ԳՈՐԾ Հ. ԵԿԴ/0227/01/09
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ՔՐԵԱԿԱՆ ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ԴԱՏԱՐԱՆ
Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ
ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
09 մարտի 2010թ. ք. Երևան
ՀՀ քրեական վերաքննիչ դատարանը /այսուհետ` վերաքննիչ դատարան/
հետևյալ կազմով

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ` Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ
ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ` Մ.ՍԻՄՈՆՅԱՆ
Ա.ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
ՔԱՐՏՈՒՂԱՐՈՒԹՅԱՄԲ` Մ.ՄԱՀՏԵՍՅԱՆԻ
ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ
ՄԵՂԱԴՐՈՂՆԵՐ` Հ.ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ
Կ.ՓԻԼՈՅԱՆԻ
ՊԱՇՏՊԱՆՆԵՐ` Լ.ՍԱՀԱԿՅԱՆԻ
Ե.ՎԱՐՈՍՅԱՆԻ
ԱՄԲԱՍՏԱՆՅԱԼ` Ն.ՓԱՇԻՆՅԱՆԻ

Դռնբաց դատական նիստում մեղադրող Հ.Հարությունյանի և ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի շահերի պաշտպաններ Լ.Սահակյանի և Ե.Վարոսյանի վերաքննիչ բողոքների հիման վրա քննության առավ քրեական գործն ըստ մեղադրանքի
Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի` ծնված 1975թ. հունիսի 1-ին Իջևան քաղաքում, հայ, ՀՀ քաղաքացի, միջնակարգ կրթությամբ, ամուսնացած, խնամքին ունի երեք երեխա, <<Հայկական Ժամանակ>> օրաթերթի գլխավոր խմբագիրն է, դատված` ՀՀ քրեական և զինվորական գործերով վերաքննիչ դատարանի 27.01.2000թ. դատավճռով` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 184, 1914 և 208 հոդվածներով, դատվածությունը մարված, դատվածություն չունեցող, հաշվառված է ք.Իջևան, Մետաղագործների անվան փողոցի թիվ 8 շենքի թիվ 3 բնակարանում, բնակվել է Երևանի Գ.Նժդեհի անվան փողոցի թիվ 29 շենքի թիվ 15 բնակարանում, կալանքի տակ է 2009թ. հուլիսի 1-ից:
Մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով և 316 հոդվածի 1-ին մասով:
Դատապարտվել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով:
ՀՀ վերաքննիչ դատարանը,
Պ Ա Ր Զ Ե Ց

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.
Թիվ 13126707 քրեական գործը հարուցվել է 2007թ. հոկտեմբերի 23-ին, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 258 հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին, 2-րդ կետերով և 316 հոդվածի 1-ին մասով: Թիվ 62202608 քրեական գործը հարուցվել է 2008թ. մարտի 2-ին: Քննիչի 2008թ. մարտի 11-ի որոշմամբ թիվ 13126707 քրեական գործը միացվել է թիվ 62202608 քրեական գործին:
Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդ. 1-ին և 316 հոդ. 1-ին մասերով վերջնական մեղադրանք է առաջադրվել 2009թ. օգոստոսի 04-ին:
Քննիչի 2009թ. օգոստոսի 4-ի որոշմամբ թիվ 62202608 քրեական գործից անջատվել է թիվ 62204709 քրեական գործն ըստ մեղադրանքի Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով և 316 հոդվածի 1-ին մասով:
Ն.Փաշինյանի նկատմամբ խափանման միջոց ստորագրություն չհեռանալու մասին ընտրվել է 2007թ. հոկտեմբերի 30-ին:
Ն.Փաշինյանի նկատմամբ հետախուզում է հայտարարվել 2008թ. փետրվարի 20-ին:
Նրա նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու միջնորդություն է հարուցվել 2008թ. փետրվարի 26-ին, որը նույն օրը Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից բավարարվել է:
Ն.Փաշինյանը ինքնակամ նախաքննական մարմին ներկայացել է 2009թ. հուլիսի 01-ին:
Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցի հարցի կրկնակի քննարկում նշանակելու միջնորդություն է հարուցվել 2009թ. հուլիսի 02-ին, իսկ Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 2009թ. հուլիսի 03-ի որոշմամբ ընտրված խափանման միջոցը` կալանքը, թողնվել է անփոփոխ:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 16.07.2009թ. որոշմամբ մերժել է պաշտպանների բողոքը և Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 2009թ. հուլիսի 03-ի որոշումը թողել է օրինական ուժի մեջ:
Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 27.08.2009թ. որոշմամբ Ն.Փաշինյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացրել է 2 ամիս ժամանակով:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանի 11.09.2009թ որոշմամբ պաշտպանների վերաքննիչ բողոքը մերժվել է, իսկ դատարանի վերը նշված որոշումը թողնվել է օրինական ուժի մեջ:
Մեղադրական եզրակացությունը հաստատվել է 30.09.2009թ., իսկ քրեական գործը 01.10.2009թ. ուղարկվել է Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան` ըստ էության քննության առնելու համար:
Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճռով Ճանաչվել և հռչակվել է ամբաստանյալ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի անմեղությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցանքի կատարման մեջ, և նա այդ մեղադրանքով արդարացվել է` կատարված հանցագործությանը նրա մասնակցությունն ապացուցված չլինելու պատճառաբանությամբ:
Ամբաստանյալ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանը մեղավոր է ճանաչվել Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով և դատապարտվել է ազատազրկման 7 /յոթ/ տարի ժամկետով, որը պետք է կրի ՀՀ արդարադատության նախարարության համապատասխան քրեակատարողական հիմնարկում` պատժի սկիզբը հաշվելով 2009թ. հուլիսի 1-ից:
Խափանման միջոց կալանավորումը թողնվել է անփոփոխ մինչև դատավճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը:
2008թ. ապրիլի 17-ի որոշմամբ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի գույքի վրա դրված կալանքը վերացվել է, և գույքն ազատվել է կալանքից:
Իրեղեն ապացույցները թողնվել են քրեական գործից անջատված մասով վարույթն իրականացնող մարմնի տնօրինմանը:
ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Հ.Հարությունյանի և ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի շահերի պաշտպաններ Լ.Սահակյանի և Ե.Վարոսյանի կողմից բերված վերաքննիչ բողոքները վերաքննիչ դատարանի 25.02.2010թ. որոշմամբ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 377, 381, 385-391 հոդվածներով ընդունվել են վարույթ, և գործը նշանակվել է քննության` 2010թ. մարտի 03-ին:

2. Նախաքննության մարմինների կողմից հաստատված գործի փաստական հանգամանքները.
2009թ. սեպտեմբերի 28-ին կազմված մեղադրական եզրակացության համաձայն` <<քրեական գործի նախաքննությամբ ձեռք բերված ապացույցների հիման վրա Նիկոլ Փաշինյանին մեղադրանք է առաջադրվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով և 316 հոդվածի 1-ին մասով այն արարքների համար, որ նա մի խումբ անձանց հետ կազմակերպել է զանգվածային անկարգություններ, կյանքի և առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն է գործադրել իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակցի նկատմամբ, որպիսի գործողություններն արտահայտվել են հետևյալում.
