ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆ


ՎԴ/1499/05/18
Բողոքարկվող դատական ակտ՝
ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր
Արթուր Ավագյան) 31.08.2018 թվականի վճիռ


Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

«5» մարտ 2019թ. ք. Երևան

Հայաստանի Հանրապետության վերաքննիչ վարչական դատարանը հետևյալ կազմով՝
նախագահող դատավոր Կարեն Մաթևոսյան,
դատավոր Կարինե Բաղդասարյան,
դատավոր Կարեն Ավետիսյան,
քարտուղարությամբ` Կարինե Ղումաշյանի,
մասնակցությամբ՝

հայցվորի ներկայացուցիչ Էռնեստ Հարությունյանի (ՀՀ փաստաբանների պալատի վկայական թիվ 1458, լիազորագիր տրված 12.02.2018 թվականին, երեք տարի ժամկետով),

պատասխանողի ներկայացուցիչ Արամ Մարտիրոսյանի (անձնագիր թիվ AP 0556590, տրված 23.08.2016 թվականին, 007-ի կողմից, լիազորագիր թիվ 01/7-1499, տրված 16.03.2018 թվականին, անժամկետ),

երրորդ անձ և երրորդ անձանց ներկայացուցիչ Դավիթ Մանթաշյանի (ՀՀ փաստաբանների պալատի վկայական թիվ 356, լիազորագիր տրված 10.01.2018 թվականին, 3 տարի ժամկետով),

քննելով ըստ հայցի Աննա Մարտիրոսյանի ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի, (երրորդ անձինք` «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերություն և Դավիթ Մանթաշյան)` 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվություններն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, թիվ ՎԴ/1499/05/18 վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր Արթուր Ավագյան) 2018 թվականի օգոստոսի 31-ի վճռի դեմ Երևանի քաղաքապետարանի, «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերության և Դավիթ Մանթաշյանի վերաքննիչ բողոքները,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Աննա Մարտիրոսյանը 12.02.2018 թվականին հայցադիմում է ներկայացրել ՀՀ վարչական դատարան ընդդեմ` Երևանի քաղաքապետարանի` խնդրելով անվավեր ճանաչել 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 շինարարության թույլտվությունը:
19.02.2018 թվականին հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ: Նույն թվականի մեկ այլ որոշմամբ «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերությունը և Դավիթ Մանթաշյանը դատավարության մեջ ներգրավվել են որպես երրորդ անձ: 13.03.2018 թվականին կայացվել է ապացույց պահանջելու մասին որոշում: 14.03.2018 թվականին երրորդ անձը ներկքայացրել է հայցադիմումի պատասխան: 15.03.2018 թվականին կայացվել է որոշում հայցադիմումի պատասխանը վերադարձնելու մասին: 26.03.2018 թվականին հրավիրվել է նախնական դատական նիստ: 12.04.2018 թվականին հայցվոր կողմը ներկայացրել է հայցադիմումի լրացում՝ հայցի առարկան լրացնելով նաև 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-14 շինարարության թույլտվությունն անվավեր ճանաչելու պահանջով: Նշված պահանջի լրացման հարցը քննարկվել է 23.04.2018թվականին կայացած դատական նիստի ընթացքում և թույլատրվել է ՀՀ վարչական դատարանի կողմից: Նույն օրը կայացվել է ապացույց պահանջելու մասին որոշում: Գործով հրավիրվել է ևս մեկ նախնական նախնական դատական նիստ, որը կայացել է 10.05.2018 թվականին: Նույն դատական նիստում դատարանը անցնել է դատաքննության: Գործի դատաքննությունն ավարտվել է 07.06.2018 թվականին: Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի հրապարակման ժամանակ է հայտարարվել 28.06.2018 թվականը: Նշված օրը կայացվել է վարչական գործի դատաքննությունը վերսկսելու մասին որոշում: Գործի դատաքննությունը նշանակվել է 16.08.2018 թվականին: Նշված օրը դատաքննության ժամանակ, երրորդ անձի ներկայացուցիչը բանավոր միջնորդություն է ներկայացրել դատարան՝ վիճարկվող վարչական ակտի կասեցումը վերացնելու մասին: ՀՀ վարչական դատարանի արձանագրային որոշմամբ այդ միջնորդությունը մերժվել է: Նշված որոշման դեմ ««ՄՈՒԼՏԻ ԳՐՈՒՊ» կոնցեռն» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք:
31.08.2018 թվականին նշված բողոքը մակագրվել է դատավոր Կարեն Մաթևոսյանին: ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 07.09.2018 թվականի որոշմամբ վերաքննիչ բողոքի ընդունումը մերժվել է:
Գործի դատաքննությունն ավարտվել է 2018 թվականի օգոստոսի 16-ին: Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի հրապարակման ժամանակ է հայտարարվել նույն թվականի օգոստոսի 31-ը:
ՀՀ վարչական դատարանի 31.08.2018 թվականի վճռով Աննա Մարտիրոսյանի հայցն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի, /երրորդ անձինք` «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերություն, Դավիթ Մանթաշյան/` 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվություններն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին, բավարարվել է:
Նշված դատական ակտի եզրափակիչ» մասով արձանագրվել է.
«1. Աննա Մարտիրոսյանի հայցն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի /երրորդ անձինք «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերություն, Դավիթ Մանթաշյան/, բավարարել. անվավեր ճանաչել Երևան համայնքի 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվությունները:
2. Երևանի քաղաքապետարանից հօգուտ Աննա Մարտիրոսյանի բռնագանձել 4.000 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար նախապես վճարված պետական տուրքի գումար:
Երևանի քաղաքապետարանից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 4.000 ՀՀ դրամ` որպես հայցադիմումի համար սահմանված պետական տուրքի գումար:
Երևանի քաղաքապետարանից հօգուտ Աննա Մարտիրոսյանի բռնագանձել 200.000 ՀՀ դրամ՝ որպես հայցվորի ներկայացուցչի վճար»:
Նշված վճռի դեմ 01.10.2018 թվականին «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերության և Դավիթ Մանթաշյանի, իսկ 08.10.2018 թվականին Երևանի քաղաքապետարանի կողմից ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք: Երևանի քաղաքապետարանը խնդրել է ամբողջությամբ բեկանել և փոփոխել ՀՀ վարչական դատարանի 31.08.2018 թվականի թիվ ՎԴ/1499/05/18 վարչական գործով վճիռը, հայցվորի հայցն ամբողջությամբ մերժել, կամ գործն ամբողջ ծավալով ուղարկել նոր քննության: Միևնույն ժամանակ բողոքաբերը միջնորդել է դատավարական ժամկետի բացթողումը հարգելի համարելու վերաբերյալ: Իսկ «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերությունը և Դավիթ Մանթաշյանը ներկայացրած վերաքննիչ բողոքով խնդրել են ամբողջությամբ բեկանել և փոփոխել ՀՀ վարչական դատարանի 31.08.2018 թվականի վճիռը` կայացնելով ներ դատական ակտ` մերժելով հայցն ամբողջությամբ, կամ գործն ուղարկել ամբողջ ծավալով նոր քննության:
Նշված վերաքննիչ բողոքներն համապատասխանաբար 04.10.2018 և 09.10.2018 թվականներին մակագրվել են ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավորներ Կարեն Մաթևոսյանին, Կարինե Բաղդասարյանին և Կարեն Ավետիսյանին:
15.10.2018 թվականին «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերության, Դավիթ Մանթաշյանի, իսկ 16.10.2018 թվականին Երևանի քաղաքապետարանի վերաքննիչ բողոքներն ընդունվել են վարույթ: Գործի դատաքննությունը նշանակվել է նույն թվականի նոյեմբերի 21-ին: Գործի դատաքննությունը հետաձգվել և նշանակվել է 20.12.2018 թվականին ապա 12.02.2019 թվականին:
Դատական ակտի հրապարակման ժամանակ է հայտարարվել նույն թվականի մարտի 5-ը:

Կողմերի իրավական դիրքորոշումները.

Բողոքաբեր Երևանի քաղաքապետարանը ներկայացված վերաքննիչ բողոքով և դատաքննության ընթացքում հայտնել է հետևյալը.
Դատարանը Վճիռը կայացրել է նյութական և դատավարական նորմերի էական խախտումներով, որոնք հանգեցրել են գործի սխալ ելքին և ոչ օբյեկտիվ դատական ակտ կայացնելուն։
Դատարանը սխալ է մեկնաբանել վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածը, «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» օրենքի /այսուհետ՝ նաև Օրենք/ 63-րդ հոդվածը, «Քաղաքաշինության մասին» օրենքի 22.1-րդ, 23-րդ հոդվածները, ՀՀ կառավարության 2015 թվականի մայիսի 19-ի հ.596-Ն որոշման հավելված հ.1–ի 29-րդ, 98-րդ կետերը։
Սույն վարչական գործով բազմակողմանի, լրիվ քննություն իրականացնելու և դրա արդյունքում օբյեկտիվ դատական ակտ կայացնելու համար էական նշանակություն ունի այն հանգամանքի պարզումը, թե արդյո՞ք Հայցվորի կողմից վիճարկվող վարչական ակտերով Պատախանողը խախտել է կամ կարող էր խախտել Հայցվորի իրավունքներն ու օրենքով պահպանվող շահերը, թե` ոչ։
Դատարանը, վերլուծելով Հայցվորի հայցի իրավական հիմքերն ու դատարան ներկայացրած փաստարկները, Վճռով արձանագրել է, որ Երևանի Աբովյան փողոց թիվ 3 հասցեում գտնվող Աննա Մարտիրոսյանին պատկանող անշարժ գույքի և Երևանի Աբովյան փողոց թիվ 5/1, թիվ 5/2 և թիվ 5/5 հասցեներում գտնվող «Մուլտի Գրուպ Կոնցեռն» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը, «Ա.Ա.Դ հոթել» փակ բաժնետիրական ընկերությանը և Դավիթ Մանթաշյանին պատկանող շինությունների միջև ապահովված չէ հակասեյսմիկ կարանը, ինչպես նաև խախտված են հակահրդեհային նորմերը։
Վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունք ունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կամ դրանց պաշտոնատար անձանց վարչական ակտերով, գործողություններով կամ անգործությամբ խախտվել են կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել նրա՝ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրությամբ, միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով և այլ իրավական ակտերով ամրագրված իրավունքները և ազատությունները։
Վարչական դատավարությունը առաջին հերթին ծառայում է մարդու և քաղաքացու իրավունքների, անձնական շահերի պաշտպանությանը, ինչը նշանակում է, որ վարչական արդարադատություն կարող է հայցել միայն այն անձը /ֆիզիկական կամ իրավաբանական/, որը գտնում է, որ վարչարարությամբ իր իրավունքները կամ շահերն անմիջականորեն շոշափվել են։
Անձինք չեն կարող դատարանում հայցել /տվյալ դեպքում սույն գործով Հայցվորը/ անձամբ իրենց չվերաբերող որևէ վարչարարության ստուգում, միայն այն պատճառով, որ նրանք ընդհանրապես շահագրգռված են վարչական մարմինների իրավաչափ գործողության մեջ։
Վարչական դատավարության օրենսգիրքն ամրագրելով այս մոտեցումը, չի ճանաչում /որոշակի՝ սույն հայցադիմումին չվերաբերող բացառություններով հանդերձ/, այսպես կոչված, հանրային գանգատը, ամրագրելով միայն խախտված իրավունքներին, այսինքն, անձին օրենքով վերապահված սուբյեկտիվ իրավունքների խախտումից բխող դատական պաշտպանություն հայցելու տարբեր հնարավորությունները։
Վարչական դատավարության օրենսգրքի 25-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատարանը սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով ձեռք բերված ապացույցների հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզում է գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը։
Նույն օրենսգրքի 26-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ գործի հանգամանքները, որոնք, օրենքի կամ այլ իրավական ակտի համաձայն, պետք է հաստատվեն միայն որոշակի ապացույցներով, չեն կարող հաստատվել այլ ապացույցներով։
Նույն օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը՝ բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ։
Վերոգրյալ նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ դատարանը բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզման հանգելու համար պարտավոր է անմիջականորեն գնահատել գործում եղած բոլոր ապացույցները, ապա դրանց հետազոտման և գնահատման միջոցով պարզելնու և գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող բոլոր փաստերը և այդ պահանջների պահպանման արդյունքում միայն որոշել հայցը լրիվ կամ մասնակի բավարարելու կամ այն մերժելու հարցերը։
Տվյալ պարագայում Դատարանը հաշվի չի առել այն հանգամանքը, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունների տրման համար հիմք են հանդիսացել համապատասխան որակավորում ունեցող ընկերությունների կողմից տրված եզրակացությունները, որոնց համաձայն, նշված հասցեներում երրորդ անձանց կողմից իրականացվելը քաղաքաշինական գործունեությունը չի հակասում գործող քաղաքաշինական նորմերին։
ՀՀ կառավարության 2015 թվականի մայիսի 19-ի հ.596-Ն որոշման հավելված հ.1-ի 98-րդ կետի համաձայն՝ կառուցապատողը, նախագծային փաստաթղթերի համաձայնեցման և միաժամանակ շինարարության թույլտվության ստացման նպատակով դիմում է (N2 հավելվածի N2-1 ձև) իրավասու մարմնին՝ կցելով շինարարության թույլտվության (իսկ սույն կարգի 116-րդ կետով նախատեսված դեպքերում՝ նաև քանդման թույլտվության) համար օրենքով սահմանված տեղական տուրքը վճարելու մասին անդորրագիրը (անդորրագրերը), նախագծային փաստաթղթերը (երկու օրինակից), փորձաքննության դրական եզրակացությունը (եզրակացությունները) կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում՝ նախագծային աշխատանքների կապալառուի գրավոր երաշխավորագիրը, ինչպես նաև սույն կետում նշված ձևաթղթում ներկայացված այլ տեղեկություններ։ Ընդ որում, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված դեպքերում՝ տեղական տուրքը վճարելու մասին անդորրագրի (անդորրագրերի) փոխարեն կարող է ներկայացվել նաև պետական վճարումների էլեկտրոնային համակարգի կողմից գեներացված անդորրագիրը կամ անդորրագրի 20-նիշանոց ծածկագիրը (այսուհետ՝ անդորրագիր)։
Նույն հավելվածի 100-րդ կետի համաձայն՝ իրավասու մարմինը համաձայնեցնում է նախագծային փաստաթղթերը և միաժամանակ տալիս է շինարարության թույլտվություն որոշմամբ սահմանված ժամկետներում։
Այսպիսով, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ սույն վարչական գործի քննության ընթացքում Հայցվորի կողմից ներկայացվել են այլ ընկերությունների և մասնագետների կողմից տրված եզրակացություններ, որոնց համաձայն՝ նշված հասցեում իրականցվելիք քաղաքաշինական գործունեությունը հակասում է գործող քաղաքաշինական նորմերին, հիմք ընդունելով վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասը՝ Դատարանը պարտավոր էր նշանակել համապատասխան փորձաքննություն և պարզեր Պատասխանողի կողմից տրված շինարարության թույլտվությունները հակասում են արդյո՞ք գործող քաղաքաշինական նորմերին, թե` ոչ։
Յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի իրավական հիմնավորումը։
Վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրւսվահարաբերությունների նկատմամբ իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին։
Վճռի մեջ ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլև պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը։
Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա որոշման իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական որոշման օրինականությունը։
Դատարանը ոչ միայն պետք է նշի այն ապացույցները, որոնց վրա հիմնվել է վիճելի փաստերը հաստատելիս և արդյունքում որոշում կայացնելիս, այլև պետք է պատճառաբանի, թե ինչո՞ւ է կողմի ներկայացրած այս կամ այն ապացույցը մերժվում։
Միայն նման հիմնավորումը կարող է վկայել գործի բազմակողմանի հետազոտության մասին (տե՛ս ըստ հայցի Ռազմիկ Մարությանի ընդդեմ Ստեփան և Անահիտ Մարությանների, ՀՀ Կենտրոն նոտարական գրասենյակի՝ ժառանգական գույքի ընդունման փաստի ճանաչման և ըստ օրենքի ժառանգության իրավունքի վկայագիրը մասնակի անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին, Ստեփան և Անահիտ Մարությանների հակընդդեմ հայցի՝ սեփականության իրավունքով պատկանող բնակելի տան և հողամասի բաժանման պահանջի մասին քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2008 թվականի մարտի 27-ի թիվ 3-54 (ՎԴ) որոշումը)։
Գտնում է, որ Դատարանի վիճարկվող դատական ակտն առերևույթ հակասում է վճռաբեկ դատարանի նախկինում ընդունած որոշումներին, մասնավորապես, ՀՀ վճռաբեկ դատարան իր կայացրած որոշումների մեջ նշել է, որ դատարանի վճիռը պետք է լինի օրինական և հիմնավորված, իսկ վճռի պատճառաբանական մասում պետք է նշվեն դատարանի կողմից պարզված գործի հանգամանքները, ապացույցները, որոնց վրա հիմնված են դատարանի հետևությունները։
Վճռաբեկ դատարանը հարկ է համարում նշել, որ յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի, թե´ փաստական և թե´ իրավական հիմնավորումները։
Վճռում ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչո՞ւ պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը։
Վերը նշվածի վերլուծությունից ակնհայտ է, որ Դատարանը Վճիռ կայացնելիս խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 124-127 հոդվածները։
Անհրաժեշտ է նշել, որ ապացուցման նպատակը դատական ճշմարտության, այսինքն՝ գործի իրական հանգամանքների, գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փաստերի առկայության կամ բացակայության հաստատումն է, որն իր հերթին հնարավորություն է տալիս իրականացնել քաղաքացիների և կազմակերպությունների իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանություն։

