվ ընտրողն իր ընտրությությունը կատարել է իր կամքին համապատասխան:
Հետևաբար, նշված հանգամանքների գնահատմամբ, դատարանը գտնում է, որ ամբաստանյալ Ա.Բաբայանի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կիրառմամբ նվազագույն պատժաչափի` նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկի` 2.000.000 /երկու միլիոն/ ՀՀ դրամի չափով տուգանք նշանակելով հնարավոր է հասնել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 48-րդ հոդվածով նախատեսված պատժի նպատակներին` սոցիալական արդարության վերականգնմանը, պատժի ենթարկված անձի ուղղմանը և հանցագործությունների կանխմանը:
Քննարկելով խափանման միջոցի հարցը` դատարանը գտնում է, որ ամբաստանյալ Արտուր Գեորգիի Բաբայանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց «ստորագրությունը չհեռանալու մասին» ընտրված է ճիշտ և վերացվելու կամ փոփոխվելու ենթակա չէ` մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը:
Քննարկելով սույն գործով 10.07.2020թ. որոշմամբ Արտուր Գեորգիի Բաբայանին պատկանող անշարժ և շարժական գույքի վրա դրված կալանքի հարցը` դատարանն արձանագրում է, որ վերջինիս գույքի վրա վարույթ իրականացնող մարմինը կալանք է դրել փորձաքննության արժեքի` 184.800 ՀՀ դրամի չափով դատական ծախսերն ապահովելու համար, սակայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 375.3 հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն` նույն օրենսգրքի 168-րդ հոդվածի առաջին մասի 2-8-րդ կետերով նախատեսված դատական ծախսերն ամբաստանյալից ենթակա չեն բռնագանձման, հետևաբար քանի որ սույն գործով կիրառվել է արագացված դատական քննության կարգ, դատարանը գտնում է, որ դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո թիվ 62218520 քրեական գործով 10.07.2020թ-ի որոշմամբ Արտուր Գեորգիի Բաբայանին պատկանող անշարժ և շարժական գույքի վրա դրված կալանքն անհրաժեշտ է վերացնել:
Քննարկելով ապացույց ճանաչված այլ փաստաթուղթ հանդիսացող լազերային սկավառակի, պետպատվերի ուղեգրեր ստացած բնակիչների ցուցակի, Արփենիկ Սիմոնյանի 16.03.2017թ. դիմումի, Ա.Ուլիխանյանի ուղղված միջնորդագրի, ինչպես նաև Արփենիկ Սիմոնյանի հիվանդության պատմագրի պատճենների և թիվ 14/2104 գրության հարցը, դատարանը գտնում է, որ դրանք պետք է թողնել կցված քրեական գործին:
Վերոգրյալի հիման վրա և ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 360-րդ, 365-րդ, 375.3-րդ հոդվածներով` դատարանը.

Վ Ճ Ռ Ե Ց

Արտուր Գեորգիի Բաբայանին մեղավոր ճանաչել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 154.2-րդ հոդվածի 2-րդ մասով` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 2-րդ մասի կիրառմամբ դատապարտել տուգանքի` նվազագույն աշխատավարձի երկուհազարապատիկի` 2.000.000 /երկու միլիոն/ ՀՀ դրամի չափով :
Արտուր Գեորգիի Բաբայանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը` «ստորագրություն չհեռանալու մասին», թողնել անփոփոխ, մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը:
Դատավճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո 10.07.2020թ-ի որոշմամբ Արտուր Բաբայանի գույքի վրա դրված կալանքը վերացնել:
Այլ փաստաթուղթ ճանաչված ապացույցները թողնել կցված քրեական գործին:
Դատավճիռը, բացառությամբ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 395-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հիմքի, կարող է բողոքարկվել ՀՀ քրեական վերաքննիչ դատարան` հրապարակվելու օրվանից հետո մեկամսյա ժամկետում:


ԴԱՏԱՎՈՐ` Վ.Լ.ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