Նիկոլ Փաշինյանը, Հակոբ Հակոբյանը, Սասուն Միքայելյանը, Մյասնիկ Մալխասյանը, Ալեքսանդր Արզումանյանը, Շանթ Հարությունյանը, Գրիգոր Ոսկերչյանը, Սուրեն Սիրունյանը, Խաչատուր Սուքիասյանը, Համլետ Հովհաննիսյանը, Վիրաբ Մանուկյանը և մյուսները, համաձայն չլինելով 2008թ. փետրվարի 19-ին կայացած` Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ընտրությունների արդյունքներին, երկրում ներքաղաքական վիճակն ապակայունացնելու և զանգվածային անկարգություններ հրահրելու դիտավորությամբ կազմակերպել ու անմիջականորեն իրականացրել են հանցավոր մտադրությունն ի կատար ածելուն ուղղված գործողություններ:
Մասնավորապես, օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ Նիկոլ Փաշինյանը կազմակերպել և անցկացրել է Երևան քաղաքում անընդմեջ իրականացվող, մայրաքաղաքի կենսագործունեությունը, ճանապարհատրանսպորտային երթևեկությունը, պետական հիմնարկների բնականոն գործունեությունը, ազգաբնակչության հանգիստն ու անդորրը խանգարող զանգվածային հրապարակային միջոցառումներ, երթեր, շուրջօրյա հանրահավաքներ և նստացույցեր:
Հասարակության լայն շրջաններում դժգոհություն առաջացնելու, մարդկանց հոծ զանգվածներ ներգրավելու մղումով, ինչպես նաև որպես պետական իշխանության ներկայացուցիչների նկատմամբ ուժ գործադրելու պատրաստակամության դրսևորում՝ Նիկոլ Փաշինյանը և մյուսները տարբեր միջոցներով՝ իրենց շրջապատի նկատմամբ անձնական և ծառայողական ազդեցություն գործադրելով, հարկադրելով, սին խոստումներ տալով, ինչպես նաև որոշակի վարձատրության դիմաց հավաքագրելով մարդկանց հոծ բազմություն, օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ կազմակերպել և 2008թ. փետրվարի 20-ից Երևան քաղաքում տևական ժամանակահատվածում անցկացրել են զանգվածային հրապարակային միջոցառումներ, որոնց ընթացքում սադրիչ բնույթի ելույթներով, կոչերով և ամբոխավարական կրքեր հրահրելու եղանակով բազմությանը տրամադրել, նախապատրաստել են զանգվածային բռնարարքների և անհնազանդության:
Երևան քաղաքում զանգվածային անկարգություններ իրագործելու մտադրությամբ խմբի անդամներն ինչպես անձամբ, այնպես էլ իրենց հետ համագործակցելու ցանկություն հայտնած այլ անձանց միջոցով կազմավորել են զանգվածային բռնարարքների կատարմանը պատրաստ անձանց խմբեր և կազմակերպել նրանց շրջանում ապօրինի կերպով ձեռք բերված հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի, պայթուցիկ սարքերի, մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված տարատեսակ առարկաների բաշխում, իսկ Նիկոլ Փաշինյանը իշխանության ներկայացուցիչների պահանջներին չենթարկվելու կոչեր է արել։
2008թ. մարտի 1-ի վաղ առավոտյան, երբ ոստիկանության աշխատակիցները, իրացնելով Երևան քաղաքում զանգվածային անկարգություններ հրահրելու նպատակով հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի, պայթուցիկ սարքերի, մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված այլ առարկաների ապօրինի շրջանառության մասին օպերատիվ տեղեկությունը, փորձել են Ազատության հրապարակում հայտնաբերել և առգրավել դրանք, զանգվածային միջոցառման կազմակերպիչների հրահանգով հրապարակում գտնվող բազմության մի ստվար զանգված հանրավտանգ հիշյալ պարագաների օգտագործմամբ դիմադրություն է ցույց տվել իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցներին, կյանքի և առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրել վերջիններիս նկատմամբ:
Այնուհետև, զանգվածային միջոցառման մասնակիցները Նիկոլ Փաշինյանի, Ալեքսանդր Արզումանյանի, Սուրեն Սիրունյանի և վերը թվարկված` նրանց մյուս հանցակիցների ուղղորդմամբ և հրահանգով տեղափոխվել, հասարակական և մասնավոր տրանսպորտային միջոցները դիտավորությամբ վնասելով, շահագործումից դուրս բերելով և դրանցով արգելապատնեշներ կառուցելով, դիրքավորվել են Մյասնիկյանի արձանի հարակից տարածքում, որտեղ վերջիններս հրահրել, կազմակերպել, անմիջականորեն ղեկավարել են զանգվածային անկարգությունները՝ մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված և ձեռնահաս այլ միջոցներով զինվելու ու հասարակական կարգի պահպանություն իրականացնող ոստիկանության աշխատակիցների նկատմամբ բռնություն գործադրելու, վերջիններիս օրինական պահանջներին ակտիվորեն չենթարկվելու կոչեր են արել, իրենց իսկ հավաքագրած անձանց միջոցով ներգրավել են նոր մարդկանց, ամբոխի առավել ագրեսիվ զանգվածին բաժանել զենք, մարմնական վնասվածքներ պատճառելու, հրկիզումներ ու ավերումներ առաջացնելու համար հարմարեցված մետաղական ձողեր, մահակներ, ամրաններից պատրաստված <<ոզնի>> կոչվող սրածայր մետաղական կոնստրուկցիաներ, բենզինով լցված շշեր` <<Մոլոտովի կոկտեյլ>>, և այլ պարագաներ: Նիկոլ Փաշինյանն ու Ալեքսանդր Արզումանյանը համակարգել և ղեկավարել են մյուս հանցակիցների կազմակերպչական գործողությունները:
Նիկոլ Փաշինյանը Մյասնիկյանի արձանի հարթակից, ինչպես նաև զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների շարքերում պարբերաբար շրջելու ընթացքում ատելություն, թշնամանք, բացասական վերաբերմունք ձևավորելուն ուղղված սադրիչ բնույթի կոչերով ամբոխին դրդել է անհնազանդության, բռնությունների կատարման: Անմիջականորեն տվել է զանգվածային անկարգությունների կազմակերպմանն ու ղեկավարմանն ուղղված հրահանգներ: Ավելին, իր հերթին, զանգվածային անկարգությունների ընթացքում գտնվել է իրադարձությունների կենտրոնում, անձամբ վերահսկել դրանք, ուղղորդել և հրահանգավորել է անկարգություններ կատարողներին, բազմությանը դրդել քաղաքացիական անհնազանդություն ցուցաբերելու:
Արդյունքում՝ 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Մյասնիկյանի արձանի և Երևանի քաղաքապետարանի հարակից տարածքում, Երևանի Գր.Լուսավորչի, Մաշտոցի, Լեոյի և Պարոնյանի փողոցներում հրազեն, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր և սարքեր գործադրելով կատարվել են զանգվածային անկարգություններ, որոնց ընթացքում զինված դիմադրություն է ցույց տրվել իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցներին, ՀՀ ոստիկանության զորքերի զինծառայողներին, տարբեր ծանրության աստիճանների մարմնական վնասվածքներ են ստացել 187` ՀՀ ոստիկանության զորքերի զինծառայող ու ոստիկանության աշխատակից, 32 քաղաքացիական անձ, ջարդերի, գույքի դիտավորյալ ոչնչացման, վնասելու և թալանելու հետևանքով ՀՀ ոստիկանությանը պատճառվել է 25.980.093 դրամի վնաս, Երևան քաղաքին և Կենտրոն թաղային համայնքին՝ 69.288.760 դրամի վնաս, իրավաբանական անձանց` 339.954.866 դրամի վնաս, հրկիզվել և վնասվել է 92 տրանսպորտային միջոց, որի հետևանքով ՀՀ ոստիկանությանը, քաղաքացիներին և ուղևորափոխադրող ընկերություններին պատճառվել է ընդհանուր առմամբ 70.854.525 դրամի վնաս:
Տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ընթացքում ստացած մարմնական վնասվածքներից մահացել է 10 անձ:
Զինված հարձակումները և տեղի ունեցող զանգվածային անկարգությունները դադարել են միայն արտակարգ դրություն հայտարարելուց և իրավապահների կողմից դրանք կանխելուց հետո:
Բացի այդ, դեռևս 2007թ. հոկտեմբերի 23-ին Նիկոլ Փաշինյանը մի խումբ այլ անձանց հետ` 2007թ. հոկտեմբերի 26-ին կայանալիք հանրահավաքի մասին հանրությանն իրազեկելու նպատակով մայրաքաղաքի կենտրոնական փողոցներով կազմակերպել և առաջնորդել է երթ, որի մասնակիցները, սակայն, դուրս են եկել փողոցի երթևեկելի մաս՝ խոչընդոտել երթևեկությանը: Նիկոլ Փաշինյանը, Պետրոս Մակեյանը և մյուսները, անտեսելով դեռևս Մաշտոց-Մոսկովյան փողոցների խաչմերուկում իրենց մոտեցած ՀՀ ոստիկանության Երևան քաղաքի վարչության ՊՊԾ գնդի ոստիկանների օրինական պահանջը՝ երթևեկությունը չխանգարելու և հասարակական կարգը չխախտելու վերաբերյալ, աղմկելով շարունակել են երթը դեպի Կորյունի փողոց: Ժամը 19-ի սահմաններում Կորյուն-Աբովյան փողոցների խաչմերուկում երթի մասնակիցները խափանել են ճանապարհատրանսպորտային երթևեկությունը, Աբովյան փողոցի թիվ 35 շենքին հարակից գետնանցումով անցորդների հոսքը, իսկ ոմանք, վտանգելով տրանսպորտային երթևեկության մասնակիցների անվտանգությունը, թերթիկներ և թռուցիկներ են լցրել ավտոմեքենաների պատուհաններից ներս:
Այնուհետև, երբ ոստիկանության աշխատակիցները` <<Ոստիկանության մասին>> ՀՀ օրենքի 2-րդ և 12-րդ հոդվածներով սահմանված` հասարակական կարգի պահպանությունն ապահովելու իրենց պարտականությունը կատարելու նպատակով փորձել են վերականգնել հասարակական կարգը և ճանապարհատրանսպորտային երթևեկության բնականոն ընթացքը, երթի մի խումբ մասնակիցներ վիճաբանության մեջ են մտել ոստիկանության աշխատակիցների հետ, իսկ Նիկոլ Փաշինյանը, Շողեր Մաթևոսյանը, Պետրոս, Տիգրան և Կարեն Մակեյանները, չենթարկվելով իրենց ծառայողական պարտականությունները կատարող, իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ՀՀ ոստիկանության Երևան քաղաքի վարչության աշխատակիցների ճանապարհատրանսպորտային երթևեկությունը չխափանելու և հասարակական կարգը խախտելը դադարեցնելու օրինական պահանջներին, վիճաբանել և առողջության համար ոչ վտանգավոր բռնություն են գործադրել ոստիկանության աշխատակիցներ Վազգեն Դաբաղյանի, Մարտիրոս Մարգարյանի, Տիգրան Դավթյանի և մյուսների նկատմամբ՝ ոտքերով, ձեռքերով և տարբեր առարկաներով հարվածել նրանց:
Հարկադրանքի և ֆիզիկական ուժի կիրառմամբ Նիկոլ Փաշինյանը, Շողեր Մաթևոսյանը, Պետրոս, Տիգրան և Կարեն Մակեյանները, ինչպես նաև Լևոն Բաբաջանյանը, Տիգրան Սալնազարյանը, Թևոս Մաթևոսյանը, Միքայել Հայրապետյանը, Տիգրան Տեր-Մարգարյանը, Դավիթ Մաթևոսյանը բերման են ենթարկվել ՀՀ ոստիկանության Կենտրոնական բաժին, որից հետո միայն հնարավոր է եղել դադարեցնել շուրջ 20 րոպե տևած քաշքշուկն ու վիճաբանությունը, վերականգնել հասարակական կարգը և ճանապարհատրանսպորտային բնականոն երթևեկությունը>>:

3. Ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից հաստատված գործի փաստական հանգամանքները.
Դատաքննությամբ, քրեական գործի տվյալներով դատարանն ապացուցված է համարել, որ ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդ. 1-ին մասով մեղսագրված արարքը կատարել է հետևյալ հանգամանքներում.
<<2008թ. փետրվարի 19-ին տեղի ունեցած ՀՀ նախագահի ընտրություններում հաղթել է Սերժ Սարգսյանը: Ընտրությունների նախնական արդյունքների հրապարակումից հետո, ամբաստանյալ Ն. Փաշինյանը, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով դատապարտյալներ Ալեքսանդր Արզումանյանի, Սուրեն Սիրունյանի, Հակոբ Հակոբյանի, Մյասնիկ Մալխասյանի, Սասուն Միքայելյանի, ինչպես նաև մի խումբ այլ անձանց հետ, սկսած 2008թ. փետրվարի 20-ից, հասարակության մեջ ընտրությունների անցկացման գործընթացի և արդյունքների նկատմամբ դժգոհություններ առաջացնելու, Երևանի Ազատության հրապարակում անցկացվող զանգվածային հրապարակային միջոցառումների ժամանակ հավաքված բազմությանը բռնություններ գործադրելու և անհնազանդությունների նախապատրաստելու նպատակով ծավալել են կազմակերպչական գործողություններ` սուտ տեղեկություններ են տարածել հրապարակային միջոցառումները քաղաքային իշխանությունների կողմից թույլատրված լինելու, այդ միջոցառումներին շուրջ 500 000 մարդու մասնակցության, ընտրությունների արդյունքները կեղծված լինելու, նախագահի թեկնածու Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից շուրջ 60% ձայն հավաքած լինելու մասին, մարդկային խմբերի անընդմեջ ներկայությունը այդ միջոցառումներին ապահովելու նպատակով նրանց համար ձեռք են բերել կենցաղային պարագաներ, տրամադրել են միջոցներ: Ազատության հրապարակում զանգվածային հրապարակային միջոցառումների մասնակիցների մի մասին բաժանվել են ձողեր, մահակներ, ամրաններ, բենզին, նետողական սառը զենք հանդիսացող մետաղյա կոնստրուկցիաներ, հրազեն, ռազմամթերք: Սասուն Միքայելյանը, Մյասնիկ Մալխասյանը, Հակոբ Հակոբյանը, օգտագործելով Արցախի ազատագրական պայքարի ընթացքում իրենց ձեռք բերած հրամանատարական փորձն ու հեղինակությունը, ԵԿՄ անդամների և ազատամարտիկների շրջանում ունեցած իրենց ազդեցությունը, բռնություն կիրառելու հրահանգներ են տվել, հորդորել ԵԿՄ բոլոր անդամներին միանալ իրենց, ընդհուպ նաև` կռիվ տալ իշխանությունների հետ: Սասուն Միքայելյանը հայտարարել է, որ պայքարելու են մինչև վերջ, պահանջել է ցանկացած պահի պատրաստ լինել վճռական քայլերի և պայքարի, իշխանություններին ցույց տալ, թե ովքեր են իրական կռվողները, ցույց տալ ուժը և ապացուցել դա, չենթարկվել ոստիկաններին, պայքարել նրանց դեմ ու չլքել տարածքը:
2008թ. մարտի 1-ին Երևան քաղաքում զանգվածային անկարգություններ հրահրելու և իրագործելու մտադրությամբ խմբի անդամներն ինչպես անձամբ, այնպես էլ իրենց հետ համագործակցող այլ անձանց միջոցով կազմավորել են զանգվածային բռնարարքների կատարմանը պատրաստ անձանց խմբեր և կազմակերպել նրանց շրջանում ապօրինի կերպով ձեռք բերված հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի, պայթուցիկ սարքերի, սառը զենքի, ինչպես նաև մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված տարատեսակ առարկաների բաշխում:
Այդ նպատակով, Մյասնիկ Մալխասյանի նախաձեռնությամբ, 2008թ. փետրվարի 26-ից 27-ն ընկած ժամանակահատվածում Ազատության հրապարակ են փոխադրվել մետաղյա ձողեր և փայտե մահակներ, որոնք թաքցվել են հրապարակում տեղակայված, <<Ապարան>> ցուցանակը կրող վրանում:
2008թ. փետրվարի 27-ից 29-ն ընկած ժամանակահատվածում Սասուն Միքայելյանը կազմակերպել է փայտե մահակների և երկաթյա ձողերի, ամրանների կտորների, փոքր տարողություններով բենզինի փոխադրումն Ազատության հրապարակ, որոնք թաքցվել են հրապարակում տեղակայված <<Հրազդան>>, <<Կոճոռ>>, <<Վանատուր>> ցուցանակներով վրաններում:
Բացի այդ, Վրեժ Նիկոլյանը, իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցների նկատմամբ բռնություն գործադրելու՝ մարմնական վնասվածքներ պատճառելու, նրանց օրինական գործողություններին խոչընդոտելու նպատակով, 2008թ. փետրվարի 29-ին պատվիրել է մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված նետողական սառը զենք հանդիսացող, <<ոզնի>> կոչվող, ութսուն հատ մետաղական կոնստրուկցիա, դրանք պատրաստող վարպետներին պարտավորեցրել է պատվերը կատարել շտապ և նույն օրը կազմակերպել է դրանց տեղափոխումն Ազատության հրապարակ։