Երրորդ անձիք ներկայացրած վերաքննիչ բողոքով և դատաքննության ընթացքում հայտնել են հետևյալը.
Բողոքարկվող դատական ակտի հիմքում առկա եզրահանգումները ըստ բովանդակային նշանակության բաժանված են 3 խմբի, մասնավորապես.
A խումբ
Հայցվորին և երրորդ անձանց պատկանող շենքերի միջև սեյսմիկ կարի բացակայությունը կամ ոչ լիարժեք լինելը (քաղաքաշինական նորմերի ոլորտ):
B խումբ
Հայցվորին և երրորդ անձանց պատկանող շենքերի հակահրդեհային պաշտպանության նորմերի խախտման դեպքը (քաղաքաշինական նորմերի ոլորտ):
C խումբ
Վարչական վարույթի շրջանակներում քաղաքաշինական նորմերով սահմանված միջանկյալ փաստաթղթերի (համաձայնությունների) բացկայության փաստ (վարչարարության ոլորտ):
Նշված խմբերի փաստերի և ապացույցների համադրմամբ և գնահատմամբ ստորադաս դատարանը դիտարկել է վիճարկվող վարչական ակտերի (շինթույլտվությունների) իրավաչափությունը, ընդ որում թույլ է տվել նյութական իրավունքի նորմերի խախտումներ:
A խումբ
Անդրադառնալով հայցվորի և երրորդ անձանց պատկանող շենքերի միջև հակասեյսմիկ կարանի առկայության հարցին, ստորադաս դատարանը անտեսել և/կամ չի մեկնաբանել գործում առկա թվով 7 փորձագիտական եզրակացություններն ու 4 գրությունները, հիմք ընդունելով և գնահատելով նրանցում առկա այն դրույթները միայն, որոնք բարենպաստ են Հայցվորի համար և բացարձակ անտեսել է այն դրույթները, որոնք ոչ միայն բարենպաստ են երրորդ անձանց համար, այլև 2018 թվականի ապրիլ-հուլիս ամիսների օբյեկտիվ իրականությունը փաստագրող ապացույցներ են:
Այսպես, 2009 թվականի և 2018 թվականի հունվար-հուլիս ամիսների ընթացքում խնդրո առարկա սեյսմիկ կարը զննվել և չափագրվել է 7 տարբեր փորձագետների կողմից, որոնք բոլորն էլ ամրագրել են հետևյալը.
Առկա է սեյսմիկ կար:
Սեյսմիկ կարը լցափակված է տարբեր նյութերով և վերին շերտում ծածկված է սվաղով:
Սեյսմիկ կարի ապամոնտաժման աշխատանքները կատարված են մասնակի:
Հայցվորը խոչընդոտում է սեյսմիկ կարանի ապամոնտաժման աշխատանքներին:
Սեյսմիկ կարանի լայնության նվազագույն և առավելագույն չափերը տատանվում են 0.50մ մինչև 1.0մ:
Կարանի հատվածում կատարված աշխատանքները որևէ ազդեցություն չեն կարող ունենալ Հայցվորի շենքի սեյսմակայունության վրա:
ա) 31.03.2009թ. ՀՀ ԱԻՆ «ՍՊԱԾ» ՊՈԱԿ եզրակացության համաձայն.
«4.....հիմքերի միջև համաձայն սեյսմիկ հաշվարկների իրականացնել ոչ պակաս 5սմ լայնությամբ հակասեյսմիկ կարան՝ հեռացնելով թիվ 2 խամքարաբետոնե շերտը (տե´ս նկ.4.5)։
«6....կատարված լրացուցիչ բետոնացման աշխատանքները որևէ ազդեցություն չեն կարող թողնել Աբովյան փողոցի թիվ 5 շենքի փաստացի սեյսմակայունության վրա»:
բ) 31.01.2018 թվականի «ՔԾՓԿ» ԲԲԸ բացատրագիրը և գլխավոր կոնստրուկտոր Հ. Սողոմոնյանի գրառումը փաստում են.
«....երկու կառույցների միջև իրականացված է հակասեյսմիկ կարան 100 մմ չափով: Իրականացված հատվածում հիմքերի տարբերության պատճառով կառույցի 1 առանցքով բետոնացված է մինչև հարակից պատը»:
«Քանի որ նախագծվող շենքերի երեք ստորգետնյա հարկերը արդեն իսկ կառուցված են և հարակից Աբովյան փողոց թիվ 5 հասցեում առկա կառույցի միջև եղած տարածքը (կարանը) լցափակված է խամքարաբետոնով, ինչը հակասում է ՀՀՇՆ 11-6.02-2006 Նորմի սեյսմիկ կարանների մասին 7.3.4 կետի դրույթին, ուստի ստորև բերվող լրացուցիչ հաշվարկի նպատակն է գնահատել նշված կարանի բացակայության ազդեցությանը կից գոյություն ունեցող կառույցի սեյսմակայունության վրա» :
«Գտնում եմ, որ կատարված լրացուցիչ հաշվարկները իսկապես վկայում են, որ շենքի ստորգետնյա 3 հարկերի շինարարության ընթացքում ... սեյսմիկ կարանի լցափակումը չնչին ազդեցություն կունենա կից գոյություն ունեցող շենքի սեյմակայունաթյան վրա»:
գ) 31.01.2018 թվականին «ՔԾՓԿ» ԲԲԸ թիվ 13113 եզրակացությունը փաստում է.
«Անավարտ կառույցի և Աննա Մարտիրոսյանին պատկանող թիվ 3 հասցեով շենքի միջև սեյսմակարը բացակայում է, այն լցափակված է խամքարաբետոնով»:
դ) 26.04.2018 թվականին «Հ. Արամյան» ՍՊԸ տրված եզրակացությամբ փաստվում է.
«...Իրականացվող կառույցի և նոր պատի միջև եղած ազատ տարածքը, որը տարբեր մասերում ունի տարբեր լայնություններ, ըստ պատվիրատուի վկայության նախկինում մասամբ եղել է հողալցված, որը երեսծածկվել է մանրահատ բետոնից սալվածքով, տեղումնային ջրերի թափանցումը դեպի շենքերի պատերն ու հիմնամասերը կանխելու նպատակով»:
«Հարկ է նշել, որ հարևանությամբ իրականացվող շենքի կառուցման ընթացքում վերջինիս և զննվող շենքի միջև ընկած Փոփոխական լայնությամբ ազատ տարածքը լցվել է փոփոխական հաստությամբ բետոնաշերտով առանց անհրաժեշտ դեֆորմացված կարան ապահովելու»:
«Դեֆորմացիան կարանի ապահովման նպատակով շենքերի միջև լցված բետոնաշերտը կազմատվել և կտրվել է հորատամուրճով առավելագույնը մինչև -1.7մ խորությամբ հաշված կառուցվող շենքի զրոյական նիշից»:
«Հարևանությամբ կառուցվող շենքի շինարարական աշխատանքները մինչև այժմ բացասաբար չեն ազդել զննված պատի տեխնիկական վիճակի փաստացի կրողունակության վրա, իսկ պատի լցաշերտերում առկա առանձին վնասվածքները կարող էին առաջանալ տարբեր պատճառներով, որոնց միանշանակ փաստումը ներկայումս անհնար է»:
ե) 27.04.2018 թվականին ԼՂՀ «Դատական փորձաքննությունների լաբորատորիա» ՊՕԱԿ եզրակացությամբ փաստում է.
«Փորձաքննության տրամադրված Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 հասցեով շենքի և հարակաից Աբովյան փողոցի 5/5 հասցեում կառուցվող շենքի միջև ընկած /ըստ տրամադրված փաստաթղթերի/ -1.7մ նիշից /կառուցվող շենքի 0.00մ նիշի համեմատ/ ցածր գտնվող հատվածում ... պատերի միջև առկա շերտը չի համարվում լիարժեք սեյսմիկ /դեֆորմացիան/ կարան...»:
զ) 05.06.2018 թվականի ՀՀ ԱԻՆ «ՍՊՏԾ»ՊՈԱԿ–ի տրված եզրակացությամբ փաստվում է.
«2. Աբովյան փողոցի թիվ 5 հասցեում կառուցվող ... շենքի և Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի միջև առկա խամքարաբետոնե կարանը կազմաքանդվել է և շենքերի միջև առաջացած բացակը լիովին բավարարում է ՀՀՇՆ 11-6.02-2006 Նորմերի սեյսմիկ կարանների մասին 7.3.4 կետի դրույթին։ Նման պայամանամ, Աբովյան թիվ 5 հասցեում կառուցվող ... շենքի իրականացումը որևէ ազդեցություն չի կարող ունենալ Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի փաստացի սեյսմակայունության վրա»:
է) 06.07.2018 թվականին «Քաղաքաշինական ծրագրերի փորձագիտական կենտրոն» ԲԲԸ կողմից տրված եզրակացությամբ ամրագրված է.
«Ելնելով հետազոտության արդյունքներից եզրակացվում է՝ Աբովյան 3 և 5/5 շենքերի միջև հակասեյսմիկ կարանը լիարժեք ապահոված չէ»:
«...լիարժեք ֆունկցիոնալ նշանակության ապահովման համար իրականացնել քանդման–բացման շինարարական աշխատանքներ...»:
«Նշենք, որ ներկայումս քանդման-բացման աշխատանքները շարունակվում են, սակայն այդ աշխատանքների կատարման ընթացքում խոչընդոտվում է Աբովյան 3 շենքի սեփականատիրոջ կողմից՝ արհեստական արգելքների (շենքերի միջև բացակի պատնեշում, բանվորների ջրում) ստեղծմամբ»:
Ավելին, ստորադաս դատարանը որպես իր եզրահանգման իրավական հիմնավորում, վկայակոչում է թիվ ՀՀՇՆ 11-6.02-2006 «Սեյսմակայուն շինարարություն, նախագծման նորմեր» շինարարական նորմերը, որոնք հաստատված են ՀՀ Քաղաքաշինության նախարարի առ 03.02.2006 թվականի թիվ 24-Ն հրամանով:
Նշված իրավական ակտի 7.3.4 կետի համաձայն հակասեյսմիկ կարանի թույլատրելի նվազագույն լայնությունը պետք է լինի ոչ պակաս քան 3սմ և «Թույլատրվում է իրականացնել կարան հիմքում, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ հակասեյսմիկ կարանը համընկնում է նստվածքայինի հետ»:
Գործում առկա ապացույցները հիմնավոր կերպով փաստում են, որ Հայցվորի և երրորդ անձանց շենքերի միջև հակասեյսմիկ կարանի նվազագույն լայնությունը ավելի քան 50սմ է: Սույն փաստերն ու իրավական նորմի պահանջը ակնհայտորեն անտեսվում է ստորադաս դատարանի կողմից:
Այս դեպքում ակնառու է այն փաստը, որ ստորադաս դատարանի եզրահանգումը, « ապահովված չէ հակասեյսմիկ կարանը, ինչը հանդիսանում է ՀՀՇՆ 11-6.02-2006 «Սեյսմակայուն շինարարութույն. Նախագծման նորմեր» շինարարական նորմերի խախտում» ավելի քան անհիմն է:
Սեյսմիկ կարանը ի սկզբանե եղել է (2008 թվական): Այլ հարց է, որ այն լցված է եղել տարաբնույթ չոր նյութերով (հող, շինարարական աղբ և այլն) ինչպես փաստում են փորձագետները, և ինչը թույլատրելի է ՀՀՇՆ 11-06.02-2006 նրմերի 7.3.4 կետի պահանջներով, և այլ է, որ անհրաժեշտ էր այն կազմաքանդել, ինչը և կատարվել է:
Ստորադաս դատարանը հաշվի չի առել ոչ միայն այս հանգամանքները, այլև այն որ հենց Հայցվորն է խոչընդոտում աշխատանքների շարունակությանը, ինչը նույնպես փաստում է փորձագետը:
B խումբ
Ստորադաս դատարանը վիճարկվող վարչական ակտերն անվավեր ճանաչելու իր եզրահանգման հիմքում դրել է շենքերի հրդեհային անվտանգության ոլորտը կարգավորող
ա) թիվ 01/18-07/1-Կ-1526-295 առ 20.05.2017 թվականի ՃՀԱ և վիճարկվող շինթույլտվությունները հակահրդեհային նորմերի խախտմամբ տրված լինելը:
բ) զննությամբ ստացված մոտավոր (ոչ ճշգրիտ) տվյալները:
գ)«ՔՐԵԱԳԵՏ» ՍՊԸ և ԱԻՆ աշխատակազմի ղեկավարի 1 գրությունը:
դ) քաղաքաշինական նորմերը (ՀՀՇՆ21-01-2014 «Շենքերի և շինությունների հրդեհային անվտանգության» նորմերը):
Հարկ է համարել նշվածներից յուրաքանչյուրին անդրադարձ կատարել առանձին:
Ա - ՃՀԱ մասով
Բողոքարկվող վճռում (էջ 20, 5-րդ պարբերություն վերևից) ստորադաս դատարանը նշում է, որ խնդրո առարկա ՃՀԱ-ի 9.2 կետով սահմանվել է կառուցվող շենքի հեռավորությունը հարևան շինություններից ըստ նորմատիվ պահանջների, իսկ նույն փաստաթղթի 23 կետով սահմանել է նախագծի միջանկյալ համաձայնեցում ՀՀ ԱԻՆ աշխատակազմի պետական հրդեհային և տեխնիկական անվտանգության տեսչության հետ որպես նախագծի պատրաստման պայման, որը չի կատարվել (ըստ Պատասխանողի հայտարարության):
Այս փաստագրումն ու պնդումը հիմնավոր չէ և չի համապատասխանում իրականությանը հետևյալ պատճառաբանությամբ.
1. ՃՀԱ-ի վերը նշված կետերով սահմանված պահանջը պահպանված է թե´ նախագծի պատրաստման և թե´ կառուցապատման փուլում, քանի որ ՃՀԱ 23 կետով սահմանված միջանկյալ համաձայնեցումը ՀՀ ԱԻՆ ՊՀՏԱՏ հետ կատարված է :
15.02.2018 թվականի թիվ 24 գրությամբ «Մուլտի Գոուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ դիմել է ՀՀ ԱԻՆ՝ հյուրանոցային համալիրի նախագծի վերաբերյալ կարծիք ստանալու (համաձայնեցում):
02.03.2018 թվականի թիվ 7/23.3/2377-18 գրությամբ ՀՀ ԱԻՆ Աշխատակազմի ղեկավարը հարցը քննարկելու համար պահանջել է լրացուցիչ ներկայացնել նախագծի հստակեցված տարբերակը:
06.03.2018 թվականի թիվ 7/23.3/2499-18 գրությամբ ՀՀ ԱԻՆ Աշխատակազմի ղեկավարը ի պատասխան «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ 15.02.2018 թվականի թիվ 24 գրության հայտնել է, որ «...Տեղեկացնում եմ, որ ՀՀ ԱԻՆ ՊՀՏԱ տեսչությանը վերը նշված հասցեներում հյուրանոցային համալիրի կառուցման հարցում առարկության չանի»:
Այսինքն, ՀՀ ԱԻՆ ՊՀՏԱ տեսչությունը նախագծի վերաբերյալ (հակահրդեհային կանոնների իմաստով) տվել է դրական եզրակացություն, ինչը նշանակում է, որ խախտումներ չեն հայտնաբերվել:
2. Ըստ հաստատված նախագծի պլանի Հայցվորին պատկանող շենքի հետնամասում գտնվող դուռը կառուցվող շենքից հեռու է ոչ թե 4.5մ (մոտավոր) այլ 6.80մ, ինչը հստակ է թե´ պլանում և թե´ շինհրապարակում առկա կառույցի տեղադիրքով:
3. Ստորադաս դատարանի կողմից մատնանշված ՀՀ ԱԻՆ ԱՂ-ի թիվ 7/23-3/425-18 առ 17.01.2018 թվականի գրությունը Հայցվորի շենքի հրակայունության աստիճանի որոշման վերաբերյալ տրված է որոշակի վերապահումով.
«Շինության հրակայունության աստիճանը հստակ որոշելու համար անհհրաժեշտ են կոնստրուկտիվ տարրերի նմուշների կրողունակության, ամբողջություն և ջերմամեկուսացնող հատկության կորստի սահմանային վիճակների որոշման համապատասխան փորձարկման արդյունքներ»:
4. 06.12.2017 թվականի թիվ Ք–01-008-17 գրությամբ նույնաբովանդակ պատասխան է տվել Հայցվորին նաև «ՔՐԵԱԳԵՏ» ՍՊԸ և հավելել, որ Աբովյան 3 շենքի հրակայունությունը որոշելու «հնարավորություն մեր ընկերությունը չունի»:
Այսինքն, Հայցվորին պատկանող շենքի հրակայունության աստիճանը հստակ որոշված չէ, հետևաբար որևէ կատեգորիկ հետևություն անթույլատրելի է:
5. 20.01.2018 թվականի թիվ Ք-001-01-18 գրությամբ «ՔՐԵԱԳԵՏ» ՍՊԸ հայտնում է, որ Հայցվորի շենքը հետազոտվել է (չկա ապացույց) և հանդիսանում է 3-րդ կամ 4-րդ աստիճանի հրակայունության շենք, հետևաբար հեռավորությունը պետք է կազմի 8-10 մետր շենքի հետնամուտքի մասում:
Այս դեպքում ևս սույն գրությունը չի կարող հանդիսանալ հիմք ոչ միայն դատարանի այլև որևէ մեկի համար, քանի որ պարունակում է չճշտված, տատանողական և անորոշ պատասխան:
Այս դեպքում ստորադաս դատարանը կիրառելով ՀՀՇՆ 21-01-2014 «Շենքերի և շինությունների հրդեհային անվտանգություն» շինարարական նորմերը հստակ չի նշել թե հիշյալ իրավական ակտի որ նորմի պահանջն է խախտվել և հիմք է ընդունել վերը նշված գրությունները, առանց հաշվի առնելու նրանցում առկա վերապահումներն ու հակասությունները, իսկ հղումը հիշյալ իրավական ակտի 150 կետի պահանջներին ուղղակի հիմնազուրկ է, քանի որ դեռևս որոշված չէ Հայցվորի շենքի հրակայունության աստիճանը:
Ավելին, ստորադաս դատարանը այս դեպքում հարկ է, որ անդրադառնար հիշյալ իրավական ակտի 34 կետի պահանջներին, համաձայն որի`
«...Բացվածքների լցվածքների (դռներ, դարպասներ, պատուհաններ և ելանցքներ), ինչպես նաև լուսանցքների, այդ թվում՝ զենիթային և ծածկերի այլ լուսաթափանցիկ հատվածամասերի հրակայունության սահմանները չեն նորմավորվում, բացառությամբ հակահրդեհային պատնեշների որմնանցքների լցվածքներից»:
Ուստի ստորադաս դատարանի եզրահանգման հիմքում դրված սույն փաստն ու փաստարկումն ևս անհիմն են:
Ստորադաս դատարանը իր կողմից գործի համար էական նշանակություն ունեցող փաստերի ցանկում ներառել է հայցվորի Աբովյան 3 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման թիվ 2745913 առ 21.03.2011 թվականի վկայական։
Նշված վկայականի համաձայն, հայցվորի շենքի հետնամասում գտնվող հողամասը հայցվորին չի պատկանում նրա հողամասի սահմանները համընկնում են նրա շենքի հորիզոնական կտրվածքի ուրվագծին:
Այսինքն, հայցվորի շենքի հետնամասում գտնվող դուռը , որի չբացվելը կարևորել է ստորադաս դատարանը, բացվում է այլ անձին պատկանող հողամասում (ենթադրվում է համայնքային հող):
Ստորադաս դատարանը անդրադառնալով հակահրդեհային կանոնների պաշտպանական լինելու հարցին, այս դեպքում պետք է հաշվի առներ նաև այս փաստը, ինչը չի արել:
C խումբ
Այս դեպքում ստորադաս դատարանը իր եզրահանգումների հիմքում դրել է հետևյալը.
ա) թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով 10.07.2009 թվականին կայացրած վճիռը;
բ) ՀՀ կառավարության 19.03.2005 թվականի թիվ 596-Ն որոշումը «Հայաստանի Հանրապետությունում կառուցապատման նպատակով թույլտվությունների և այլ փաստաթղթերի տրամադրման կարգը հաստատելու և Հայաստանի Հանրապետության կառավարության մի շարք որոշումներ ուժը կորցրած ճանաչելու մասին»:
գ) «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի 63-րդ հոդվածի դրույթները (այսուհետ` ՎՀՎՎ):
Այս պարագայում ևս անհրաժեշտ է համարել նշված հիմքերին անդրադառնալ առանձին:
Ստորադաս դատարանը համարել է, որ թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով վճիռը որոշակի պարտավորություն է սահմանել Երևանի քաղաքապետի համար և գտել է, որ վճռի անկատարության պայմանում ՃՀԱ-ն և վիճարկվող շինթույլտվությունները տրվել են օրենքի խախտմամբ:
Նման պնդումը զուրկ է որևէ հիմնավորումից, քանի որ.
Վճիռը Երևանի քաղաքապետարանին բացարձակ ոչինչ չի պարտավորեցրել:
Վճիռը «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռնին պարտավորեցրել է ապահովել սեյսմիկ կարանը:
Վճռի պահանջը կատարվել է, իսկ դրա նկատմամբ վերահսկողությունը դուրս է Երևանի քաղաքապետարանի օրենքով իրեն վերապահված գործառույթներից: Ստորադաս դատարանի կողմից վկայակոչված Կառավարության որոշմամբ հաստատված կարգի 110-րդ կետը սահմանել է հիմքերի հստակ և սպառիչ ցանկ, որոնցից որևէ մեկի առկայությամբ միայն կարող է մերժվել շինթույլտվության տրամադրումը:
110. Շինարարության թույլտվությունը մերժվում է միայն սույն կարգի 106-րդ կետով սահմանված հիմքերով, ընդ որում, կատարված ծախսերի ռիսկը կրում է կառուցապատողը։
Նույն կարգի 106-րդ կետեը սահմանում է.
106.Նախագծային փաստաթղթերը չեն համաձայնեցվում, և շինարարության թույլտվությունը մերժվում է հետևյալ դեպքերում՝
1) նախագծային փաստաթղթերը չեն համապատասխանում նախագծման թույլտվությամբ (առաջադրանքով) սահմանված պայմաններին (այդ թվում՝ տեխնիկական) և սահմանափակումներին կամ դրանց կազմին ու բովանդակությանը ներկայացվող պահանջներին.
2) սույն կարգի 98-րդ կետով սահմանված փաստաթղթերը պարունակում են ոչ հավաստի կամ ոչ լիարժեք տեղեկություններ, կամ սույն կարգի 107-րդ կետով սահմանված ժամկետում ներկայացված փաստաթղթերի ցանկը չի համաըւվել.
3) նախագծային փաստաթղթերի համաձայնեցման և շինարարության թույլտվության տրամադրման մասին դիմումը ներկայացվել է նախագծման թույլտվության (առաջադրանքի) գործողության ժամկետը լբանալուց հետո.
4) նախագծման թույլտվություն (առաջադրանք) չպահանջող դեպքերում՝
ա. նախագծային փաստաթղթերը չեն համապատասխանում հաստատված գոտևորման նախագծով սահմանված պահանջներին,
բ. թեև սույն կարգի 39-րդ կետին համապատասխան ներկայացված դիմումում նշվել է ինժեներական ենթակառուցվածքի նոր ծառայությունների մատուցման կամ ծառայությունների մատուցման փոփոխության անհրաժեշտության բացակայության մասին, սակայն դրանք անհրաժեշտ են.
5) սույն կարգի 116-րդ կետում նշված դեպքերում, եթե մերժվում է քանդման (ապամոնտաժման) թույլտվությունը կամ եթե չի ներկայացվել օրենքով սահմանված տեղական տուրքի վճարման անդորրագիրը (անդորրագրերը).
6) նախագծային փաստաթղթերի կազմը և բովանդակությունը չեն համապատասխանում քաղաքաշինության բնագավառի պետական լիազորված մարմնի գերատեսչական ակտերով սահմանված պահանջներին։
Գործում առկա չէ որևէ ապացույց առ այն, թե վիճարկվող վարչական ակտերը տրամադրելիս հիշյալ ո՞ր մասի պահանջն է խախտված և ինչպես:
Ինչ վերաբերում է նրան, որ ստորադաս դատարանը իր այս եզրահանգմանը իրավական հիմնավորում է տալիս, վկայակոչելով «ՎՀՎՎ» Օրենքի 63-րդ հոդվածին, ապա այս դեպքում ևս դատարանը թույլ է տվել ոչ միայն հիշյալ իրավանորմի սխալ մեկնաբանում (չի նշել կոնկրետ, թե 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի ո՞ր ենթակետի պահանջն է խախտված), այլև անտեսել է և չի կիրառել նույն իրավանորմի 3-րդ մասը, որը սահմանում է.
Հոդված 63. Ոչ իրավաչափ վարչական ակտն անվավեր ճանաչելը
3. Ոչ իրավաչափ վարչական ակտը չի կարող անվավեր ճանաչվել, եթե ակտի հասցեատերն իրավունք ունի վստահելու վարչական ակտի գոյությանը, և վերջինիս գործողության մեջ գտնվելը չի կարող վնաս պատճառել որևէ անձի իրավունքներին, Հայաստանի Հանրապետությանը կամ որևէ համայնքի։
Վարչական ակտի հասցեատերը վարչական ակտի գոյությանը վստահելու իրավունք ունի, եթե վարչական ակտի հիման վրա ստացածն արդեն իսկ օգտագործել կամ տնօրինել է, ինչպես նաև, եթե ակտի հիման վրա ստացածի հետ վերադարձնելը վնաս կպատճառի վարչական ակտի հասցեատիրոջը։
Տվյալ պարագայում ապացուցված է, որ գործով 3-րդ անձանց համար ոչ միայն առկա չեն նշված իրավանորմի 1-ին մասի հիմքերը, այլև հակառակը, իսկ վիճարկվող ակտերի գոյությանը չվստահելու հիմքեր նրանք չունեին, և դեռ ավելին, արդեն իսկ տնօրինել և օգտագործել էին վիճարկվող վարչական ակտով ստացված իրավունքը։
Հետևաբար, անգամ եթե դատարանի հետևությունները հիմնավոր լինեին, միայն նշված հիմքով արդեն դատարանը չէր կարող վիճարկվող վարչական ակտերը անվավեր ճանաչել, առավել ևս, որ գործի քննության ընթացքում որևէ կերպ չի հիմնավորվել և ապացուցվել. թե վիճարկվող վարչական ակտի գործողության մեջ գտնվելը ում և ինչպիսի վնաս է հասցրել:
Ամփոփելով սույն բաժինը` հարկ է նշել, որ ստորադաս դատարանը վարչական ակտի անվավերության պահանջ քննելիս պարտավոր էր պարզել նաև, թե վիճարկվող վարչական ակտի գոյությամբ ու՞մ և ո՞ր իրավունքն է խախտվել ու ի՞նչպես։
Այս դեպքում դատարանը ընդհանրապես չի անդրադարձել և քննության առարկա չի դարձրել այս հարցը, ինչը չափազանց կարևոր է գործի արդար քննության տեսանկյունից։ Հակառակ դեպքում խախտվում են վարչական դատավարության նպատակները, որն է մարդու և քաղաքացու օրենքով երաշխավորված իրավունքների պաշտպանությունը:
Սույն գործի քննությամբ և կայացրած վճռով (բողոքարկվող դատական ակտ) ստորադաս դատարանը բացի նյութական իրավունքի նորմերի խախտումներից թույլ է տվել դատավարական իրավունքի նորմերի մի շարք խախտումներ, որոնցից յուրաքանչյուրին հարկ է անդրադառնալ առանձին:
1. Գործի քննության ընթացքում, դեռևս 2018թվականի ապրիլի 10-ին ստորադաս դատարան է ներկայացվել հայցադիմումի պատասխան, ըստ որի, սույն վարչական գործի վարույթը ենթակա էր կարճման ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ ենթակետի հիմքով (նույն անձանց միջև նույն առարկայի մասին և միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ առկա է դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ): Ստորադաս դատարանը սույն հանգամանքին անդրադարձել է միայն վճռի նկարագրական մասում (3-րդ անձանց դիրքորոշում), իսկ վճռի պատճառաբանական մասում որևէ կերպ չի անդրադարձել առարկության հիմնավորվածության, որով և խախտվել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 126-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 5-րդ ենթակետի պահանջը.
Հոդված 126. Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բովանդակությունը
4. Վճռի պատճառաբանական մասը բովանդակում է.
5) եզրահանգում՝ դատավարության մասնակիցների պահանջների և առարկությունների հիմնավորվածության վերաբերյալ.
Ավելին, 23.04.2018 թվականին կայացրած դատական նիստի ընթացքում ներկայացվել է նույնաբովանդակ միջնորդություն, ինչը ևս մերժվել է։
Երկու դեպքում էլ ստորադաս դատարանը համարել է, որ առկա չեն ՀՀ Վարչական դատավարության օրենսգրքի 96 հոդվածի հիմքերը։
Բողոքարկվող վճռի պատճառաբանական մասում (էջ 23, 5-րդ պարբերություն վերևից) ստորադաս դատարանը անդրադարձել է նույն հարցին և եզրահանգել:
Տվյալ դեպքում թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով 10.07.2009 թվականի՝ օրինական ուժի մեջ մտած վճռով հասցեատերեր են հանդիսացել ինչպես «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությանը, այնպես էլ Երևանի քաղաքապետարանը:
Մինչդեռ Դատարանը գտնում է, որ Երևանի քաղաքապետարանի կողմից 20.05.2017 թվականի թիվ 01/18-07/1-Կ-1526-295 նախագծման թույլտվությունը (ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք) և դրա հիման վրա Երևան համայնքի 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվությունները տրվել են թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով 10.07.2009 թվականի՝ օրինական աժի մեջ մտած վճռի անկատար լինելու պայմաններում՝ վճռի պահանջների նկատմամբ, ինչով Երևանի քաղաքապետարանը խախտել է օրինական աժի մեջ մտած դատական ակտի պարտադիր և կատարման ենթակա լինելու սկզբունքները:
Այս դեպքում ստորադաս դատարանը հակասում է իր իսկ եզրահանգմանը, մի դեպքում համարում է վեճը նույն անձանց մեջ չէ թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 գործի համեմատ, մյուս դեպքում համարում է, որ վերոհիշյալ գործով Երևանի քադաքապետարանը քաղաքացիական գործով կայացրած վճռի հասցեատեր է ի թիվս «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ և սույն հակասությունը անտեսելով, պնդում, որ քադաքապետարանը որպես վարչական մարմին վիճարկվող վարչական ակտը տրամադրել է օրենքի խախտմամբ, թերևս մոռանալով, որ ոլորտը կարագավորող որևէ իրավական նորմ չկա, որի հիմքով պետք է մերժեր վարչական ակտի տրամադրումը միայն ու միայն այն պատճառաբանությամբ, որ հակասեյսմիկ կարանը ապահոված չէ:
2. 16.08.2018 թվականին կայացած դատական նիստում գործով 3-րդ անձիք միջնորդություն են ներկայացրել դատարան վիճարկվող դատական ակտի գործողության կասեցումը վերանայելու պահանջով, որի հիմքում դրել են հետևյալ փաստական հանգամանքները և իրավական հիմնավորումը.
գործով հիմնավորված է, որ հակասեյսմիկ կարանը կամ նրա ապամոնտաժումը որևէ կերպ չի խախտում Հայցվորի որևէ իրավունք և որևէ վնաս չի պատճառում:
վարչական ակտի կասեցմամաբ պայմանավորված շինարարական աշխատանքների կասեցումը հանգեցնում է հսկայական վնասի 3-րդ անձանց (միայն մեկ ամիս ժամանակով աշխատանքների կասեցումը արժե շուրջ 160.000.000 դրամ, ներառյալ պայմանագրով նախատեսված տույժ-տուգանքները, հարկադիր պարապուրդը և այլն):
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի դրույթները:
Ստորադաս դատարանը իր արձանագրային որոշմամբ մերժել է միջնորդությունը (ի դեպ, սույն որոշման դեմ բերված է առանձին վերաքննիչ բողոք):
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածը սահմանում է.
Հոդված 83. Վիճարկման հայցը վարույթ ընդունելու իրավական հետեանքները.
1. Վիճարկման հայցի վարույթ ընդունելը կասեցնում է վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը մինչև այդ գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը, բացառությամբ`
1) օրենքով նախատեսված այն դեպքերի, երբ վարչական ակտը ենթակա է անհապաղ կատարման.
2) այն դեպքերի, երբ վարչական մարմինը վարչական ակտ (ներառյալ վարչական բողոքի վերաբերյալ ըստ էության որոշում) ընդունելիս գրավոր ձևով հիմնավորել է, որ անհապաղ կատարումն անհրաժեշտ է ելնելով հանրային շահերից.
3) այն դեպքերի, երբ վիճարկվում է կատարողական վարույթի ընթացքում հարկադիր կատարողի կողմից կայացված վարչական ակտ։
2. Հայցվորի միջնորդությամբ վարչական դատարանը կարող է գործի քննության ժամանակ սույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ և 3-րդ կետերով նախատեսված դեպքերում ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն կասեցնել վարչական ակտի կատարումը։
3. Միջնորդության վերաբերյալ որոշումը կայացվում է 3 օրվա ընթացքում։
4. Միջնորդությունը բավարարվում է, եթե առկա է հիմնավոր կասկած, որ վարչական ակտի կատարումը հայցվորին զգալի վնաս կպատճառի կամ անհնարին կդարձնի նրա իրավունքների պաշտպանությունը։
5. Վարչական դատարանն իրավասու է վիճարկման հայցի կասեցումը պայմանավորելու որոշակի ժամկետով և կարող է ցանկացած ժամանակ փոխել կամ վերացնել իր որոշումը։
(83-րդ հոդվածը լրաց., փոփ. 13.12.17 ՀՕ-312-Ն)
Հիշյալ իրավանորմի վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ`
ա) Վիճարկման հայցի վարույթն ընդունելը կասեցնում է վարչական ակտի կատարումը մինչ դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը:
բ) Դատարանը կարող է կասեցնել վարչական ակտի կատարումը ամբողջությամբ կամ մասնակի։
գ) Դատարանը պետք է կասեցնի վարչական ակտի կատարումը, եթե առկա է հիմնավոր կասկած, որ վիճարկվող ակտի կատարումը կարող է զգալի վնաս պատճառել հայցվորին կամ անհնարին դարձնել նրա իրավունքների պաշտպանությունը։
դ) Դատարանը իրավասու է կասեցումը պայմանավորել որոշակի ժամկետով և ցանկացած ժամանակ փոխել կամ վերացնել իր որոշումը։
Այս դեպքում Հայցվորին զգալի վնաս է պատճառում ոչ թե վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը, այլ ճիշտ հակառակը. նրա կասեցումը հանգեցնում է ծանր հետևանքների երրորդ անձանց մոտ նյութական վնասի ձևով, ինչն ինքնին հիմք է տալիս վերջիններիս իրենց համար բարենպաստ դատական ակտի դեպքում հետադարձ պահանջներ (վնասների հատուցման) ներկայացնել ոչ միայն հայցվորին, իսկ ոչ բարենպաստ դատական ակտի դեպքում գործով պատասխանողին (վարչական մարմնին):
Սույն գործի փաստական հանգամանքների, հայցվորի պահանջի բովանդակության և գործում առկա ապացույցների համադրումը ակնհայտ է դարձնում, որ վիճարկվող դատական ակտերի կատարումը որևէ կերպ չի կարող վնաս պատճառել Հայցվորին կամ անհնարին դարձնել նրա իրավունքների պաշտպանությունը, առավել ևս որ այդ իրավունքի խախտումը նույնիսկ ենթադրության մակարդակով որևէ կերպ հիմնավորված չէ:
Փոխարենը հիմնավորվում է ճիշտ հակառակ մի իրողություն - վիճարկվող վարչական ակտի կասեցումը նշանակում է շինարարական աշխատանքների դադարեցում, իսկ դադարեցումն իր հերթին հանգեցնում է 3-րդ անձանց կողմից ավելորդ տույժ-տուգանքի, հարկադիր պարապուրդի և այլ պարտադրված ծախսերի փոխհատուցում կապալառուին, ինչն էլ հիմք է հանդիսանալու մոտ ապագայում Հայցվորից (մի դեպքում) կամ Պատասխանողից (մյուս դեպքում) հետադարձ պահանջի հիմքով ստանալ փոխհատուցում:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով հստակ կարգավորված չեն նմանատիպ իրավիճակներում հնարավոր վնասների հատուցման հարցերը և ձևավորված դատական պրակտիկայի համաձայն կիրառվում են քաղաքացիական դատավարության կանոնները։