Ազատության հրապարակում հավաքված բազմությանն առավել գրգռելու, մարդկանց նոր զանգվածներ ներգրավելու նպատակով Գրիգոր Ոսկերչյանը 2008թ. փետրվարի 29-ի երեկոյան դիմել է հրապարակում հավաքված` Կոտայքի մարզի բնակիչներին և նրանց հորդորել տուն չգնալ, գիշերել հրապարակի տարածքում` ասելով, որ այդ գիշերը կարևոր է բոլորի համար, շատ մարդ պետք է լինի, դրա դիմաց տվել և խոստացել է նյութական փոխհատուցում, իսկ առավել ակտիվ մասնակցություն ցուցաբերելու համար պարգևատրումներ է խոստացել՝ նույնիսկ պաշտոնների նշանակման ձևով:
2008թ. փետրվարի 29-ին Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանությունում և ազգային անվտանգության ծառայությունում օպերատիվ տեղեկություններ են ստացվել այն մասին, որ մի խումբ անձինք նախապատրաստվում են սադրիչ գործողությունների իրականացմամբ մարտի 1-ին Երևանում հրահրել զանգվածային անկարգություններ և այդ նպատակով Ազատության հրապարակում ընթացող զանգվածային միջոցառման մասնակիցներին պետք է բաժանվեն մեծ քանակությամբ մահակներ, մետաղյա ձողեր, պայթուցիկ նյութեր, ինչպես նաև՝ հրազեն և նռնակներ: 2008թ. մարտի 1-ի վաղ առավոտյան ոստիկանության աշխատակիցները, Երևան քաղաքում զանգվածային անկարգություններ հրահրելու նպատակով հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի, պայթուցիկ սարքերի, մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված այլ առարկաների ապօրինի շրջանառության մասին օպերատիվ տեղեկութունը ստուգելու նպատակով փորձել են Ազատության հրապարակում հայտնաբերել դրանք և կանխել դրանց հետագա գործածումը: Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը և նրա համախոհները նախապես տեղեկանալով այդ մասին` արթնացրել են հրապարակում տեղակայված վրաններում գիշերող բազմությանը, կոչ արել նրանց զինվել նախապես բերված հանրավտանգ առարկաներով և <<պատշաճ դիմավորել>>` այսինքն դիմադրություն ցույց տալ ոստիկաններին: Երբ ոստիկանության ստորաբաժանումները կոչ են արել հնարավորություն ընձեռել հետազոտել տարածքը, զինված ամբոխը հարձակում է գործել, հանրավտանգ հիշյալ պարագաների օգտագործմամբ դիմադրություն է ցույց տվել իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցներին, կյանքի և առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրել վերջիններիս նկատմամբ, ինչի հետևանքով 34 ոստիկան ստացել են ծանրության տարբեր աստիճանի, այդ թվում նաև ծանր մարմնական վնասվածքներ:
ՀՀ ոստիկանության իրականացրած միջոցառման արդյունքում Ազատության հրապարակում հայտնաբերվել են ծրագրված զանգվածային անկարգությունների համար հրապարակ բերված, <<ՏՏ>> տեսակի, 7,62 մմ տրամաչափի ատրճանակ՝ պահունակում 5 փամփուշտ, <<Աստրա>> տեսակի, 9 մմ տրամաչափի ատրճանակ՝ պահունակում 5 փամփուշտ, 2 հատ <<Զարյա>> տեսակի նռնակ՝ պայթուցիչներով, 7 հատ <<Ֆ-1>> տեսակի նռնակ` պայթուցիչներով, 2 հատ <<ՌԳԴ-5>> տեսակի նռնակ` պայթուցիչներով, 2 հատ <<ԱՏԵ>> տեսակի նռնակ` պայթուցիչներով, 2 հատ <<ՌԳ-42>> տեսակի նռնակ` պայթուցիչներով, 2 հատ պահունակ` լիցքավորված 45 հատ և 30 հատ 5,45 մմ տրամաչափի փամփուշտներով, 1 հատ 5,45 մմ տրամաչափի փամփուշտ, 200 գրամ տրոտիլային շաշկա, 1 հատ <<ՄՈՒՎ>> տեսակի հարվածային մեխանիզմ, 25 հատ 7,62 մմ տրամաչափի հրացանի փամփուշտ, 27 հատ 7,62 մմ տրամաչափի ինքնաձիգի փամփուշտ, 30 հատ 5,45 մմ տրամաչափի ինքնաձիգի փամփուշտ։
Այնուհետև, զանգվածային միջոցառման մասնակիցները Նիկոլ Փաշինյանի, Ալեքսանդր Արզումանյանի և այլ անձանց ուղղորդմամբ տեղափոխվել, հավաքվել են Երևան քաղաքի մի քանի փողոցների կարևոր տրանսպորտային հանգույց հանդիսացող, Ա. Մյասնիկյանի արձանին հարակից տարածքում, հատուկ պահպանվող օբյեկտներ հանդիսացող` ՀՀ-ում Ֆրանսիայի, Իտալիայի և Ռուսաստանի Դաշնության դեսպանատների հարևանությամբ: Ժամը 11-ի սահմաններում զանգվածային անկարգությունների մասնակիցները փողոցի լայնությամբ տրոլեյբուսները կանգնեցնելով երթևեկելի մասում` փակել են Երևանի Գրիգոր Լուսավորչի անվան փողոցը, որից հետո հարձակվել են հասարակական կարգի պահպանություն իրականացնող ոստիկանության աշխատակիցների վրա: Ամբաստանյալ Փաշինյանը, դատապարտյալներ Ալեքսանդր Արզումանյանի, Սասուն Միքայելյանի և մյուսների հետ միասին, զանգվածային անկարգություններ հրահրելու մտադրությունն ավարտին հասցնելու համար հրաժարվել են ընդունել հասարակական կարգի պահպանման և զանգվածային միջոցառման մասնակիցների անվտանգությունն ապահովելու նպատակով միջոցառումն այլ վայրում իրականացնելու մասին իշխանությունների առաջարկը: Ավելին, իրենց հրահանգներով և ելույթներով նրանք կազմակերպել և ղեկավարել են հավաքված բազմությանը երկար նույն տեղում պահելու, այլ վայր տեղափոխելը ձախողելու, ինչպես նաև մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված և ձեռքի տակ եղած այլ միջոցներով զինվելու, հասարակական կարգի պահպանություն իրականացնող ոստիկանության աշխատակիցների նկատմամբ բռնություն գործադրելու, վերջիններիս օրինական պահանջներին ակտիվորեն չենթարկվելու գործընթացը։ Ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանի, դատապարտյալներ Սուրեն Սիրունյանի և այլոց կազմակերպմամբ ու անմիջական ցուցումներով տրանսպորտային միջոցներ, ինչպես նաև այլ գույք վնասելով և շարքից դուրս բերելով ստեղծվել են արգելապատնեշներ, Ն. Փաշինյանը ցուցումներ է տվել զինվել և պատրաստ լինել դիմակայության, ինչպես նաև` ցանկացած եղանակով նոր մարդիկ ներգրավել:
Աղբատար ավտոմեքենայի վարորդին մարմնական վնասվածքներ պատճառելու սպառնալիքներով` զանգվածային անկարգությունների մասնակիցները Գ. Լուսավորչի և Զաքիյան փողոցների խաչմերուկի մեջտեղում կանգնեցրել են աղբատար ավտոմեքենան, դատարկել են թափքի պարունակությունը, որից հետո, հավաքված բազմությանը բռնարարքների մղելու դիտավորությամբ սադրիչ լուրեր են տարածել, իբրև թե Ազատության հրապարակում ոստիկանները մանկահասակ երեխայի են սպանել, իսկ վկա Լաուրա Մելքոնյանն աղբի միջից երեխայի կոշիկ գտնելով` տարածվող լուրերի ազդեցության տակ հայտարարել է, թե դա սպանված երեխայի կոշիկն է: Քիչ անց, կրքերն ավելի բորբոքելու նպատակով, Մյասնիկյանի արձանի հարևանությամբ մոմավառություն է կազմակերպվել` ի հիշատակ զոհված երեխայի: Զանգվածային անկարգության մասնակիցները պարբերաբար ծեծի են ենթարկել ոստիկանության մի շարք աշխատակիցների, այդ թվում` ՀՀ ոստիկանության Գուգարքի բաժնի պետ Գրիշա Այվազյանին, որին ծեծի ենթարկելու ընթացքում Արա Հովհաննիսյանը հափշտակել է վերջինիս հաշվեցուցակային ատրճանակը: Ոգեշնչվելով կազմակերպիչների ռազմաշունչ, ոստիկանների նկատմամբ կիրառված բռնությունները փառաբանող ելույթներից և հրահանգներից` զանգվածային անկարգությունների մասնակիցները զինվել են մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար առավել հարմար, իրենց շուրջ գտնվող առարկաներով` քարերով, ձողերով, փայտերով, ինչպես նաև նախապես պատրաստված և անկարգություների վայր բերված պայթուցիկ նյութերով, պայթուցիկ սարքերով, հրազենով և <<Մոլոտովի կոկտեյլ>> կոչվող դյուրավառ հեղուկով լցված շշերով: Այդ շշերի մի մասը դյուրավառ հեղուկով լցվել են անմիջապես Մյասնիկյանի արձանի հարթակի հետևի հատվածում և հարակից այգում:
Ն.Փաշինյանը մի խումբ անձանց հետ համակարգել և ղեկավարել է զանգվածային անկարգությունների կազմակերպիչների և մասնակիցների գործունեությունը: Նա պարբերաբար շրջել է զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների շարքերում, կազմակերպել է նրանց խմբերի համալրումն ու տեղաբաշխումը:
Զանգվածային անկարգությունների կազմակերպմանն ուղղված հրահանգների անվերապահ կատարումն ապահովելու նպատակով նա տվել է կոնկրետ կարգադրություններ` բաժանվել խմբերի, կառուցել պատնեշներ, ոստիկաններին վնասելու համար զինվել քարերով, փայտերով և այլ առարկաներով, ոստիկաններից մահակներ և վահաններ խլել, հորդորել է ենթարկվել իրեն և զանգվածային անկարգությունների մյուս կազմակերպիչներին:
Ն.Փաշինյանը հրապարակավ խրախուսել է զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների կողմից ոստիկաններից վահաններ և մահակներ խլելը, նշելով, որ դրանից` <<… տղերք, չեք պատկերացնի հոգիս ոնց էր փառավորվել…>>:
Իշխանության նկատմամբ ատելություն սերմանելու, անհնազանդության ու բռնարարքների դիմելու պատրաստակամություն առաջացնելու նպատակով նա կոչ է արել հասարակական կարգի պահպանմանը ներգրավված զինվորներին և ոստիկաններին` չկատարել իրենց պարտականությունները, անցնել զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների կողմը և իրենց զենքն ուղղել իշխանությունների դեմ:
Բացի այդ, նա տվել է դիրքերն ամրացնելու և նոր բռնի գործողությունների պատրաստվելու մասին կոնկրետ ցուցումներ:
Շարունակելով ընթացող զանգվածային անկարգությունների ղեկավարումն ու կազմակերպումը, զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներին տեղում պահելու և ոգևորելու նպատակով նա տեղեկություններ է հրապարակել անկարգությունների մասնակիցների կողմից գրավված տարածքների մասին և հայտարարել, որ բոլոր զինվորները փախել են և ամբողջ պրոցեսը գտնվում է իրենց վերահսկման ներքո:
Զանգվածային անկարգությունների գործընթացը կազմակերպելու, նրանց մասնակիցների գործողությունները կոորդինացնելու և ուղղորդելու նպատակով Ն.Փաշինյանը պարբերաբար խորհրդակցությունների է հրավիրել զանգվածային անկարգությունների մյուս կազմակերպիչներին` դրանով իսկ համակարգելով նաև նրանց գործողությունները:
Գտնվելով զանգվածային անկարգությունների կենտրոնում` ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանը, դատապարտյալներ Ալեքսանդր Արզումանյանը և Սուրեն Սիրունյանը պարբերաբար տեղեկություններ են միմյանց հաղորդել Երևանի Գր.Լուսավորչի, Մաշտոցի, Լեոյի և Պարոնյանի փողոցներում տեղի ունեցող, իրենց վերահսկման ներքո կատարվող ջարդերի, հրկիզումների, գույքի դիտավորյալ ոչնչացման, վնասելու և թալանելու գործողությունների ընթացքի մասին: Այդ ամենի արդյունքում, 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում, Երևանում, Մյասնիկյանի արձանին և քաղաքապետարանի շենքին հարակից տարածքում, Երևանի Գր. Լուսավորչի, Մաշտոցի, Լեոյի և Պարոնյանի փողոցներում հրազեն, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր և սարքեր գործադրելով կատարվել են զանգվածային անկարգություններ, որոնց ընթացքում զոհվել են տաս անձինք, զինված դիմադրություն է ցույց տրվել իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ՀՀ ոստիկանության աշխատակիցներին, տարբեր ծանրության աստիճանների մարմնական վնասվածքներ են ստացել ՀՀ ոստիկանության 187 աշխատակից, 32 քաղաքացիական անձ, ջարդերի, գույքի դիտավորյալ ոչնչացման, վնասելու և թալանելու հետևանքով ՀՀ ոստիկանությանը պատճառվել է 25.980.093 դրամի վնաս, Երևան քաղաքին և Կենտրոն թաղային համայնքին` 69.288.760 դրամի վնաս, իրավաբանական անձանց` 339.954.866 դրամի վնաս, հրկիզվել և վնասվել են 92 տրանսպորտային միջոց, որի հետևանքով ՀՀ ոստիկանությանը, քաղաքացիներին և ուղևորափոխադրող ընկերություններին պատճառվել է ընդհանուր գումարով 70.854.525 դրամի վնաս:
Զինված հարձակումները և զանգվածային անկարգությունները դադարել են միայն արտակարգ դրություն հայտարարելու և իրավապահների կողմից դրանք կանխելու արդյունքում>>:
Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը հաստատված փաստական հանգամանքների հիման վրա 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճռով Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով մեղավոր է ճանաչել, իսկ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացրել է` ապացույցների անբավարարության պատճառաբանությամբ:

4.Ամբաստանյալի դիրքորոշումը մեղադրանքի նկատմամբ.
Առաջադրված մեղադրանքում ամբաստանյալ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանն իրեն մեղավոր չի ճանաչել և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքի վերաբերյալ ցուցմունք է տվել այն մասին, որ <<2008թ. փետրվարի 21-ին Երևանի Ազատության հրապարակում սկսվել է ոչ զանգվածային հրապարակային միջոցառում, որի կազմակերպիչը հանդիսացել է ինքը և որն ինքնաբուխ կերպով վերաճել է զանգվածային հրապարակային միջոցառման: Այդ օրվանից մեկնարկած շուրջօրյա հանրահավաքները ունեցել են խաղաղ բնույթ, դրանց ընթացքում զենք զինամթերք, վնասվածք պատճառելու համար պատրաստված գործիքներ այդտեղ չեն բերվել: Հետագայում այդտեղից հայտնաբերված մահակները, վնասվածք պատճառելու համար հարմարեցված առարկաները, զենքերը, զինամթերքն ու այդ բնույթի այլ առարկաները բերվել են սադրիչների կողմից, հանրահավաքների մասնակիցներին և ընդդիմությանը չեն պատկանում: Մարտի 1-ին Ազատության հրապարակի վրա հնարավոր հարձակման մասին ընդդիմության լիդերները, ինչպես նաև ինքը նախապես չեն իմացել, ընդհանրապես այդ օրվա իր բոլոր գործողությունները, այդ թվում նաև հանրահավաքի վայրի մուտքերը ավտոբուսներով արգելափակելը, որի ընթացքում ինքը հատուկ խնդրել է, որպեսզի բարիկադ ծառայող մեքենաները չվնասվեն` մարդկանց կյանքը, անվտանգությունն ու իրավունքները պաշտպանելու անհրաժեշտությամբ են դրդված եղել: Մատենադարան տեղափոխվելու տարբերակն իր համար անընդունելի է եղել, քանի որ իշխանություններն այդ դեպքում կարող էին ցուցարարների դեմ գործողություններ կատարել: Ինքը հերքել է երեխայի զոհված լինելու մասին լուրերը, ընդդիմության բոլոր ներկայացուցիչներն աշխատել են մարդկանց հնարավորինս հետ քաշել դեպի բուն հանրահավաքի վայր: Այնուհետև, երբ տեղի են ունեցել բախումները ցուցարարների և ոստիկանների միջև` ինքը փորձել է կազմակերպել ցուցարարների ինքնապաշտպանությունը: Ընդհանրապես, այդ իրադարձությունների ընթացքում ոստիկանների կողմից կիրառված հարկադրանքի միջոցները եղել են անօրինական, իսկ զանգվածային հրապարակային միջոցառման մասնակիցների գործողությունները կատարվել են անհրաժեշտ պաշտպանության վիճակում: Բարիկադները կառուցելուց բացի, այդ օրը ցուցարարների որևէ այլ գործողություն կազմակերպված կամ պլանավորված չի եղել: Այդ օրն ինքը ընդդիմության լիդերներից ոմանց կոչ է արել մոտենալ հարթակին` խորհրդակցելու նպատակով, սակայն որևէ խորհրդակցություն տեղի չի ունեցել, քանի որ հնարավոր չի եղել հարթակն ազատել մարդկանցից: Այդ օրը տեղի ունեցած թալանը կազմակերպվել է մերձիշխանական ուժերի կողմից, քաղաքացիների շրջանում եղել են քաղաքացիական հագուստով ոստիկաններ: Մարտի մեկի լույս երկուսի գիշերը, ժամը 3-ի սահմաններում ցույցը դադարել է, քանի որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ցուցարարներին կոչ է արել ցրվել: Գտնում է, որ Մարտի 1-ի իրադարձությունների իրական պատկերը բացահայտված չէ>>:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքի վերաբերյալ ամբաստանյալ Ն. Փաշինյանը ցուցմունք է տվել, որ <<2007թ. հոկտեմբերի 23-ին, Դավիթ Մաթևոսյանի հետ միասին, օգտվելով ՀՀ Սահմանադրությամբ և օրենքներով իրենց վերապահված իրավունքներից որոշել են անցկացնել ոչ զանգվածային հրապարակային միջոցառում` իրազեկման երթ, դրա ընթացքում անցորդներին թռուցիկներ բաժանելով 2007թ. հոկտեմբերի 26-ի հանրահավաքի մասին: Երթի մասնակիցների թիվը չի գերազանցել հիսուն անձը, մասնակիցները պահպանել են փողոցային երթևեկության կանոնները, թռուցիկներ են բաժանել անցորդներին ու կանգառներում հավաքված անձանց, երթի ընթացքում ինքն օգտագործել է բարձրախոս: Երևանի Կորյուն և Աբովյան փողոցների խաչմերուկում ոստիկանության աշխատակիցներն անհիմն կերպով պահանջել են իրենից հանձնել բարձրախոսը, սակայն ինքը հրաժարվել է, փորձել է ապացուցել իր իրավացի լինելը: Ոստիկանների ղեկավարների հրահանգով իր և երթի կազմակերպիչներից ու մասնակիցներից ոմանց նկատմամբ բռնություններ են կիրառվել և իրենք բերման են ենթարկվել ոստիկանության Կենտրոնականի բաժին: Տուժողին կամ մեկ ուրիշ ոստիկանի ինքը չի հարվածել, ոչ մեկի նկատմամբ բռնություն չի գործադրել և ցանկության դեպքում էլ չէր կարողանա գործադրել, քանի որ երեք կարմիրբերետավորներ իրեն գցել են գետնին, խլել բարձրախոսն ու իրեն տեղափոխել են ոստիկանական ավտոմեքենան>>:
/Հ. 10, գ.թ. 83-84, 295-298, 299-300, 301-302, Հ.11, գ.թ. 147-148, 161-162, Հ. 12, գ.թ. 123, 284, 285, Հ. 13, գ.թ. 185, դատական նիստի արձանագրություն/:

5.Պաշտպանների վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.
Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի շահերի պաշտպաններ Լ.Սահակյանը և Ե.Վարոսյանը դատավճռի դեմ վերաքննիչ բողոք են բերել` խնդրելով ամբողջությամբ բեկանել Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների առաջին ատյանի դատարանի 19.01.2010թ. դատավճիռը և կարճել գործի վարույթն ամբողջովին` ամբաստանյալի գործողություններում հանցակազմի բացակայության հիմքով` ներկայացնելով հետևյալ հիմնական փաստարկները.
1. Պաշտպանները վերաքննիչ բողոքում թվարկել են վերաքննիչ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեցող փաստերը /էջ 1-6/:
2. Որպես վերաքննիչ բողոքի հիմքեր ներկայացրել են`
2.1. Խախտվել է Մարդու Իրավունքների և Հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական Կոնվենցիայի /այսուհետ ՄԻԵԿ/ 10 և 11-րդ հոդվածներում երաշխավորված կարծիք արտահայտելու, ժողովների և միավորումների ազատության իրավունքները /էջ 7-11/:
2.2. Տեղի է ունեցել խաղաղ հավաքների իրականացման միջամտություն, <<խախտվել է խաղաղ հավաքների օրինականությունը>>, ՀՀ ոստիկանության միջամտությունը օրինաչափ չի եղել, մասնավորապես` մարտի 1-ին Ազատություն հրապարակում զննում, առավել ևս խուզարկություն կատարելու նպատակ չի եղել, նշված տեղում իրականում քննչական գործողություններ չեն կատարվել, կատարված գործողությունները եղել են անօրինական, խախտվել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջները` կապված գործի քննության կարգի հետ:
Տեղի է ունեցել հանրահավաքի հարկադրաբար դադարեցում /էջ11-14/:
2.3. Փետրվարի 20-ից մինչև մարտի 1-ը շարունակվող հավաքներն ունեին խաղաղ բնույթ:
Դա հաստատվել է մի շարք ներպետական և միջպետական կազմակերպությունների և պաշտոնյաների բազմաթիվ գնահատականներով /էջ 18-21/:
2.4. Միջամտությունը չի հետապնդել իրավաչափ նպատակ և անհրաժեշտ չի եղել ժողովրդավարական հասարակարգում, ոստիկանները հանրահավաքի մասնակիցների նկատմամբ բռնություն են գործադրել: Այդ հանգամանքը հաստատվել է Ա.Քոչարյանի, Ա.Ավետյանի, Մ.Սուքիասյանի, Ա.Եղիազարյանի, Գ.Ղազարյանի, Ս.Պողոսյանի, Գ.Խանումյանի ցուցմունքներով և այլ տվյալներով /էջ 22-25/:
3. Գործի վարույթի կարճման համար հիմքերի առկայության պայմաններում դատարանը չի կարճել վարույթը, օրենքի պահանջների խախտմամբ կայացրել է մեղադրական դատավճիռ:
Պաշտպանները նշել են, որ 2008թ.մարտի 1-ին և 2-ին տեղի ունեցած իրադարձությունները զանգվածային անկարգություններ չէին կարող համարվել:
Ըստ պաշտպանների, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասում նախատեսված հանցակազմը բացակայում է /էջ 26-28, 34-35/:
4. Դատարանը, անտեսել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 42 հոդվածը, և այն, որ <<Ժողովուրդը գործել է անհրաժեշտ պաշտպանության շրջանակներում>>: Բացի այդ, դատարանը չի հիմնավորել, թե Ն.Փաշինյանը ինչպիսի գործողություններ է կատարել զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու ուղղությամբ /էջ 28-32/:
5. Դատարանը չի հիմնավորել հանցավոր խմբի առկայությունը, խախտել է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38 և 41-րդ հոդվածների դրույթները /էջ 32-34/:
6. Պաշտպանության կողմը դատարանին ներկայացրել է <<Ն.Փաշինյանի ելույթները>> գրառմամբ տեսասկավառակը, որի վրա տեսագրված բոլոր ելույթներում Ն.Փաշինյանը հանդարտության կոչեր է անում:
Դա հիմնավորվել է նաև վկաներ Վ.Կարապետյանի, Լ.Թադևոսյանի, Ա.Ավետյանի, Դ.Շահնազարյանի, Մ.Սուքիասյանի, Ա.Եղիազարյանի, Գ.Ղազարյանի, Ս.Պողոսյանի, Հ.Աբրահամյանի, Գ.Խանումյանի, Լ.Զուրաբյանի ցուցմունքներով /էջ 36-40/:
7. Ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից կայացված դատավճռում գործի փաստական հանգամանքների մասին դատական ակտում շարադրված դատարանի հետևությունները չեն համապատասխանում հետազոտված ապացույցներին: Բացի այդ, դատարանը խախտել է ՄԻԵԿ 6-րդ հոդվածը, քանի որ դատավճիռը պատճառաբանված չէ /էջ 40-51/:
8. Դատարանը մեղադրական դատավճռի հիմքում դրել է օրենքի պահանջների խախտմամբ ձեռք բերված ապացույցները, մասնավորապես` դեպքի վայրի զննությունների մասին արձանագրությունները կազմվել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 217, 218, 81, 86-87, 121, 29 և այլ հոդվածների պահանջների խախտմամբ /էջ 51-66/:
9. Դատարանի դատավճիռը հակասում է ԵԽԽՎ թիվ 1609, 1620 և 1643 բանաձևերի պահանջներին /էջ 66-67/:
10. Դատարանը խախտել է ՄԻԵԿ 6-րդ հոդ. 3-րդ մասի պահանջները, քանի որ չի կարողացել հարցաքննել Ն.Փաշինյանի անմեղությունը հաստատող բազմաթիվ վկաներին` ապահովելով նրանց պաշտպանությունը /էջ 68-69/:
11. Ընդհանուր իրավասության դատարանն անհիմն մերժել է իրենց միջնորդությունները` Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցը վերացնելու, նրան անհապաղ ազատ արձակելու մասին` դրանով իսկ ապօրինի կերպով նրան պահելով անազատության մեջ, ինչի հետևանքով էլ իրենց պաշտպանյալը այսօր էլ գտնվում է ապօրինի անազատության մեջ /էջ 69-76/:
12. Դատարանը չի բավարարել պաշտպանության կողմի միջնորդությունը` ինքնաբացարկ ընդունելու մասին, որով Ն.Փաշինյանին զրկել է անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից արդարացի դատաքննության իրավունքից: Դա արտահայտվում է նրանում, որ դատական նիստը նախագահող դատավոր Մ.Մարտիրոսյանը նախկինում կայացրել է օրենքից չբխող դատավճիռ` Ալեքսանդր Արզումանյանի և Սուրեն Սիրունյանի վերաբերյալ:
Բացի այդ, դատարանն իր ակնհայտ կողմնակալությունը հիմնավորել է նրանով, որ ոչ միայն արդարացման դատավճիռ չի կայացրել, այլ նաև Ն.Փաշինյանին դատապարտել է աննախադեպ պատժաչափի և նույնիսկ Համաներման ակտը չի կիրառել, չնայած, որ պարտավոր էր դա անել /էջ 76-78/:
13. Քաղաքական հետապնդումների արդյունքում խախտվել են ՄԻԵԿ-ի 5-րդ, 6-րդ, 10-րդ, 11-րդ, 14-րդ, 18-րդ հոդվածների պահանջները:
Վերաքննիչ դատարանի դատաքննության ընթացքում, պաշտպաններ Լ.Սահակյանը, Ե.Վարոսյանը նույն հիմքերով և հիմնավորումներով բողոքը պնդեցին, ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը, միանալով բողոքի փաստարկներին, հայտնեց, որ ինքը որևէ հանցագործություն չի կատարել, զանգվածային անկարգություններ չի կազմակերպել և չի ղեկավարել, իր նկատմամբ իրականացվում է քաղաքական հետապնդում, շարունակում է ապօրինի գտնվել անազատության մեջ, միջնորդեց իրեն արդարացնել:
6. Պաշտպանների վերաքննիչ բողոքի նկատմամբ մեղադրողների պատասխանը.
Մեղադրանքի կողմը, վերլուծելով պաշտպանների վերաքննիչ բողոքում բերված փաստարկները, համադրելով դրանք գործով ձեռք բերված և դատարանի դատավճռում շարադրված` գործի փաստական հանգամանքների և Ն.Փաշինյանի մեղադրանքը հիմնավորող ապացույցների հետ, գտել է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցանքի կատարման մեջ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին մեղավոր ճանաչելու և նրա նկատմամբ քրեական պատիժ կիրառելու մասով Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճիռը օրինական, հիմնավորված և պատճառաբանված է, իսկ պաշտպանության կողմի վերաքննիչ բողոքում բերված եզրահանգումները՝ անհիմն, ուստի միջնորդել է գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի վերաքննության արդյունքում մերժել պաշտպանության կողմի վերաքննիչ բողոքը, իսկ դատարանի դատավճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ:
Մեղադրանքը պաշտպանող դատախազները ներկայացրել են իրենց հիմնավորումներն այն մասին, որ ՄԻԵԿ-ի 6, 10 և 11-րդ հոդվածներով երաշխավորված իրավունքը չի խախտվել, 2008թ. մարտի 1-ի և 2-ի հանրահավաքները խաղաղ բնույթ չեն ունեցել, ՀՀ ոստիկանությունը գործել է օրենքի պահանջների հիման վրա, Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքի հիմքում դրված ապացույցները ձեռք են բերվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենքի պահպանմամբ, արարքի հանցավորությունը բացառող հանգամանքներ գործում չկան, դատավճռում շարադրված գործի փաստական հանգամանքները` կապված զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու հետ, համապատասխանում են դատաքննության ընթացքում հետազոտված ապացույցներին, դատավճիռն այդ մասով բեկանելու և կարճելու հիմքեր չկան, Ն.Փաշինյանի նկատամաբ ընտրված խափանման միջոց կալանքն անփոփոխ թողնելու մասին դատարանների որոշումները պատճառաբանված են և հիմնավորված, դատարանը, գործով հավաքված ապացույցները ենթարկելով բազմակողմանի և օբյեկտիվ ստուգման, հանգել է ճիշտ և հիմնավոր հետևության, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմի տարրերը հատկանիշները ապացուցված են և ամբաստանյալի նկատմամբ նշանակել է համաչափ պատիժ:
Վերաքննիչ դատարանի դատաքննության ընթացքում մեղադրողներ Հ.Հարությունյանը և Կ.Փիլոյանը պնդեցին պաշտպանների վերաքննիչ բողոքի կապակցությամբ բերված գրավոր պատասխանները` միջնորդելով Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 19.01.2010թ. դատավճիռը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով թողնել օրինական ուժի մեջ, իսկ պաշտպանների վերաքննիչ բողոքն անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ մերժել:

7.Մեղադրողի վերաքննիչ բողոքի հիմքերը, հիմնավորումները և պահանջը.
Մեղադրող Հ.Հարությունյանը դատարանի 19.01.2010թ. դատավճռի դեմ վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել, որով հայտնել է, որ Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը, քրեական գործով ձեռք բերված ապացույցներն իրենց համակցությամբ սխալ վերլուծելու, համադրելու և գնահատելու արդյունքում ճանաչել և հռչակել է ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանի անմեղությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդ. 1-ին մասով նախատեսված հանցանքի կատարման մեջ, և վերջինիս այդ մեղադրանքով արդարացնելով, թույլ է տվել դատական սխալ` գործի փաստական հանգամանքների մասին դատական ակտում շարադրած դատարանի հետևությունները չեն համապատասխանում դատարանում հետազոտված ապացույցներին, չի կիրառվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդ. 1-ին մասը, որը ենթակա էր կիրառման, ինչի հետևանքով կայացվել է անօրինական և չհիմնավորված դատական ակտ, նշված դատական սխալը ազդել է գործի արդյունքի վրա, որը խաթարում է արդարադատության բուն էությունը:
Բողոքում նշվել է, որ քրեական հետապնդման մարմինը Նիկոլ Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդ. 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հաստատված է համարել գործով տուժող, ոստիկանության ՊՊԾ գնդի գումարտակի 2-րդ վաշտի 1-ին դասակի ոստիկան Վազգեն Դաբաղյանի, վկաներ, ՀՀ ոստիկանության ՊՊԾ գնդի գումարտակի 1-ին վաշտի 1-ին դասակի հրամանատար Արթուր Մադաթյանի, ՀՀ ոստիկանության Երևան քաղաքի վարչության աշխատակիցներ Անդրանիկ Առաքելյանի, Վարդան Գևորգյանի, Խաչատուր և Արմեն Հովակիմյանների, Կորյուն-Աբովյան խաչմերուկում գտնվող <<Իսիս>> տաքսի ծառայության գրասենյակի դիսպեչեր Ժաննա Միքայելյանի, Կորյուն-Աբովյան խաչմերուկի <<Ուրարտու>> խանութի հարևանությամբ գործող լահմաջոյի կրպակի աշխատակցուհի Սաթենիկ Մնացականյանի, Կորյուն 6 հասցեում գտնվող հագուստի խանութի աշխատակցուհիներ Արմինե Հարությունյանի, Ռիտա Եփրեմյանի, Կորյուն-Աբովյան փողոցների խաչմերուկում գտնվող <<Ուրարտու>> խանութի աշխատակցուհի Վարսենիկ Զոհրաբյանի, ինչպես նաև Կարեն Գրիգորյանի ու Վազգեն Սերոբյանի նախաքննական և դատաքննական ցուցմունքներով, դատաբժշկական փորձաքննության թիվ 1879 եզրակացությամբ, դեպքի վայրում ծավալված գործողությունները պատկերող լազերային տեսասկավառակով:
Այնուհանդերձ, դատարանը հիշյալ ապացույցների վերլուծությամբ հանգել է սխալ հետևության, որ <<ամբաստանյալի մեղավորության մասին չփարատվող բոլոր կասկածները նրա օգտին մեկնաբանելու արդյունքում ձեռք բերված ապացույցները իբր բավարար չեն Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդ. 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորված համարելու համար>>:
Դատախազը բողոքով խնդրել է Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճիռը Նիկոլ Վովայի Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդ. 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքում արդարացնելու մասով բեկանել և այդ մասով ևս կայացնել մեղադրական դատավճիռ:
Վերաքննիչ դատարանի դատաքննության ընթացքում մեղադրողներ Հ.Հարությունյանը և Կ.Փիլոյանը պնդեցին վերաքննիչ բողոքը, միջնորդելով Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 19.01.2010թ. դատավճիռը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացնելու և Ն.Փաշինային անմեղ ճանաչելու մասով բեկանել և այդ հոդվածով ևս կայացնել մեղադրական դատավճիռ :

8. Մեղադրողի վերաքննիչ բողոքի նկատմամբ պաշտպանության կողմի պատասխանը.