Մասնավորապես, ՀՀ վարչական դատարանը թիվ ՎԴ/4521/05/17 վարչական գործի քննության շրջանակներում (շինարարության թույլտվությունը անվավեր ճանաչելու պահանջ) կայացրած իր որոշմամբ բավարարել է գործով երրորդ անձի պահանջը հնարավոր վնասի հատուցման ապահովման վերաբերյալ և հայցվորի կողմից չկատարելու հիմքով վերագրել վարչական ակտի կասեցումը:
Ավելին, դատարանի նշված որոշումը բողոքարկվել է ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարան, սակայն բողոքը մերժվել է։ Այսինքն Վերաքննիչ դատարանի իրավական դիրքորոշումը ըստ էության նույնական է ստորադաս դատարանի դիրքորոշման հետ:
Հիշյալ դատական ակտերով արտահայտված իրավական դիրքորոշումը գալիս է հիմնավորելու այն փաստարկումը, որը բխում է հենց Վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի բովանդակությունից և տրամաբանությունից այն իմաստով, որ բոլոր դեպքերում վիճարկված հայցի ընդունմամբ դատարանը պետք է կիրառի վիճարկվող վարչական ակտի կասեցումը միայն այն դեպքում, երբ առկա է հիմնավոր կասկած, որ վարչական ակտի կատարումը հայցվորին զգալի վնաս կպատճառի կամ անհնարին կդարձնի նրա իրավունքների պաշտպանությունը:
Տվյալ պարագայում, նկատի առնելով վիճարկվող վարչական ակտերով կառուցապատման ծավալը և նախահաշվարկային արժեքները, այդ հնարավոր վնասը միայն մեկ ամսվա կտրվածքով տուժանքը համարժեք է 124.833.900 ՀՀ դրամի, իսկ բոլորը միասին` շուրջ 160.000.000 ՀՀ դրամ: Եթե հաշվի առնել նաև դատական գործի քննության ակտի և դատական ակտի ուժի մեջ մտնելու հնարավոր ժամկետը, ապա իրականության մեջ կստացվի բավականին մեծ գումար։ Նման պնդումը իր հիմքում ունի հստակ կատարված հաշվարկներ, որոնք իրականացվել են կապալառուի կողմից, հիմք ընդունելով պայմանագիրը:
Վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի ուժով վիճարկվող վարչական ակտի կասեցումը (ըստ էության հայցի ապահովումը) վերացնելու վերաբերյալ ներկայացված միջնորդությունը մերժելու մասին դատարանի 16.08.2018 թվականի արձանագրային որոշման դեմ բերվել է վերաքննիչ բողոք, որը սակայն Վերաքննիչ վարչական դատարանի 07.09.2018 թվականի որոշմամբ վարույթ ընդունելը մերժվել է, պատճառաբանելով, որ Վարչական դատավարության օրենսգրքի 131-րդ հոդվածով սահմանված բողոքարկման ենթակա դատական ակտերում, բացակայում է քննարկվող դատական ակտը:
Վճռաբեկ դատարանն իր ԱՐԱԴ2/0169/02/11 առ 28.11.2014 թվականի որոշմամբ արտահայտել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը.
«Օրենսդիրը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 222-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերով սահմանված միջանկյալ դատական ակտերի համար սահմանել է անմիջական բողոքարկման կարգ։ Իսկ նշված դրույթներով չնախատեսված մնացած բոլոր միջանկյալ դատական ակտերի համար օրենսդիրը սահմանել է «հետաձգված բողոքարկման» կարգ, այն է ՝ բողոքարկում գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բողոքարկման շրջանակներում:»
Վերը նշվածի համադրության արդյունքում, սույն վերաքննիչ բողոքում «հետաձգված բողոքարկման» կարգով բողոքարկում ենք նաև ստորադաս դատարանի 16.08.2018 թվականի արձանագրային որոշումը և խնդրում, որպեսզի Վերաքննիչ դատարանը անդրադառնա նաև այս որոշման օրինականությանը:
3. Գտնում է, որ ստորադաս դատարանն ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ ուսումասիրություն չի իրականացրել։ Անդրադառնալով, որոշակի ապացույցների, ընդ որում դրանց միայն հայցվորի համար բարենպաստ մասերին, դրանք դրել է բողոքարկվող վճռի հիմքում՝ անտեսելով այդ նույն ապացույցի մյուս մասերը:
Ստորադաս դատարանը վճռի հիմքում դրել է ք.Երևան, Աբովյան 3 և ք.Երևան, Աբովյան 5/1, 5/2 և 5/3 հասցեներում սույն գործով երրորդ անձանց կողմից կառուցվող շինությունների միջև հակասեյսմիկ կարանի իբր ապահովված չլինելու փաստը: Դատարանը նման եզրակացության է հանգել գործում առկա թվով 7 փորձագիտական եզրակցությունների գնահատման արդյունքում: Սակայն ուշադրության է արժանի այն, որ վճռի հիմքում դրված այդ եզրակացություններից և ոչ մեկով փորձագետներր չեն հերքել նշված սեյսմիկ կարանի գոյություն ունենալու փաստը, այլ նշել են, որ այն լիարժեք չէ, քանի որ լցափակված է տարբեր նյութերով (չխտացված խամքարաբետոն, բնահող, շինաղբ): Այսինքն, նշված սեյսմիկ կարանը գոյություն ունի, պարզապես ըստ փորձագետների այն լցված է ոչ ճիշտ նյութով։ Բացի այդ տեղատեսություն ժամանակ ևս այդ փաստը հաստատվել է: Ստորադաս դատարանը, անտեսելով այս ամենը, ինչպես նաև գործում առկա այլ եզրակացություններ և մասնագետների գրավոր կարծիքներ, հանգել է կատեգորիկ եզրահանգման, որ սեյսմիկ կարանը ապահովված չէ, ինչն էլ շինարարական նորմերի խախտում է: Ավելին, դատարանն անտեսել է նույն փորձագիտական եզրակացություններում նշված այն փաստը, որ չնայած կարանը լցափակված է, այնուամենայնիվ դա կից գոյություն ունեցող շենքի սեյսմակայության վրա չնչին ազդեցություն կունենա։ Նշվածով դատարանը խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի դրույթները, այն է.
«1. Դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները, որոշում է փաստի հաստատված լինելու հարցը՝ բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ:»
Հարկ է ընդգծել, որ նշված սեյսմիկ կարանի վերաբերյալ միևնույն անձանց միջև քննվել է ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործը, և առկա է ուժի մեջ մտած դատական ակտ, որի պահանջը սույն գործի քննության ընթացքում կատարվում էր: Ստորադաս դատարանն այս դեպքում անտեսելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ կետի դրույթները, նորից քննության առարկա է դարձրել ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով արդեն իսկ քննված փաստը (սեյսմիկ կարանի մասով): Բողոքարկվող վճռի պատճառաբանական մասի գրեթե կեսը, ստորադաս դատարանը տրամադրել է ուժի մեջ մտած դատական ակտով հաստատված փաստին ու հանգել հետևության:
Գտնում է, որ նման պարագայում ստորադաս դատարանը ընդհանրապես քննության առարկա չպետք է դարձներ սեյսմիկ կարանի առկայության կամ պատշաճ պահպանվածության վերաբերյալ հարցերը, և ապացուցել մի փաստ, որը ապացուցման կարիք չուներ, քանի որ այդ մասով առկա էր ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով կայացված և ուժի մեջ մտած դատական ակտը, որը կատարվում էր: Նման պայմաններում ստորադաս դատարանը խախտել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 2-րդ կետի պահանջը, այն է.
«2. Նախկինում քննված քաղաքացիական կամ վարչական գործով դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած՝ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտով հաստատված փաստերը միևնույն կողմերի մասնակցությամբ սույն օրենսգրքով նախատեսված որևէ գործ քննելիս վերստին ապացուցման կարիք չունեն։»
Ավելին, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը թիվ ԱՐԱԴ/0209/02/13 քաղաքացիական գործով 18.07.2014 թվականի որոշմամբ ամրագրել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը:
Վճիռների նախադատելիության կանոնները միևնույնն են ինչպես վարչական, այնպես էլ քաղաքացիական դատավարությունում, հետևաբար քաղաքացիական գործեր քննելիս վարչական գործերով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերով հաստատված հանգամանքները, ինչպես այլ քաղաքացիական գործերով օրինական ուժի մեջ մտած դատարանի վճռով հաստատված հանգամանքները, ևս ունեն նախադատելի նշանակություն։ Հակառակ դեպքում կստացվի, որ տարբեր դատարաններ միևնույն փաստական հանգամանքներին կարոդ են տալ տարբեր իրավական գնահատականներ հանիրավի ընդլայնելով դատական հայեցողության սահմանները։ Մինչդեռ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 52-րդ հողվածի 2-րդ կետով սահմանված նորմի նպատակն է պարզեցնել ապացուցման գործընթացը, այն է միևնույն փաստը մեկ անգամ մեկ այլ դատարանի կողմից հաստատված լհնելու դեպքում կողմերին և դատարանին ազատել այդ փաստերը հաստատելու գործընթացը կրկին կատարելու բեռից, ընդ որում, նախադատելիության կիրառման համար օրենսդիրը կարևորել է այն հանգամանքը, որ նոր քննվող գործը վերաբերի միևնույն անձանց միջև վեճին։
Անդրադառնալով բողոքարկվող վճռի հիմքում դրված փորձագետների եզրակացություններին, պետք է նշել, որ դրանք որպես ապացույցի տեսակ չեն կարող համարվել փորձագիտական եզրակացություն, քանի որ դրանք արտադատական կարգով ձեռք բերված մասնագիտական եզրակացություններ են, քանի որ չեն իրականացվել և չեն համապատասխանում վարչական դատավարության օրենսգրքի 37-40-րդ հոդվածներով սահմանված պահանջներին։ Ավելին, գործում կան եզրակացություններ, որոնք կազմվել են առանց փորձաքննության օբյեկտը փաստացի զննելու և տվել են զուտ տեսական կարծիքներ։ Այսինքն, նշված եզրակացությունները որպես ապացույցի տեսակ ոչ թե փորձագետի եզրակացություններ են, այլ գրավոր ապացույցներ, որոնց պարագայում դատարանը պարտավոր էր նախ գնահատել դրանք վերաբերելիության և թույլատրելիության տեսանկյունից և նոր միայն դներ իր վճռի հիմքում: Ավելին, վճռի պատճառաբանական մասում դատարանը պետք է նշեր, թե հատկապես ինչո՞ւ է հիմք ընդունում այս գրավոր ապացույցները, իսկ մնացածները` ոչ: Բացի դրանից, գործի քննության ժամանակ, երբ սեյսմիկ կարանի փաստի վերաբերյալ հարցեր էին առաջացել, բանավոր միջնորդվել էր դատարանին նշանակել փորձաքննություն պատշաճ եզրակացություն ստանալու համար, որը դատարանը մերժել է, հայտնելով, որ դրա կարիքը չկա: Ու չնայած դրա կարիքը չկար, դատարանը այն իր վճռում քննության առարկա է դարձրել և կրկին ապացուցել՝ հիմքում դնելով մասնագիտական եզրակացություններ, դրանց տալով փորձագետի եզրակացության ուժ:
Նշվածով գտնում է, որ խախտվել է վարչական դատավարության օրենսգրքի 26-րդ և 37-րդ հոդվածների դրույթները, որոնք պետք է կիրառվեին, սակայն չեն կիրառվել։
Ստորադաս դատարանը բողոքարկվող վճռի հիմքում դրել է նաև այն փաստը, որ պատասխանողի մոտ գտնվող վարչական վարույթի նյութերում առկա չէ միջանկյալ համաձայնեցումը ՀՀ ԱԻՆ աշխատակազմի պետական հրդեհային և տեխնիկական անվտանգության տեսչության հետ և ըստ էության այդ համաձայնության վարչական վարույթում չլինելը դիտարկել որպես բացակայություն:
Դատարանի նման եզրահանգումը անհիմն է, քանի որ նշված համաձայնությունը չէր կարող լինել վարույթի նյութերում, քանի որ այն միջանկյալ համաձայնեցում է և ձեռք է բերվում կառուցապատողի կողմից հետագայում: Նշված ապացույցը պետք է լինի կամ կառուցապատողի մոտ կամ համապատասխան փորձաքննություններ իրականացրած ընկերությունների մոտ: Գործի քննության ընթացքում նշված փաստը չի վիճարկվել, իսկ դատարանն այն ապացուցելու կամ նշված ապացույցը ներկայացնելու պարտականություն երրորդ անձանց վրա չի դրել: Դատարանը գործի դատաքննությունը 28.06.2018 թվականին վերսկսել է և պատսախանողի ներկայացուցչից ճշտել այդ միջանկյալ համաձայնությունը վարույթի նյութերում առկա լինելու մասին, որը հայտնել էր, որ վարույթի նյութերում առկա չէ, սակայն այն կարող է լինել քաղաքապետարանի համապատախան ստորաբաժանման տիրապետման ներքո: Այսինքն, եթե խորհրդակցական սենյակում դատարանի մոտ նշված փաստի վերաբերյալ հարցեր են առաջացել, ինչի հիմքով գործի դատաքննությունը վերսկսել էր, ապա դատարանը տվյալ ապացույցը դատավարության մասնակիցներից կամ գործով չներգրավված անձանցից պահանջելու փոխարեն պարզապես հետաքրքրվել է դրա վարչական վարույթի նյութերում առկա լրնելու կամ չլինելու մասին: Նշվածը երկրորդ կարևոր փաստն է, որը հիմք է հանդիսացել դատարանի կողմից հայցը բավարարելու համար:
Գտնում է, որ ստորադաս դատարանը խախտել է վարչական դատավարության օրենսգրքի 28-րդ հոդվածի 4-րդ կետի պահանջը, որը պետք է կիրառել սակայն չի կիրառել, այն է.
«4. Ապացույցներ ձեռք բերելու նպատակով դատարանն իրավասու է կայացնելու որոշում՝ առանձին դատական ակտի տեսքով, դրանք պահանջելով դատավարության այն մասնակիցներից, պետական և տեղական ինքնակառավարման այն մարմիններից (դրանց պաշտոնատար անձանցից), ինչպես նաև դատավարությունում չներգրավված ֆիզիկական և իրավաբանական այն անձանցից, որոնց ազդեցության ոլորտում են դրանք կամ պետք է լինեն՝ սահմանելով ժամկետ դրանք դատարան ներկայացնելու համար:»
Հաշվի առնելով, որ միջանկյալ համաձայնության վերաբերյալ փաստը ստորադաս դատարանը գործի լուծման համար կարևոր է համար և դրել վճռի հիմքում, մեր կողմից հարցումներ են կատարվել ԱԻՆ աշխատակազմի ղեկավարին, «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ին և կապալառու «Սպիտակ Տնակ» ՍՊԸ-ին նշված միջանկյալ համաձայնությունների ստացված լինելու վերաբերյալ, խնդրելով տրամադրել նաև այդ համաձայնեցումների պատճենները, մասնավորապես.
1. 15.02.2018 թվականի «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ թիվ 24 գրությունը ուղղված ՀՀ ԱԻՆ Աշխատակազմի Ղեկավարին (պատճենը):
2. 02.03.2018 թվականի ՀՀ ԱԻՆ Աշխատակազմի Ղեկավարի թիվ 7/23.3/2377-18 գրության պատճենը:
3. 06.03.2018 թվականի ՀՀ ԱԻՆ Աշխատակազմի Ղեկավարի թիվ 7/23.3/2499-18 գրության պատճենը:
Նկատի ունենալով, որ ստորադաս դատարանում տվյալ փաստը վիճարկված չլինելու հետևանքով այդ ապացույցը ձեռք բերելուն ուղղված քայլեր չեն ձեռնարվել և երրորդ անձինք չէինք կարող եզրակացնել, որ այդ փաստը դատարանը կարող էր համարել գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող և գործի քննության ընթացքում փորձեին այն ձեռք բերել, ուստի վճռի հրապարակումից հետո, հաշվի առնելով դատարանի դիրքորոշումը, այն ձեռք ենք բերել կցվում է սույն վերաքննիչ բողոքին:
Վարչական դատավարության օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի 2-րդ կետը սահմանում է.
«2. Վերաքննիչ դատարանն ընդունում է սույն օրենսգրքով կամ վարչական դատարանի սահմանած ժամկետում դատավարության մասնակցի կողմից վարչական դատարան չներկայացված ապացույցները, բացառությամբ այն դեպքի, երբ համարում է, որ դրանք գործի լուծման համար էական նշանակություն չունեն:»
Վերը նշվածից ելնելով, հաշվի առնելով, որ տվյալ ապացույցը ձեռք է բերվել բողոքարկվող վճռի կայացումից հետո և այն գործի լուծման համար էական նշանակություն ունի, ուստի սույնով միջնորդում են ընդունել միջանկյալ համաձայնության վերաբերյալ ապացույցները և դարձնել քննության առարկա:
Ստորադաս դատարանը խախտել է վարչական դատավարության օրենսգքրի 26-րդ, 27-րդ հոդվածի, 28-րդ հոդվածի 4-րդ կետի, 30-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 37-րդ հոդվածի, 83-հոդվածի 4-րդ կետի, 144-րդ հոդվածի 2-րդ կետի պահանջները, ինչն ազդել է գործի ելքի վրա և արդյունքում կայացվել սխալ դատական ակտ:

Հայցվոր կողմը վերաքննիչ բողոքի պատասխան չի ներկայացրել, սակայն դատաքննության ընթացքում առարկել է ներկայացված վերաքննիչ բողոքների դեմ՝ պնդելով, որ ՀՀ վարչական դատարանի կայացրած դատական ակտը հիմնավոր է: Իսկ ներկայացված փաստարկները համապատասխանում է ՀՀ վարչական դատարանում գործի քննության ընթացքում ներկայացրած փաստարկներին:

Վերաքննիչ դատարնի վերլուծությունը.

ՀՀ վարչական դատվարության օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքում ներկայացված պահանջի սահմաններում` ձեռնարկելով անհրաժեշտ միջոցներ բողոքն ըստ էության քննելու համար
(…)
3. Վերաքննիչ դատարանում բողոքի քննության ժամանակ վարչական դատարանում հաստատված փաստն ընդունվում է որպես հիմք, եթե բողոքում այդ փաստը չի վիճարկվում, կամ վերաքննիչ դատարանն անհրաժեշտ չի համարում կրկին հետազոտել այն»:
Վերաքննիչ դատարանի լիազորությունների ծավալին անդրադարձել է ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր ՎԴ/3271/05/12 վարչական գործով 18.07.2014 թվականին կայացված որոշմամբ՝ արձանագրելով հետևյալը.
«(...) Իր նախկինում կայացրած որոշումներում անդրադառնալով գործի փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելու դատարանի լիազորության իրացման առանձնահատկություններին` Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ վեճի լուծման համար էական փաստերը մատնանշելու և դրանց վերաբերյալ ապացույցներ պահանջելու, անհրաժեշտ ներքին համոզմունք ձևավորելու նպատակով ողջամիտ միջոցներ ձեռնարկելու վերաբերյալ դատավարական գործողությունների իրականացման դատարանի իրավունքը սահմանափակված է բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված պատճառաբանված ներքին համոզման հանգելու դատարանի պարտականությամբ և պետք է բխի արդարության բոլոր պահանջների պահպանման սահմանադրական հիմնադրույթից (տե'ս, ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական եկամուտների կոմիտեի Արաբկիրի հարկային տեսչությունն ընդդեմ «Ջորջ ընդ Բրանդն» ՍՊԸ-ի թիվ ՎԴ/5525/05/08 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 17.04.2009 թվականի որոշումը):
Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում գործի փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելու (ex officio) սկզբունքի վերաբերյալ նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշմանն ի հավելում նշել, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում ամրագրված փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելու (ex officio) սկզբունքը վերաբերում է բացառապես գործի փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելուն, այլ խոսքով, կոնկրետ գործի լուծման համար անհրաժեշտ իրավաբանական փաստերի վերաբերյալ հնարավոր և հասանելի տեղեկություններ ձեռք բերելուն և չի վերաբերում դատարանի կողմից սեփական նախաձեռնությամբ հայցի իրավական հիմքերը լրացնելուն, դատարանի նախաձեռնությամբ վեճի սահմաններից դուրս գալուն, ինչպես նաև սույն սկզբունքը վերաքննիչ դատարանին հնարավորություն չի ընձեռում սեփական նախաձեռնությամբ և ինքնուրույն լրացնել վերաքննիչ բողոքի իրավական հիմքերը:
Ելնելով վերոգրյալից` Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ թեև վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքում ներկայացված պահանջի uահմաններում` ձեռնարկելով անհրաժեշտ միջոցներ բողոքն ըuտ էության քննելու համար, սակայն չի կարող սեփական նախաձեռնությամբ դուրս գալ առաջին ատյանի դատարանում գործի քննության շրջանակներից, մասնավորապես` փոխել հայցի հիմքը և կայացնել դատական ակտ այն իրավական և փաստական հիմքերով, որոնք առաջին ատյանի դատարանում քննության առարկա չեն դարձվել»:
Ասվածի հիման վրա Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդրի կողմից հստակ սամանվել է Վերաքննիչ դատարանում վերաքննության սահմանները, որպիսիք սահմանափակվում են ներկայացված վերաքննիչ բողոքի սահմաններում բողոքն ըստ էության քննելու տիրույթում: Այսինքն՝ Վերաքննիչ դատարանը, որպես վերաքննություն իրականացնող դատական ատյան, պարտավոր է համապատասխան դատական ակտը վերանայել վերաքննիչ բողոքում ներկայացված պահանջի սահմաններում, ինչպես նաև վերաքննիչ բողոքի ըստ էության քննություն իրականացնելիս չպետք է դուրս գա վարչական գործի հարուցման հիմք հանդիսացող հայցադիմումի շրջանակներից: Ընդ որում, չքննարկել վարչական գործի հարուցման հիմք հանդիսացող հայցադիմումով ներկայացված և ՀՀ վարչական դատարանի կողմից քննարկված փաստարկները, Վերաքննիչ դատարանը չի կարող:
Հաջորդիվ, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ ներկայցված վերաքննիչ բողոքով բողոքաբերները, ի թիվս այլն, բարձրացրել են սույն վարչական գործի վարույթը կարճելու հարցը՝ պնդելով, որ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործը քննվել է նույն անձանց մասնակցությամբ, վերաբերել է նույն առարկային և նույն հիմքերին:
Նման պայմաններում Վերաքննիչ դատարանն առաջնահերթության կարգով կքննարկի այս հարցը:
Բողոքաբերների վկայակոչած հիմքով վարչական գործի վարույթը կարճելու իրավադրույթը սահմանված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով, որը սահմանում է.
«1. Դատարանը գործի քննության ցանկացած փուլում կարճում է գործի վարույթը, եթե` նույն անձանց միջև նույն առարկայի մասին և միևնույն հիմքերով վեճի վերաբերյալ առկա է դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ»:
Նշված նորմի բովանդակությունից հետևում է, որ վարչական գործի վարույթը կարճելու քննարկվող հիմքը կարող է ի հայտ գալ հետևյալ վավերապայմանների միաժամանակյա առկայության պայմաններում՝առկա է օրինական ուժի մեջ մտած վճիռ, որպիսի գործի շրջանակներում.
ա)վեճը նույն անձանց միջև է.
բ) վեճը նույն առարկայի մասին է.
գ) վեճի հիմքերը նույնական են:
«Datalex.am» պաշտոնական տեղեկատվական կայքում առկա տեղեկատվության համաձայն՝ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով առկա է Երևան քաղքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ ընդհանուր իրավասության դատարանի 10.07.2009 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը: Նշված գործի շրջանակներում որպես դատավարության մասնակիցներ են հանդես գալիս Երևանի քաղաքապետարանը՝ որպես երրորդ անձ, Աննա Մարտիրոսյանը՝ որպես հայցվոր և «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը՝ որպես պատասխանող: Նշված գործով հայցի առարկան վերաբերել է «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության կողմից իրականացվող շինարարական աշխատանքների ընթացքում հայցվորի իրավունքների խախտմանը և այդ խախտումների վերացմանը: Այդ գործով հայցի հիմքը հանդիսացել է այն հանգամանքը, որ իրականացվող շինարարությունն ընթանում է քաղաքաշինական և կից կառույցների սեսմակայության նորմերի խախտումներով, այսինքն չի պահպանվել շինությունների միչև օրենքով սահմանված 20մետր հեռավորությունը, բացի այդ անհնարին է դարձել շենքի ետնամասում գտնվող օրինական բացված դռների օգտագործումը:
Նախ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ քննարկվող գործով դատավարության մասնակիցները կազմը և սույն վարչական գործով դատավարության մասնակիցների կազմը նույնական չէ, որպիսի պահանջը, ինչպես նշվեց վերը, պարտադիր է վարչական գործի վարույթը կարճելու համար: Հաջորդիվ, հայցի առարկան քննարկվող գործով վերաբերել է շինարարական աշխատանքների ընթացքում հայցվորի իրավունքի խախտումներին: Այսինքն, հայցվորն այդ գործի շրջանակներում բարձրացրել է շինարարությունը խախտումներով իրականացնելու հարցը, մինչդեռ սույն գործով հայցի առարկան վերաբերում է 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվություններին և այդ թույլտվություններն օրենքի խախտմամբ տրամադրելուն: Իսկ այդ հանգամանքները խիստ տարբեր են, քանզի շինարարական աշխատանքներն այլ անձանց իրավունքների խախտմամբ իրականացնելու հանգամանքը դեռևս չի նշանակում, որ այդ շինարարական աշխատանքների հիմքում ընկած թույլտվությունը ևս տրվել է օրենքի խախտմամբ:
Երրորդ, քննարկվող գործերի հայցի հիմքերը ևս ամբողջությամբ նույնական չեն: ընդ որում ասվածն ուղղակիորեն կապված է Վերաքննիչ դատարանի կողմից վերը կատարված այն դիտարկման հետ, որ շինարարական աշխատանքներն այլ անձանց իրավունքների խախտմամբ իրականացնելու հանգամանքը դեռևս չի նշանակում, որ այդ շինարարական աշխատանքների հիմքում ընկած թույլտվությունը ևս տրվել է օրենքի խախտմամբ:
Արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ այս մասով բողոքան անհիմն է, ուստի ՀՀ վարչական դատարանի դիրքորոշումն այս հարցի հետ կապված հիմնավոր է: Իսկ այդ պարագայում առկա չէ դատավարական նորմի խախտմամբ բողոքարկվող դատական ակտը բեկանելու հիմք:
Հաջորդիվ, Վերաքննիչ դատարանը նկատում է, որ բողոքաբերի կողմից բարձրացվել է վարչական ակտի կատարման կասեցումը վերացնելու վերաբերյալ միջնորդության քննարկման ժամանակ թույլ տրված դատավարական նորմի խախտումներին և այդ հիմքով բողոքարկվող վճիռը բեկանելու հարցը:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը դատական ակտի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ Դատարանի` ըստ էության ճիշտ դատական ակտը չի կարող բեկանվել միայն ձևական նկատառումներով։
(...)»:
Տվյալ պարագայում բողոքաբերների բարձրացրած հարցը վեճի հանգուցալուծման առումով որևէ որոշիչ դեր չի կարող խաղալ, քանզի եթե նույնիսկ հաստատվի, որ ՀՀ վարչական դատարանը ոչ իրավաչափ կերպով է մերժել բողոքաբերների միջնորդությունը, ապա այդ հանգամանքը չի կարող հանգեցնել վեճի սխալ լուծմանը, ուստի և չի կարող դրվել բողոքարկվող դատական ակտի բեկանման հիմքում:

Անդրադառնալով բողոքաբերների կողմից բարձրացված նյութական իրավունքի նորմի խախտման հիմքով դատական ակտը բեկանելու փաստարկներին, Վերաքննիչ դատարանը նախ հարկ է համարում քննության առարկա դարձնել խնդրո առարկա իրավահարաբերություններում առկա իրավակարգավորումները՝ հայցադիմումով ներկայացված հայցապահանջների իրավական բնույթն ամբողջությամբ ընկալելի դարձնելու համար:
Այսպես, «Քաղաքաշինության մասին» ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն.
«Սույն օրենքը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքաշինական գործունեության հիմնադրույթները և կարգավորում այդ գործունեության հետ կապված հարաբերությունները»:
Նույն օրենքի 16-րդ հոդվածի համաձայն.
«Քաղաքաշինական նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի համակարգը քաղաքաշինական գործունեության պետական կարգավորման միջոց է, որը սահմանում է հուսալիության, շրջակա միջավայրի պահպանության, հակահրդեհային, սանիտարահիգիենիկ, հաշմանդամների տեղաշարժման մատչելիությունն ապահովող և այլ անհրաժեշտ նորմեր, կանոններ, ցուցանիշներ, ինչպես նաև նախագծման, իրականացման ու շահագործման ընթացքում որակի ապահովման պայմաններ` օբյեկտին, առանձին շենքին, շինությանը, կոնստրուկցիային կամ շինարարական նյութերին ներկայացվող պահանջներով:
Քաղաքաշինական նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերը կազմում են քաղաքաշինական բնագավառի իրավական ակտերի համակարգի բաղկացուցիչ մասը և հիմք են ծառայում փորձաքննության, քաղաքաշինական գործունեության վերահսկողության, վիճելի հարցերի լուծման համար:
Քաղաքաշինական նորմատիվ-տեխնիկական փաստաթղթերի պահանջների կատարումը պարտադիր է քաղաքաշինական գործունեության սուբյեկտների համար»:
Նույն օրենքի 17-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Քաղաքաշինական փաստաթղթերը քաղաքաշինական գործունեության պետական կարգավորման միջոց են և բաժանվում են երկու խմբի՝ քաղաքաշինական ծրագրային (կամ տարածական պլանավորման) փաստաթղթեր և ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթեր:
(...)
14. Ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթեր են՝
ա) կառուցապատման նախագծերը, ինչպես նաև քաղաքաշինական գործունեություն իրականացնելու նպատակով գործառական տարածքների հատակագծման և բարեկարգման նախագծերը.
բ) բնակելի, հասարակական, արտադրական շենքերի և շինությունների կառուցման, դրանց վերակառուցման (ներառյալ` քանդման), վերականգնման, ուժեղացման, արդիականացման նախագծերը, ինչպես նաև ինժեներական և տրանսպորտային ենթակառուցվածքների և դրանց մասերի նախագծերը։
15. Ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի մշակման համար կառուցապատողին տրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք (նախագծման թույլտվություն), որը, հիմք ընդունելով համայնքի տարածական պլանավորման փաստաթղթերի և քաղաքաշինական կանոնադրության պահանջները, սահմանում է քաղաքաշինական գործունեության տվյալ օբյեկտին ներկայացվող նախագծման պարտադիր պայմաններ, պահանջներ և սահմանափակումներ։
(...)
17. Նախագծային աշխատանքների կապալի պայմանագրով պատվիրատուի կողմից նախագծային փաստաթղթեր մշակողին տրվող նախագծային առաջադրանքը չի կարող հակասել ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի պահանջներին:
18. Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք տրամադրած մարմնի հետ սահմանված կարգով համաձայնեցված ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերը հաստատում է քաղաքաշինական օբյեկտի սեփականատերը կամ նրա լիազորած անձը` սույն օրենքի 23 հոդվածի չորրորդ մասով սահմանված պահանջներին համապատասխան:
19. Հաստատված քաղաքաշինական փաստաթղթերը հիմք են հանդիսանում քաղաքաշինական գործունեության վերահսկողության ու վիճելի հարցերի լուծման համար և պարտադիր են քաղաքաշինական գործունեության բոլոր սուբյեկտների համար։
20. Քաղաքաշինական փաստաթղթերի մշակման, փորձաքննության, համաձայնեցման, հաստատման, փոփոխման կարգերը սահմանում է Կառավարությունը»:
Նույն օրենքի 22.1-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը (կամ նախագծման թույլտվությունը) փաստաթուղթ է, որը, հիմք ընդունելով համայնքի տարածական պլանավորման փաստաթղթերի և քաղաքաշինական կանոնադրության պահանջները, սահմանում է քաղաքաշինական գործունեության տվյալ օբյեկտին ներկայացվող նախագծման պարտադիր պահանջները, պայմանները, այդ թվում` սույն օրենքի 6 հոդվածի «դ» կետով սահմանված` քաղաքաշինական օբյեկտի ինժեներական ենթակառուցվածքների (ջրամատակարարում, ջրահեռացում, էլեկտրամատակարարում և այլն) նախագծման տեխնիկական պայմանները (այսուհետ` տեխնիկական պայմաններ) և սահմանափակումները:
Տեխնիկական պայմանները տալիս են ինժեներական սպասարկում իրականացնող ծառայությունները` ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք տրամադրող մարմնին` վերջինիս հարցման հիման վրա, և կազմում են ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի անբաժանելի մասը:
2. Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքում նշվում են Հայաստանի Հանրապետության իրավական ակտերով սահմանված և օբյեկտի նախագծմանն առնչվող քաղաքաշինական, պատմության և մշակույթի հուշարձանների ու շրջակա միջավայրի պահպանության, սանիտարահիգիենիկ, հակահրդեհային, քաղաքացիական պաշտպանության, հաշմանդամների ու բնակչության սակավաշարժ խմբերի պաշտպանության և այլ նորմատիվ ակտերով սահմանված պահանջները:
(...)
5. Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքով սահմանված պայմանները հիմք են ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի մշակման համար և պարտադիր են քաղաքաշինական գործունեության բոլոր մասնակիցների համար: Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների փոխանցման դեպքում ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքով սահմանված պայմանները պահպանվում են լրիվ ծավալով:
6. Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը համայնքում տալիս է համայնքի ղեկավարը` Կառավարության սահմանած կարգով:
(...)»:
Նույն օրենքի 23-րդ հոդվածի համաձայն.
«Շինարարության թույլտվությունը փաստաթուղթ է, որը հաստատում է կառուցապատողի իրավունքը` իրականացնել որոշակի շինարարական գործունեություն ինչպես նոր կառուցապատվող կամ վերակառուցվող տարածքում, այնպես էլ գոյություն ունեցող շենքերում և շինություններում:
Շինարարության թույլտվությունը համայնքներում տալիս է համայնքի ղեկավարը Կառավարության սահմանած կարգով:
Շինարարության թույլտվությունը տրվում է ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք տրամադրած մարմնի կողմից ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերը Կառավարության սահմանած կարգով համաձայնեցնելուց և կառուցապատողի կողմից դրանք հաստատելուց հետո` սույն օրենքի 6-րդ հոդվածի չորրորդ մասի «ժ» կետով նախատեսված ժամկետով:
Շինարարության թույլտվությունը տրվում է տվյալ օբյեկտի ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի համաձայնեցման հետ միաժամանակ, իսկ նախագծային փաստաթղթերը համարվում են հաստատված, եթե կառուցապատողը նախագծային փաստաթղթերի հաստատման վերաբերյալ գրավոր առարկություն չի ներկայացնում սույն հոդվածի երկրորդ մասով սահմանված մարմնին»:
Նույն օրենքի 25-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Շենքերի, շինությունների (այդ թվում` դրանց վերակառուցումը, վերականգնումը, ուժեղացումը, արդիականացումը, ընդլայնումն ու բարեկարգումը) կառուցման ավարտը փաստագրվում է շինարարության ավարտական ակտով (այսուհետ` ավարտական ակտ)` տվյալ օբյեկտի շինարարության թույլտվության համար հիմք հանդիսացող հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերով նախատեսված՝ շինարարության թույլտվություն պահանջող բոլոր շինարարական աշխատանքներն իրականացնելուց հետո:
Ավարտական ակտը տալիս է համայնքի ղեկավարը` Կառավարության սահմանած կարգով, որը հիմք է ավարտված օբյեկտի և դրա կազմում առանձնացված միավորների նկատմամբ իրավունքների գրանցման համար:
2. Սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված աշխատանքներն ավարտելուց և հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերով նախատեսված այլ աշխատանքները կառուցապատողի կողմից վերջինիս միջոցների հաշվին իրականացնելուց հետո օբյեկտը շահագործման է ընդունվում շահագործման թույլտվության ձևակերպմամբ: Շահագործման թույլտվությունը տալիս է համայնքի ղեկավարը` Կառավարության սահմանած կարգով:
Ավարտված շինարարական օբյեկտի շահագործումը թույլատրվում է միայն շահագործման թույլտվությունը ձևակերպելուց հետո:
3. Շինարարական օբյեկտի շահագործումն իրականացվում է սույն օրենքի 2-րդ հոդվածի «գ» կետի համաձայն` օբյեկտի սեփականատիրոջ (սեփականատերերի) և (կամ) օգտագործողի միջոցների հաշվին: Շենքերի, շինությունների շահագործման նվազագույն պարտադիր նորմերը սահմանում է Կառավարությունը»:
Նշված նորմերի վերլուծության արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ շինարարական աշխատանքների իրականացնման բնագավառում օրենսդրի կողմից սահմանվել է հատուկ ընթացակարգ, որպիսի ընթացակարգն ուղղորդվում է իրար հաջորդող փուլերով և այդ փուլերի ընթացքում մի շարք փաստաթղթերի առկայության հրամայական պահանջով: Այսինքն, ողջ շինարարական գործընթցում օրենսդրի կողմից սահմանվել է հատուկ ընթացակարգ, որի պահպանումը պարտադիր է շինարարություն իրականացնող սուբյեկտների համար, իսկ այդ գործընթացում շինարարություն իրականացնող սուբյեկտները պարտավոր են ձեռք բերել մի շարք փաստաթղթեր, որոնց առկայության պայմաններում միայն հնարավոր կլինի իրականացնել շինարարությունն ու այն ավարտին հասցնել:
Այսպես, քննարկվող օրենքում օրենսդրի կողմից կարևորվել են հետևյալ փուլերը և այդ փուլերի ընթացքում ձեռք բերվող հետևյալ փաստաթղթերը.

ա) Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի ձեռքբերման փուլ.

Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը իրենից ներկայացնում է ինժիներատեխնիկական այն չափորոշիչները, որոնց համապատասխան կառուցապատում իրականացնողը պետք է իրականացնի շինարարություն: Ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքը հիմք է հանդիսանում ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի կազմման համար, այն նախագծվում է համապատասխան գործող քաղաքաշինական նորմերի և միայն դրանց հետ համապատասխանության պարագայում լիազոր մարմինն անձին տալիս է շինարարություն իրականացնելու թույլտվություն:

բ) Շինարարության թույլտվություն.

Ինչպես նշվեց վերը, ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքի գործող քաղաքաշինական նորմերին համապատասխան նախագծվելու պարագայում համապատասխան լիազոր մարմինը կառուցապատում իրականացնող սուբյեկտին տալիս է շինարարության թույլտվություն, որպիսի փաստաթուղթը հանդիսանում է է կառուցապատողի իրավունքները հավաստող փաստաթուղթ` հնարավորություն տալով նրան իրականացնել որոշակի շինարարական գործունեություն: Այս փաստաթուղթը հանդիսանում է այն վարչական ակտը, որը սահմանում է շինարարության գործընթացում կառուցապատում իրականացնող անձին տրված իրավունքը և այդ իրավունքի ծավալը: Իսկ ծավալը, նախապես հատկորոշվում է շինարարության թույլտվության հիմքում ընկած ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքով և ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերով, որում հավաստվում է, որ կատարվող շինարարական աշխատանքները հավուր պատշաճի իրականացվելու պարագայում անխուսափելիորեն պետք է համապատասխանեն քաղաքաշինական նորմերին:

գ) Ավարտական ակտ.

Ավարտական ակտը փաստաթուղթ է, որն ազդարարում է կառուցման ավարտը: Այդ փաստաթղթով փաստագրվում է շինարարության ավարտը: Սակայն օրենսդրի կողմից սահմանվել է իմպերտավի պահանջ առ այն, որ ավարտական ակտը պետք հաստատի տվյալ օբյեկտի շինարարության թույլտվության համար հիմք հանդիսացող հաստատված ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերով նախատեսված՝ շինարարության թույլտվություն պահանջող բոլոր շինարարական աշխատանքներն իրականացման հանգամանքը: Այսինքն, այս փաստաթուղթը ամրագրում է այն կարևոր իրողությունը, որ շինարարությունն իրականացվել է համապատասխան ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի, կամ այդ նախագծային փաստաթղթրի շեղումներով և կախված ավարտական ակտի բովանդակությունից, շինարարություն իրականացնող սուբյեկտը կարող է ստանալ շահագործման թույլտվություն:
դ) Շահագործման թույլտվությու.

Շահագործման թույլտվությունը փաստաթուղթ է, որով եզրափակվում է շինարարական ողջ գործընթացը: Այս փաստաթղթի առկայությունը հնարավորություն է ընձեռում շահագործելու ավարտված շինարարական օբյեկտը, որպիսի հանգամանքը ենթադրում է, որ սկսված ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերից մինչև բուն շինարարական գործընթացի ավարտը, շինարարություն իրականացնող սուբյեկտը գործել է առկա շինարարական նորմերին համապատասխան, որպիսի պայմաններին համապատասխանում է նաև կառուցապատված օբյեկտը:

Ամփոփելով ասվածը, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդրի կողմից սահմանվել է շինարարական գործընթացի ընթացկարգ, որպիսի գործընթացը սկսվում է ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերի կազմումով և ավարտվում է շահագործման թույլտվություն ձեռքբերելով: Հատկանշական է, որ այս գործընթացն ավարտին հասցնելը կախված է երկու հիմնական գործոններից՝ փաստաթղթերի կազմում համապատասխան քաղաքաշինական գործող նորմերին և շինարարության իրականացում նույն քաղաքաշինական նորմերին համապատասխան: Ընդ որում այս հանգամանքերի միաժամանակյա առկայությունը միայն կարող է հավաստել, որ շինարարական ողջ գործընթացն իրականացվել է հավուր պատշաճի: Իսկ այդ գործընթացներից որևէ մեկի թերի իրականացման պայմաններում կտուժի բուն գործընթացը և ըստ այդմ վերջնական փաստաթղթավորում չի ստանա: Այսպես օրինակ, եթե շինարարական ողջ փաստաթղթերը կազմվել են օրենքին համապատասխան, սակայն շինարարությունն իրականացվել է այդ փաստաթղթերից էական շեղումներով, ապա կառուցապատողը չի կարող ակնկալել շահագործման թույլտվության ձեռքբերում: Իսկ եթե օրինակ շինարարական փաստաթղթերը կազմվել են օրենքի խախտմամբ, ապա այս գործընթացում ընդունված վարչական ակտերը՝ շինարարության թույլտվությունը և շահագործման թույլտվությունը (մյուս փաստաթղթերը Վերաքննիչ դատարանը չի որակում որպես վարչական ակտեր) կհամարվեն անվավեր:

Համադրելով ասվածը սույն գործի փաստերի հետ, Վերաքննիչ դատարանն նախ արձանագրում է, որ ՀՀ վարչական դատարանը բողոքարկվող վարչական ակտի անվավերության հիմքում դրել է հետևյալ հանգամանքները.
- Երևան համայնքի 20.05.2017 թվականի թիվ 01/18-07/1-Կ-1526-295 նախագծման թույլտվությունը (ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք) և դրա արդյունքում Երևան համայնքի 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվությունները տրվել են քաղաքաշինական նորմատիվ ակտերով սահմանված պահանջների անտեսմամբ.
- Երևան համայնքի 20.05.2017 թվականի թիվ 01/18-07/1-Կ-1526-295 նախագծման թույլտվությունը (ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք) և դրա արդյունքում Երևան համայնքի 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվությունները տրվել են հակահրդեհային նորմատիվ ակտերով սահմանված պահանջների անտեսմամբ:
Իսկ ՀՀ վարչական դատարանի նման համոզմունքի համար հիմք են հանդիսացել հետևյալ փաստաթղթերն ու հանգամանքները (ՀՀ վարչական դատարանն այս փաստերը որակել է որպես գործի համար էական նշանակություն ունեցող փաստեր).
1) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 21.03.2011 թվականի թիվ 2745913 վկայականի համաձայն՝ Երևան, Աբովյան փողոց թիվ 3 հասցեում գտնվող անշարժ գույքի (1.380 քմ շենք, 0,037097 հա շինության զբաղեցրած հողամաս) նկատմամբ գրանցվել է Աննա Մարտիրոսյանի սեփականության իրավունքը:
2) Երևան համայնքի 20.05.2017 թվականի թիվ 01/18-07/1-Կ-1526-295 նախագծման թույլտվությամբ (ճարտարապետահատակագծային առաջադրանք) կառուցապատողներ «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ-ին, «Ա.Ա.Դ Հոթել» ՓԲԸ-ին և Դավիթ Մանթաշյանին տրվել է Կենտրոն վարչական շրջան, Աբովյան փողոց թիվ 5/1, թիվ 5/2 և թիվ 5/5 հասցեներում հյուրանոցային համալիրի կառուցման համար Աբովյան փողոց թիվ 5/1, թիվ 5/2 և թիվ 5/5 հասցեներով ընդհանուր տարածքում հյուրանոցային համալիրի նախագծի մշակման առաջադրանք: Նույն թույլտվության 9.2 կետի համաձայն` հեռավորությունը հարևան հողակտորներից` ըստ նորմատիվ պահանջների, իսկ 23-րդ կետի համաձայն` միջանկյալ համաձայնեցում ՀՀ ԱԻՆ աշխատակազմի պետական հրդեհային և տեխնիկական անվտանգության տեսչության հետ:
3) Երևան համայնքի 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 շինարարության թույլտվությամբ կառուցապատողներ «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ-ին, «Ա.Ա.Դ Հոթել» ՓԲԸ-ին և Դավիթ Մանթաշյանին տրվել է Կենտրոն վարչական շրջան, Աբովյան փողոց թիվ 5/1, թիվ 5/2 և 5/5 հասցեներում հյուրանոցային համալիր 1-ին փուլ, 0.00 նիշից մինչև 4.20 մ նիշերի 1-4 առանցքների միջանկյալ հատվածամասի կառուցման աշխատանքների կատարման համար թույլտվություն: Նույն շինարարության թույլտվության համաձայն՝ օբյեկտի նախագծային փաստաթղթերը մշակվել են «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ի կողմից, իսկ դրական փորձաքննության եզրակացությունը` 12.12.2017 թվականի թիվ 71-17 փորձաքննություն, տրվել է «ԼԱՎՈ» ՍՊԸ-ի կողմից:
4) Երևան համայնքի 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվությամբ կառուցապատողներ «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ-ին, «Ա.Ա.Դ Հոթել» ՓԲԸ-ին և Դավիթ Մանթաշյանին տրվել է Կենտրոն վարչական շրջան, Աբովյան փողոց թիվ 5/1, թիվ 5/2 և 5/5 հասցեներում հյուրանոցային համալիր 2-րդ փուլ, ստորգետնյա հարկերի վերակառուցման և առաջին վերգետնյա հարկի (մինչև 4.2 մ նիշի) կառուցման աշխատանքների կատարման համար թույլտվություն: Նույն շինարարության թույլտվության համաձայն՝ օբյեկտի նախագծային փաստաթղթերը մշակվել են «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ի կողմից, իսկ դրական փորձաքննության եզրակացությունը` 09.02.2018 թվականի թիվ 05-18 փորձաքննություն, տրվել է «ԼԱՎՈ» ՍՊԸ-ի կողմից:
5) Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով ըստ հայցի Աննա Մարտիրոսյանի ընդդեմ «Մուլտի գրուպ» Կոնցեռն ՍՊ ընկերության, երրորդ անձ Երևանի քաղաքապետարանի` սեփականատիրոջ իրավունքի պաշտպանության և մինչև իրավունքի խախտումը եղած դրությունը վերականգնելու պահանջի մասին, 10.07.2009 թվականի` օրինական ուժի մեջ մտած վճռով վճռվել է հայցը բավարարել. պատավորեցնել պատասխանող «Մուլտի գրուպ» Կոնցեռն ՍՊ ընկերությանը վերացնել հայցվոր Աննա Մարտիրոսյանի որպես սեփականատիրոջ իրավունքների խախտումը` այն է վերականգնել մինչ շինարարական աշխատանքների եղած դրությունը, շինարարությունն իրականացնել շինարարական նորմերին և կանոններին /СниП-ի/ ու քաղաքաշինական նորմերի պահանջներին համապատասխան, ապահովելով սեյսմիկ կարը:
6) «Քաղաքաշինական ծրագրերի փորձագիտական կենտրոն» ԲԲԸ-ի 31.01.2018 թվականի «ՀՀ Երևանի Կենտրոն վարչական շրջան, Աբովյան թիվ 5/5 հասցեում գտնվող անավարտ կառույցի ապամոնտաժման վերաբերյալ» եզրակացության համաձայն՝ «հետազննությունը կատարվել է Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարության դատական ակտերի հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայության հարկադիր կատարման օպերատիվ բաժնի պետի թիվ ԵՕ 685 առ 27.06.2017 թվականի գրության համաձայն։ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի կողմից թիվ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով 10.07.2009 թվականին կայացված վճռի համաձայն «Մուլտի գրուպ կոնցերն» ՍՊ ընկերությանը պարտադրվել է վերացնել Աննա Մարտիրոսյանի՝ որպես սեփականատիրոջ իրավունքների խախտումը, այն է՝ վերականգնել մինչ շինարարական աշխատանքների եղած դրությունը, շինարարությունն իրականացնել շինարարական նորմերին և կանոններին ու քաղաքաշինական նորմերի պահանջներին համապատասխան, ապահովելով սեյսմիկ կարը։ ՀՀ վարչական դատարանի կողմից 17.07.2010 թվականին տրվել է թիվ ՎԴ/0944/05/10 կատարողական թերթ, համաձայն որի պահանջվում էր կատարել Երևան քաղաքի Աբովյան 5/5 հացսեում գտնվող անավարտ կառույցի ապամոնտաժումը։ Վերը նշված կառույցի երեք ստորգետնյա հարկերն արդեն իսկ իրականացված են և շինարարական աշխատանքները շարունակվում են։ Անավարտ կառույցի և Աննա Մարտիրոսյանին պատկանող թիվ 3 հասցեով շենքի միջև սեյսմիկ կարը բացակայում է, այն լցափակված է խամքարաբետոնով։ Այնուամենայնիվ թիվ 5 հասցեում գտնվող անավարտ կառույցի ապամոնտաժումը տեխնիկապես հնարավոր է իրականացնել հետևյալ հանձնարարականների կատարման պայմանով։ 1. Անավարտ կառույցի ապամոնտաժման աշխատանքները հնարավոր է կատարել հարմարավետությամբ ընտրված հատվածամասերով: Առանձնահատուկ վերաբերմունք է ցուցաբերվում թիվ 3 շենքի կողաճակատին շփվող անավարտ կառույցի հատվածամասի ապամոնտաժմանը։ 2. Թիվ 3 շենքի կողաճակատին շփվող անավարտ կառույցի կոնստրուկցիաները 1-ից մինչև 1,5 մ հեռավորության վրա տարանջատել և ապամոնտաժել հետևյալ եղանակով՝ միայն կտրող և սղոցող գործիքներով կատարել անավարտ կառույցի նշված հատվածամասի տարանջատումը թիվ 3 շենքից, իրագործելով 10 սմ լայնությամբ կարան։ Աշխատանքը կատարել հաջորդական սկզբունքով սկսած անավարտ կառույցի վերին նիշից դեպի ներքև։ Անավարտ կառույցի նշված տեղամասում մեկ նիշում իրագործելով կարան, իրականացնել երկրորդը, հարմարավետ ապամոնտաժման համար, դրանից հեռու գտնվող հեռավորության վրա, ընդ որում նշված աշխատանքները կատարելիս ապամոնտաժման ենթակա կոնստրուկցիայի տակ անհրաժեշտ է նախապես տեղադրել անկանխատեսելի փլուզմանը կանխարգելող ժամանակավոր հենարաններ։ Թիվ 3 շենքի կողաճակատին շփվող 1-ից մինչև 1,5 մ լայնությամբ անավարտ կառույցի կոնստրուկցիաները հարկավոր է պահպանել, քանի որ դրանց ապամոնտաժումը կբերի թիվ 3 շենքի վնասմանը։ 3. Թիվ 3 շենքի կողաճակատին հարակից անավարտ կառույցի վերը նշված հատվածամասի ապամոնտաժմամբ կստեղծվի դրանց միջև բաց տարածք, որից հետո ապամոտաժման աշխատանքներն իրականացնելիս հնարավոր է օգտագործել նաև հետհարվածային մուրճեր, պահպանելով աշխատանքների իրականացման վերը առաջարկվող եղանակը։ 4. Ապամոնտաժման աշխատանքներն իրականացնելիս անհրաժեշտ է բացառել այլ հարվածային գործիքների և տեխնիկայի օգտագործումը։ 5. Անավարտ կառույցի ապաամոնտաժման աշխատանքները պետք է կատարվեն լիցենզավորված շինարարական կազմակերպության կողմից»:
7) «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության դատական փորձաքննությունների լաբորատորիա» ՊՈԱԿ-ի 27.04.2018 թվականի «Փորձագետի եզրակացության» համաձայն՝ փորձաքննության տրամադրված Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 հասցեով շենքի և հարակից՝ Աբովյան փողոցի 5/5 հասցեում կառուցվող շենքի միջև ընկած (ըստ տրամադրված փաստաթղթերի) -1.7 մ նիշից (կառուցվող շենքի 0.00մ նիշի համեմատ) ցածր գտնվող հատվածում՝ Աբովյան 3 շենքի նկուղային հարկում առկա հորատանցքերի տեղամասերում պատերի միջև առկա շերտը չի համարվում լիարժեք սեյսմիկ (դեֆորմացիոն) կարան և այն չի բավարարում ՀՀՇՆ և Կ II-6.02-2006 «Սեյսմոկայուն շինարարություն. Նախագծման նորմեր» 7.3.4 կետի պահանջներին»:
8) «Հ.Արամյան» ՍՊԸ-ի 26.04.2018 թվականի «Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 հասցեում գտնվող շենքի աջ կողաճակատային պատի տեխնիկական վիճակի վերաբերյալ» եզրակացության համաձայն՝ Զննված պատի տեխնիկական վիճակն ըստ կոնստրուկցիաների վնասվածության նորմատիվ սանդղակների չափորոշիչներով ընդհանուր առմամբ գնահատվում է՝ նկուղային հարկի միաձույլ ե/բ հատվածի և վերին հարկերի միաձույլ ե/բ հիմնակմախքի տարրերի համար որպես լավ, իսկ տուֆաքարից ու պեմզաբետոնե բլակներից լցաշարվածքների համար բավարար, վերջիններիս վրա նկատված առանձին վնասվածքները և թերությունները ենթակա են վերացման ընթացիկ նորոգման աշխատանքների կատարմամբ։ Պատասխանելով պատվիրատուի հարցին՝ արդյոք նորակառույցի իրականացմամբ պայմանավորված չի վնասվել զննված կողաճակատային պատը և շենքերի միջև դեֆորմացիոն կարանի բացակայությունը կարող է ազդել դրանց վրա, ապա պատասխանում ենք. Հարևանությամբ կառուցվող շենքի շինարարական աշխատանքները մինչ այժմ բացասաբար չեն ազդել զննված պատի տեխնիկական վիճակի փաստացի կրողունակության վրա, իսկ պատի լցաշերտերում առկա առանձին վնասվածքները կարող էին առաջանալ տարբեր պատճառներով, որոնց միանշանակ փաստումը ներկայումս անհնար է, քանի որ առկա չեն նախկին վիճակների մշտադիտարկման տվյալներ։ Ինչ վերաբերում է դեֆորմացիոն հակասեյսմիկ կարանի բացակայությանը, ապա այն շենքերի ստատիկ բեռնվածքների դեպքում էապես չի կարող ազդել դրանց տեխնիկական վիճակի վրա։ Սակայն հակասեյսմիկ կարանի բացակայությունը դինամիկական ազդեցությունների (երկշարք պայթյուն և այլն) դեպքում, կախված ալիքի տարածման ուղղությունից, նկուղային հարկերի փոխազդեցությունից շենքերի միջև կարող է առաջացնել լարվածային բարդ իրավիճակ և դրանց կոնստրուկցիաներում կառաջանան տարբեր բնույթի և աստիճանի վնասվածքներ»:
9) «ԼԱՎՈ» ՍՊԸ-ի 09.02.2018 թվականի «Փորձաքնության եզրակացության» համաձայն՝ « ... Ըստ սեյսմիկ հատկությունների տեղամասը գտնվում է III-րդ սեյսմիկ գոտում, արագացումները A=0,4g/a=400սմ/վրկ2/, գրունտի կարգը – 1/K0=0,9: Հաշվարկներն իրականացված են համաձայն ՀՀՇՆ II-6.02-2006 «Սեյսմակայուն շինարարություն, շինարարական նորմեր»-ի ... «, երաշխավորվում է Երևան, Կենտրոն վարչական շրջան, Աբովյան 5/1, 5/2 և 5/5 հասցեում հյուրանոցային համալիրի (-12,00 նիշից +4,20 նիշ) նախագծային փաստաթղթերի համապատասխանությունը ՀՀ օրենսդրության և նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի պարտադիր պահանջներին»:
10) «ԼԱՎՈ» ՍՊԸ-ի 12.12.2017 թվականի «Փորձաքննության եզրակացության» համաձայն՝ երաշխավորվում է Երևան, Կենտրոն վարչական շրջան, Աբովյան 5/1, 5/2 և 5/5 հասցեում հյուրանոցային համալիրի 1-ին վերգետնյա հարկի (0,00 նիշից - + 4,20 նիշ) «1» - «4» առանցքների միջակա հատվածի նախագծային փաստաթղթերի համափատասխանությունը ՀՀ օրենսդրության և նորմատիվատեխնիկական փաստաթղթերի պարտադիր պահանջներին»:
11) Գլխավոր կոնստրուկտոր Հ.Սողոմոնյանի բացատրագրի համաձայն` « ... Ըստ սեյսմիկ հատկությունների տեղամասը գտնվում է III սեյսմիկ գոտի` արագացումները A=0,4g /a=400սմ/վրկ2/, գրունտի կարգը – 1 /K0=0,9/: Հաշվարկներն իրականացված են համաձայն ՀՀՇՆ II-6.02-2006 «Սեյսմակայուն շինարարություն, շինարարական նորմեր»-ին համապատասխան … »:
12) «ՔՐԵԱԳԵՏ» դատական անկախ փորձաքննությունների կենտրոնի տնօրենի 26.12.2017 թվականի թիվ Ք-01-008-17 գրության համաձայն` ի պատասխան Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի սեփականատեր Աննա Մարտիրոսյանի լիազորված անձ Վահե Միրաքյանի 20.12.2017 թվականի դիմումի հայտնվել է, որ շենքերը և հրդեհային հատվածամասերը ստորաբաժանվում են ըստ հրակայունության աստիճանների (I, II, III, IV և V)՝ համաձայն ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 17.03.2014 թվականի թիվ 78-Ն հրամանի (ՀՀՇՆ 21-01-2014 «Շենքների և շինությունների հրդեհային անվտանգություն, շինարարական նորմերը հաստատելու և ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 01.10.2001 թվականի թիվ 82 հրամանում փոփոխություն կատարելու մասին») 4-րդ աղյուսակի։ Իսկ շենքերի կոնստրուկտիվ տարերի բնութագրերը կախված դրանց հրակայունության աստիճանից, բերված են վերը նշված հրամանի 1-ին հավելվածում։ Հետազոտության օբյեկտ հանդիսացող Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքում 21.12.2017 թվականին կատարված տեղազննությամբ պարզվեց, որ կոնստրուկցիաներում, արտաքին պատվածքներում, տանիքածածկում, սանդուղքներում (աստիճանավանդակներ) և շինությանը մաս հանդիսացող այլ կառուցվածքներում կիրառված են նյութեր, որոնք չեն համապատասխանում ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 17.03.2014 թվականի թիվ 78-Ն Հրամանի (ՀՀՇՆ 21-01-2014 «Շենքների և շինությունների հրդեհային անվտանգություն, շինարարական նորմերը հաստատելու և ՀՀ քաղաքաշինության նախարարի 01.10.2001 թվականի թիվ 82 հրամանում փոփոխություն կատարելու մասին») թիվ 1 հավելվածում շենքերի կոնստրուկցիաների հրակայունության I և II աստիճանների բնութագրերին ներկայացվող պահանջներին, այսինքն՝ համարժեք են III կամ IV աստիճանի բնութագրերին, ինչի հստակ պարզաբանման համար անհրաժեշտ է իրականացնել շինության կոնստրուկցիաների կրողունակության, ամբողջականության և ջերմամեկուսացնող հատկությունների կորուստների սահմանային վիճակների որոշման արդյունքներ ինչի հնարավորությունը մեր ընկերությունը չունի:
13) «ՔՐԵԱԳԵՏ» դատական անկախ փորձաքննությունների կենտրոնի տնօրենի 20.01.2018 թվականի թիվ Ք-001-01-18 գրության համաձայն՝ ի պատասխան Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի սեփականատեր Աննա Մարտիրոսյանի լիազորված անձ Վահե Միրաքյանի 18.01.2018 թվականի դիմումի հայտնվել է, որ շենքերի միջև հեռավորությունը կախված հրակայունության աստիճանից, սահմանված է ՀՀՇՆ 30-01-2014 նորմի 44 աղյուսակով: Տվյալ դեպքում, ելնելով հետազոտության օբյեկտ հանդիսացող Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի հրակայունության III կամ IV աստիճանի բնութագրերին համապատասխանությունից, պետք է կազմի 8-10 մետր, որը փաստացի պահպանված չէ, մասնավորապես Վահե Միրաքյանի կողմից մատնանշված հատվածում՝ շենքի հետնամուտքին հարող տարածքում:
14) ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության աշխատակազմի ղեկավարի 17.01.2018 թվականի թիվ 7/23.3/425-18 գրության համաձայն՝ ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության աշխատակազմի պետական հրդեհային և տեխնիկական անվտանգության տեսչությունը տեղում ուսումնասիրել է Երևան քաղաքի Կենտրոն վարչական շրջանի Աբովյան 3 հասցեում գտնվող շինության հրակայունության աստիճանի վերաբերյալ Աննա Մարտիրոսյանի գրությամբ բարձրացված հարցը և տեղեկացնում է, որ վերոնշյալ շինությունը չունի I, II հրակայունության աստիճան, քանի որ շինությունում օգտագործված են նաև կրող և ոչ կրող (արտաքին և ներքին ոչ կրող պատեր, միջհարկային ծածկեր, վերնածածկեր, սանդղավանդակներ և այլն) III, IV հրակայունության աստիճանի կոնստրուկտիվ տարրեր: Շինության հրակայունության աստիճանը հստակ որոշելու համար անհրաժեշտ են կոնստրուկտիվ տարրերի նմուշների կրողականության, ամբողջականության և ջերմամեկուսացնող հատկության կորստի սահմանային վիճակների որոշման համապատասխան փորձարկման արդյունքներ:
15) ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության «Սեյսմիկ պաշտպանության տարածքային ծառայություն» ՊՈԱԿ-ի 15.06.2018 թվականի «Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 5 հասցեում կառուցվող հյուրանոցային համալիրի շենքի և Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի միջև հակասեյսմիկ կարանի վերաբերյալ» եզրակացության համաձայն՝ հիմնվելով նախագծային փաստաթղթերի վերլուծության և ակնադիտական հետազննության արդյունքներին, եզրակացվել է, որ 1. Քանի որ «Հայնախագիծ» ԲԲԸ-ի կողմից նախագծված շենքի երեք ստորգետնյա հարկերն արդեն իսկ կառուցված են եղել, իսկ հարակից Աբովյան փողոցի թիվ 3 հասցեում առկա կառույցի միջև եղած տարածքը (կարանը) լցափակված է խամքարաբետոնով, ինչը հակասում է ՀՀՇՆ II-6.02-2006 նորմերի սեյսմիկ կարանների մասին 7.3.4 կետի դրույթին, ուստի նախագծողի կողմից կատարվել է համապատասխան լրացուցիչ հաշվարկ: Հաշվարկի արդյունքում գնահատվել է առկա կարանի բացակայության ազդեցությունը կից գոյություն ունեցող կառույցի սեյսմակայունության վրա: Կատարված հաշվարկների վերաբերյալ ՀՀՇՆ II-6.02-2006 նորմերի խմբագիր և հեղինակ ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Է.Խաչիյանի կողմից տրվել է կարծիք «Գտնում եմ, որ կատարված լրացուցիչ հաշվարկներն իսկապես վկայում են, որ շենքի ստորգետնյա 3 հարկերի շինարարության ընթացքում բնական սեյսմիկ կարանի լցափակումը չնչին ազդեցություն կունենա կից գոյություն ունեցող շենքի սեյսմադիմացկունության վրա»: 2. Աբովյան փողոցի թիվ 5 հասցեում կառուցվող հյուրանոցային համալիրի շենքի և Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի միջև առկա խամքարաբետոնե կարանը կազմաքանդվել է և շենքերի միջև առաջացած բացակը լիովին բավարարում է ՀՀՇՆ II-6.02-2006 նորմերի սեյսմիկ կարանների մասին 7.3.4 կետի դրույթին: Նման պայմանում, Աբովյան փողոցի թիվ 5 հասցեում կառուցվող հյուրանոցային համալիրի շենքի իրականացումը որևէ ազդեցություն չի կարող ունենալ Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի փաստացի սեյսմակայունության վրա: 3. Երևան քաղաքի Աբովյան փողոցի թիվ 5 հասցեում կառուցվող հյուրանոցային համալիրի շենքի և Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի միջև խամքարաբետոնե կարանի կազմաքանդման շինարարական աշխատանքները որևէ ազդեցություն չէին կարող թողնել Աբովյան փողոցի թիվ 3 շենքի փաստացի սեյսմակայունության վրա:
16) «Քաղաքաշինական ծրագրերի փորձագիտական կենտրոն» ԲԲԸ-ի 16.07.2018 թվականի «Երևանի Աբովյան փողոցի թիվ 3 և հարակից կառուցվող թիվ 5/5 շենքերի միջև հակասեյսմիկ կարանի վերաբերյալ» փորձագիտական եզրակացության համաձայն՝ փորձաքննությունը կատարվել է ՀՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ծառայության օպերատիվ բաժնի պետ Ա.Տեր-Գրիգորյանի 19.04.2018 թվականի դիմում-գրության համաձայն, համապատասխան Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի կողմից 18.08.2009 թվականին տրված ԵԿԴ2222/02.08 կատարողական թերթի: Շինարարատեխնիկական փորձաքննություն կատարելու և առաջադրված հարցին պատասխանելու համար հետազննվել են վերոնշյալ շենքերը և դրանց հարակցման տեղամասերը, ինչպես նաև կառուցվող 5/5 շենքի նախագծային մասնակի փաստաթղթերը: Աբովյան թիվ 3 հասցեում գտնվող շենքն անհատական նախագծով 1990-ական թվականներին կառուցված 5 հարկանի նկուղով և ձեղնահարկով, հասարակական սպասարկման բազմաֆունկցիոնալ կառույց է: Շենքի կոնստրուկտիվ համակարգը լուծված է միաձույլ երկաթբետոնե տարածական հիմնակմախքով, նկուղում 50 սմ հաստությամբ բետոնե պատերով և միջհարկային ծածկերով: Աբովյան թիվ 5/5 հասցեում կառուցվող շենքում դեռ 8 տարի առաջ իրականացվել է դրա եռահարկ ստորգետնյա հատվածը: Ներկայումս վերսկսված է վերգետնյա հարկերի շինարարությունը: Վերոնշյալ շենքերի հարակցման տեղամասում առկա է բեկյալ ուրվագծով, 30-70 սմ փոփոխական լայնությամբ բացակ:
Հետազննության ընթացքում պարզվեց հետևյալը. Նշված շենքերի միջև բացակը, Աբովյան փող. թիվ 3 շենքի աջ կողաճակատային պատերի հիմքի նիշից սկսած նախկինում լցափակվել է տարբեր նյութերով (չխտացված խամքարաբետոն, բնահող, շինաղբ) և գրունտի վերին սահմաններում երեսարկվել է բետոնե սալվածքով՝ տեղումնաջրերի ներթափանցումը դեպի հիմքեր և հիմնատակեր կանխելու նպատակով: Դիտարկվող երկու շենքերի միջև խնդրո առարկա հակասեյսմիկ կարանի վերականգնման նպատակով՝ ըստ «ՔԾՓԿ» ԲԲԸ-ի կողմից տրված 31.01.2018 թվականի եզրակացության, այդ կարանի լցվածքը նորակառույցի նկուղի սանդղավանդակի տեղամասում, դրա վերին հարթակի (զրոյական) նիշից սկսած կազմատվել է հորատամուրճով 2,0 մ, մնացած տեղամասերում՝ 1,5-1,7 մ խորությամբ: Հետազոտման ընթացքում ամրանաձողերի ներճզմման միջոցով լրացուցիչ ստուգվել է խորացված կարանի հատակի նյութը, որի կազմը հիմնականում համընկնում է վերոնշյալ կետում թվարկվածներին: Կազմատված խորությունից ներքև դեֆորմացիոն կարանի առկայությունը ճշտելու նպատակով Աբովյան փողոց թիվ 3 շենքի նկուղային հարկի բետոնե պատում շենքի սեփականատիրոջ կողմից իրականացվել է գլանային, d=110 մմ տրամագծով հորատում և նմուշառում (կեռն) Հ1=93 սմ և Հ2=110 սմ խորությամբ: Վերցրած նմուշների և հորատանցքերի զննումը ցույց է տալիս, որ գոյություն ունեցող շենքի նկուղի պատը և նորակառույցի միջև բետոնե լցվածքը գտնվում են լծորդված և համակցված վիճակում, ընդ որում դրանց շփման միջակայքում նշմարելի են նաև գրունտի հետքեր և տուֆաքարի կտորտանք:
Ելնելով հետազոտության արդյունքներից եզրակացվում է՝ Աբովյան թիվ 3 և թիվ 5/5 շենքերի միջև հակասեյսմիկ կարանը լիարժեք ապահովված չէ: Հակասեյսմիկ կարանի լիարժեք ֆունկցիոնալ նշանակության ապահովման համար իրականացնել քանդման-բացման շինարարական աշխատանքներ, որոնք նպատակահարմար է կատարել հատվածաբար, խորացման-քանդման նիշերի մշտադիտարկմամբ՝ գնահատելու համար կարանի ապահովման մակարդակը: Քանդման աշխատանքները կատարել հաջորդաբար Հ1 և Հ2 հորատանցքերի բարձրության նիշերի սահմաններում, մինչև անհրաժեշտ մակարդակ՝ ճշտելու համար կարանի լցվածքի բաղադրությունը և սեյսմիկ կարանի ապահովման բավարար արդյունքների ստացումը: Նշենք, որ ներկայումս քանդման-բացման աշխատանքները շարունակվում են, սակայն այդ աշխատանքների կատարման ընթացքը խոչընդոտվում է Աբովյան 3 շենքի սեփականատիրոջ կողմից՝ արհեստական արգելքների (շենքերի միջև բացակի պատնեշում, բանվորների ջրում) ստեղծմամբ:
17, 22.05.2018 թվականին կատարված զննման արդյունքները, որպիսի զննումը կատարվել է ՀՀ վարչական դատարանի կողմից:

Նախ Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ վերը վկայակոչված փաստաթղթերը գերազանցապես ապացուցողական նշանակություն ունեն փաստացի կատարված շինարարության հարցի վերաբերյալ: Նշված մասնագիտական եզրակացությունների գերակշռող մասը (բացառությամբ շինարարության թույլտվության տրման համար կատարված փորձաքննությունների) համեմատական են անցկացնում փաստացի կատարված շինարարության և գործող քաղաքաշինական նորմերի միջև, իսկ սույն վարչական գործի շրջանակներում վիճարկվող շինարարության թույլտվությունների և դրանց հիմքում ընկած ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերը ուսումնասիրության առարկա չեն դարձել:
Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ սույն վարչական գործի շրջանակներում վիճարկվում են 19.12.2017 թվականի թիվ 01/18-80609-1266 և 16.02.2018 թվականի թիվ 01/18-10116-140 շինարարության թույլտվությունները, որպիսի վարչական ակտերի վիճարկումը ենթադրում է դրանց տրման համար հիմք հանդիսացած փաստաթղթեր (խոսքը վերաբերում է դրանց հիմքում ընկած ճարտարապետաշինարարական նախագծային փաստաթղթերին)՝ գործող շինարարական նորմերի համապատասխանության հարցի պարզում: Ինչպես նշվեց վերը շինարարական գործընթացն ավարտին հասցնելը կախված է երկու հիմնական գործոններից՝ փաստաթղթերի կազմում համապատասխան քաղաքաշինական գործող նորմերին համապատասխան և շինարարության իրականացում նույն քաղաքաշինական նորմերին համապատասխան: Ընդ որում, եթե շինարարական փաստաթղթերը կազմվել են օրենքի խախտմամբ (գործող իրավակարգավորումներին անհամապատասխան), ապա այս գործընթացում ընդունված վարչական ակտերը՝ (այդ թվում նաև շինարարության թույլտվությունը) կհամարվեն անվավեր: Ասվածից հետևում է, որ շինարարության թույլտվության վիճարկման հիմքում կարող է դրվել դրա հիմքում ընկած փաստաթղթերի կամ բուն շինարարության թույլտվության օրենքին հակասելու հանգամանքը, իսկ բուն շինարարական գործընթացը դուրս է շինարարության թույլտվության վիճարկման առարկայի շրջանակից:
Տվյալ պարագայում, ինչպես նշվեց վերը, ՀՀ վարչական դատարանում գործի քննության ժամանակ այս հարցին ուշադրություն չի դարձվել, այլ քննարկվել են փաստացի կատարված շինարարության և գործող իրավական ակտերի միջև համապատասխանության հարցերը, որը դուրս է սույն գործի հայցի առարկայի շրջանակից:
Հատկանշական է, որ ՀՀ վարչական դատարանի կողմից արձանագրվել է , որ գործի քննությամբ հաստատվում է սույն գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող այն փաստը, որ Երևանի Աբովյան փողոց թիվ 3 հասցեում գտնվող Աննա Մարտիրոսյանին պատկանող անշարժ գույքի և Երևանի Աբովյան փողոց թիվ 5/1, թիվ 5/2 և թիվ 5/5 հասցեներում գտնվող «Մուլտի Գրուպ» Կոնցեռն ՍՊԸ-ին, «Ա.Ա.Դ Հոթել» ՓԲԸ-ին և Դավիթ Մանթաշյանին պատկանող շինությունների միջև ապահովված չէ հակասեյսմիկ կարանը, ինչը հանդիսանում է ՀՀՇՆ II-6.02-2006 «Սեյսմակայուն շինարարություն. Նախագծման նորմեր» շինարարական նորմերի խախտում, մինչդեռ այս փաստի հաստատման համար որևէ վերաբերելի ապացույց ՀՀ վարչական դատարանը չի ուսումնասիրել:
Միաժամանակ, Վերաքննիչ դատարանը հարկ է համարում անդրադառնալ հայցվոր կողմի այն փաստարկին, որ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով առկա Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ ընդհանուր իրավասության դատարանի 10.07.2009 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճռի պայմաններում երրորդ անձին չէր կարող տրվել սույն վարչական գործի շրջանակներում վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները, քանզի այդ քաղաքացիական գործի շրջանակներում արդեն իսկ հաստատվել է կատարված շինարարության՝ գործող շինարարական նորմերի խախտմամբ կատարված լինելու հանգամանքը:
Վերաքննիչ դատարանը նախ արձանագրում է, որ «Datalex.am» պաշտոնական տեղեկատվական կայքում առկա տեղեկատվության համաձայն՝ ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով առկա է Երևան քաղքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ ընդհանուր իրավասության դատարանի 10.07.2009 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը: Նշված գործի շրջանակներում որպես դատավարության մասնակիցներ են հանդես գալիս Երևանի քաղաքապետարանը՝ որպես երրորդ անձ, Աննա Մարտիրոսյանը՝ որպես հայցվոր և «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունը՝ որպես պատասխանող: Նշված գործով հայցի առարկան վերաբերել է «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության կողմից իրականացվող շինարարական աշխատանքների ընթացքում հայցվորի իրավունքների խախտմանը և այդ խախտումների վերացմանը: Այդ գործով հայցի հիմքը հանդիսացել է այն հանգամանքը, որ իրականացվող շինարարությունն ընթանում է քաղաքաշինական և կից կառույցների սեսմակայության նորմերի խախտումներով, այսինքն չի պահպանվել շինությունների միչև օրենքով սահմանված 20մետր հեռավորությունը, բացի այդ անհնարին է դարձել շենքի ետնամասում գտնվող օրինական բացված դռների օգտագործումը: Երևան քաղքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ ընդհանուր իրավասության դատարանը նշել է նաև, որ շինարարության ընթացքում խախտվել են Հայաստանի Հանրապետությունում գործող հծՌկ 2.07.01-89 և ՀՀՇՆ II-8.04.01-97 «Շենքերի և կառուցվածքների հրդեհային անվտանգություն» քաղաքաշինական նորմերի պահանջները:
Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ վերը նշված փորձագիտական եզրակացություններից մի քանիսը, որոնք կատարվել են վերը վկայակոչված վճռից հետո, հակասական են և միանշանակ չեն վկայում այն մասին, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները տրվել են առանց հաշվի առնելու ԵԿԴ/2222/02/08 քաղաքացիական գործով առկա է Երևան քաղքի Կենտրոն և Նորք Մարաշ ընդհանուր իրավասության դատարանի 10.07.2009 թվականի օրինական ուժի մեջ մտած վճիռը: Հատկանշական է, որ հայցվոր կողմը որևէ կերպ չի հիմնավորել այն հանգամանքը, որ վիճարկվող շինարարության թույլտվությունների հիմքում ընկած ճարտարապետահատակագծային առաջադրանքները տալիս վարչական մարմինը հաշվի չի առել վերը նշված վճիռը:
Ավելին, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ վարչական գործի նյութերում բացակայում է շինարարության թույլտվությունների հիմքում ընկած նախագծման փաստաթղթերը, որպիսի պարագայում ակներև է, որ այս հարցը ընդհանրապես քննության առարկա չի դարձել ՀՀ վարչական դատարանում:
Հարկ է նկատել նաև, որ առաջադրված խնդիրը ևս պահանջում է խիստ մասնագիտական գիտելիքներ ունեցող անձի կողմից համապատասխան ուսումնասիրության կատարելու անհրաժեշտություն, քանզի այն էական նշանակություն ունի սույն վարչական գործի հանգուցալուծման համար:
Ամփոփելով ասվածը, Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ այս մասով ևս ՀՀ վարչական դատարանի կողմից բազմակողմանի քննություն չի իրականացվել և քննարկման առարկա չի դարձել այն ապացույցները, որոնք վկայում են սեյսմիկ կարանի վերականգնված լինելու կամ դրա՝ աննշան ազդեցություն ունենալու վերաբերյալ:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Գործի փաստական հանգամանքները դատարանը պարզում է ի պաշտոնե ("ex officio")։
2. Դատարանը կաշկանդված չէ վարչական դատավարության մասնակիցների ներկայացրած ապացույցներով, միջնորդություններով, առաջարկություններով, բացատրություններով և առարկություններով և իր նախաձեռնությամբ ձեռնարկում է համարժեք միջոցներ` կոնկրետ գործի լուծման համար անհրաժեշտ իրական փաստերի վերաբերյալ հնարավոր և հասանելի տեղեկություններ ձեռք բերելու համար։
3. Դատարանը մատնանշում է հայցադիմումներում առկա ձևական սխալները, առաջարկում է ճշտել ոչ հստակ հայցային պահանջները, ոչ ճիշտ հայցատեսակները փոխարինել պատշաճ հայցատեսակներով, տարբերակել հիմնական և ածանցյալ պահանջները, համալրել ոչ բավարար փաստական տվյալները, ինչպես նաև պահանջում է, որ ներկայացվեն գործի փաստական հանգամանքները պարզելու և գնահատելու համար անհրաժեշտ բոլոր ապացույցները»:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Դատավարական իրավունքի նորմերի խախտումը կամ սխալ կիրառումը դատական ակտի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է կամ կարող էր հանգեցնել գործի սխալ լուծման։ Դատարանի` ըստ էության ճիշտ դատական ակտը չի կարող բեկանվել միայն ձևական նկատառումներով»:
Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ վարչական դատարանում գործի քննության ընթացքում ՀՀ վարչական դատարանն չի իրականցրել բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ գործի քննություն և չի պարզել գործի համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները, ինչը հանգեցրել է կամ կարող է հանգեցնել վեճի սխալ լուծման: Վերաքննիչ դատարանի համոզմամբ սույն վարչական գործի շրջանակներում քննության առարկա չի դարձել վեճի լուծման համար էական նշանակություն ունեց հանգամանքն առ այն, թե արդյո՞ք վիճարկվող շինարարության թույլտվությունները տրվել են գործող իրավական ակտերի խախտմամբ, թե ոչ, որպիս հարցը Վերաքննիչ դատարանի համոզմամբ կարող է պարզվել բացառապես փորձաքննության ընթացքում:
ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 145-րդ հոդվածի համաձայն.
«1. Գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի վերաքննության արդյունքում վերաքննիչ դատարանը`
(…)
2) ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն բավարարում է վերաքննիչ բողոքը` ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն բեկանելով վարչական դատարանի դատական ակտը՝ բեկանված մասով գործն ուղարկելով վարչական դատարան՝ նոր քննության, և սահմանելով նոր քննության ծավալը, իսկ չբեկանված մասով դատական ակտը թողնելով անփոփոխ.
(…)»:
Տվյալ պարագայում բողոքարկվող դատական ակտն ամբողջությամբ ենթակա է բեկանման, իսկ գործի նոր քննության ընթացքում վարչական գործը լրիվ ծավալով պետք է քննության առարկա դառնա՝ հիմք ընդունելով Վերաքննիչ դատարանի վերը արտահայտած դիրքորոշումը: Գործի նոր քննության ընթացքում անհրաժեշտ է նշանակել համապատասխան փորձաքննություն, որպիսի մասնագիտական եզրակացությունը առանցքային կարող է լինել վճի հանգուցալուծման համար:

Դատական ծախսերի բաշխման հարցը

Վերաքննիչ դատարանն արձանագրում է, որ գործի նոր քննության ընթացքում ՀՀ վարչական դատարանի կողմից պետք է լուծվի նաև դատական ծախսերի բաշխման հարցը:

Վերոգրյալի հիման վրա, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածով, նույն օրենգրքի 145-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով, 146-րդ հոդվածով, Վերաքննիչ դատարանը

Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. «ՄՈւԼՏԻ ԳՐՈւՊ» ԿՈՆՑԵՌՆ սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության, «Ա.Ա.Դ ՀՈԹԵԼ» փակ բաժնետիրական ընկերության, Դավիթ Մանթաշյանի և Երևանի քաղաքապետարանի վերաքննիչ բողոքները բավարարել մասնակի՝ դատական ակտը բեկանելու և նոր քննության ուղղարկելու պահանջի մասով.
2. թիվ ՎԴ/1499/05/18 վարչական գործով ՀՀ վարչական դատարանի 2018 թվականի օգոստոսի 31-ի վճիռը բեկանել և վարչական գործն ուղղարկել ՀՀ վարչական դատարան՝ լրիվ ծավալով նոր քննության.
3. մնացած մասով վերաքննիչ բողոքները մերժել.
4. դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

Սույն որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո, որի դեմ ՀՀ վճռաբեկ դատարան բողոք կարող է ներկայացվել մինչև դրա օրինական ուժի մեջ մտնելու համար սահմանված ժամկետը:




ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ
ԿԱՐԵՆ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐ
ԿԱՐԻՆԵ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ ԴԱՏԱՎՈՐ
ԿԱՐԵՆ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