2010թ. մարտի 03-ին վերաքննիչ դատարանի դատաքննության ընթացքում պաշտպան Լ.Սահակյանը հայտնել է, որ մեղադրող Հ.Հարությունյանի վերաքննիչ բողոքի առիթով, մարտի 1-ին փոստով ուղարկել է պատասխաններ, որից հետո դատարանի առաջարկությամբ հրապարակել է պատասխանները, ըստ որի դատախազի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքն անհիմն է, չի բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի, ՀՀ Սահմանադրության, ինչպես նաև Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի դրույթներից: Ներկայացված վերաքննիչ բողոքը անհիմն է նաև այն պատճառով, որ հակասում է ընդհանուր իրավասության դատարանում հետազոտված ապացույցներին:
Ընդհանուր իրավասության դատարանը նման վճիռ է կայացրել այն պայմաններում, երբ հետազոտված ապացույցներով միանշանակ հիմնավորվել է, որ 23.10.2007թ. Նիկոլ Փաշինյանի գործողություններում բացակայում է հանցակազմը և արդարացման դատավճիռը պետք է կայացվեր ոչ թե կատարված հանցագործությանը Ն.Փաշինյանի մասնակցությունն ապացուցված չլինելու պատճառաբանությամբ, այլ նրա գործողություններում հանցակազմի բացակայության պատճառաբանությամբ:
Պաշտպանները նշել են, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ տարրերը բացակայում են, Ն.Փաշինյանը 23.10.2007թ. Վ.Դաբաղյանի նկատմամբ վերջինիս ծառայողական պարտականությունները կատարելու կապակցությամբ բռնություն չի գործադրել:
Ն.Փաշինյանի արարքում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմի տարրերի բացակայությունը, պաշտպանները հիմնավորել են, մասնավորապես, հետևյալ տվյալներով`
1/ Փորձաքննության եւ գնահատման մոսկովյան կենտրոնի փորձագետների կողմից 2009թ. նոյեմբերի 26-ին կազմված N 87/ՖԷ փորձագետի եզրակացությամբ այն մասին, որ <<1. Անցկացված հետազոտությունների արդյունքում պարզվել է, որ CD-1 մակնշմամբ խտասկավառակի վրա տեղակայված 1.mp3 ձայնագրությունը անընդհատ է ժամանակի մեջ, չի ենթարկվել մոնտաժման, 29 րոպե 12,607 վայրկյան տեւողությամբ է:
2/ DVD-2 մակնշմամբ խտասկավառակի վրա տեղակայված 2.avi տեսագրությունը անընդհատ է ժամանակի մեջ, չի ենթարկվել մոնտաժման, 2 րոպե 09 վրկ. տեւողությամբ է:
3/ CD-1 մակնշմամբ խտասկավառակի վրա տեղադրված ձայնագրությունը չի իրականացվել ժամանակային նույն հատվածում, ինչ DVD-2 մակնշմամբ խտասկավառակի վրա գտնվող տեսագրությունը: Բայց այդ երկու ձայնագրությունները հաղորդում են տեղեկություններ նույն իրադարձության մասին տարածության տարբեր կետերից 2 րոպե 09 վայրկյան տեւողությամբ:
4/ Երկու ֆայլերի համեմատական վերլուծությունը թույլ տվեց առանձնացնել ժամանակային առումով ընդհանուր հատված, որը տեղեկություններ է հաղորդում տեղի ունեցող իրադարձության մասին տարածության տարբեր կետերից եւ տեւում է 2 րոպե 09 վայրկյան: Այն ավարտվում է CD-1 մակնշմամբ սկավառակի ձայնագրության ավարտից 10 վայրկյան առաջ>>:
Ընդհանուր իրավասության դատարանը հիշյալ փաստաթուղթը հրաժարվել է գնահատել որպես ապացույց, պատճառաբանելով, որ փորձագետի եզրակացությունը կազմված չէ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների պահպանմամբ:
5/ Ն.Փաշինյանի և վկաներ Հրանտ Աբրահամյանի, Դավիթ Մարտիրոսյանի, Մանուկ Սուքիասյանի, Ռուբիկ Առաքելյանի, Արմինե Հայրապետյանի, Կարեն Գրիգորյանի, Սաթենիկ Մնացականյանի, Վազգեն Սերոբյանի, Վարդան Գևորգյանի, Ռիտա Եփրեմյանի, Ժաննա Միքայելյանի, Արմեն Հովակիմյանի, Արթուր Մադաթյանի և գործով տուժող ճանաչված` Վազգեն Դաբաղյանի ցուցմունքներով:
Հաշվի առնելով վերոգրյալը և գրավոր պատասխանում ներկայացված այլ փաստարկները, պաշտպանները խնդրել են ՀՀ գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ, գործով մեղադրող Հ.Հարությունյանի կողմից 10.02.2010թ. ներկայացված վերաքննիչ բողոքը մերժել: Բավարարել 19.02.10թ. պաշտպանության կողմի ներկայացրած վերաքննիչ բողոքը` ամբողջությամբ բեկանել Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 19.01.10թ. դատավճիռը և կարճել գործի վարույթն ամբողջովին` Ն.Փաշինյանի գործողություններում հանցակազմի բացակայության հիմքով:
Փորձաքննության եւ գնահատման մոսկովյան կենտրոնի փորձագետների կողմից 2009թ. նոյեմբերի 26-ին կազմված N 87/ՖԷ փորձագետի եզրակացությունը և այդ փորձաքննության հետազոտմանը ներկայացված 29 րոպե 12,607 վայրկյան տեւողությամբ CD-1 մակնշմամբ խտասկավառակը ճանաչել որպես ապացույց, իսկ եթե դատարանը կասկածներ ունի և անհրաժեշտ կհամարի, նաև նշանակել փորձաքննություն, փորձագետին ուղղելով հիշատակված եզրակացության մեջ նշված հարցերը:
Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը միանալով պաշտպանների պատասխաններին, խնդրեց մեղադրողի վերաքննիչ բողոքը մերժել:

9.Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.
Վերաքննիչ դատարանը, վերաքննիչ բողոքների հիմքերի և հիմնավորումների սահմաններում ստուգելով քրեական գործի փաստական հանգամանքների բացահայտման և քրեական օրենքի կիրառման ճշտությունը, ինչպես նաև գործը քննելիս և լուծելիս քրեական դատավարական օրենքի նորմերի պահպանումը, ուսումնասիրելով քրեական գործի նյութերը, լսելով բողոքներ բերած անձանց հիմնավորումները և դրանց առթիվ` ներկայացված պատասխանները, հանգեց այն հետևության, որ ինչպես մեղադրողի, այնպես էլ պաշտպանների վերաքննիչ բողոքները պետք է մերժել, իսկ Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ, հետևյալ պատճառաբանությամբ`

9.1. Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորող ապացույցները.
ՀՀ վերաքննիչ դատարանը ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին մեղսագրված արարքը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդ. 1-ին մասով (զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելը) հաստատված է համարում առաջին ատյանի դատարանում անմիջականորեն հետազորված հետևյալ ապացույցներով.
Դատապարտյալ Լավրենտ Միշայի Գասպարյանի ցուցմունքով այն մասին, <<որ աշխատել է Երևանի Մալաթիայի տարածքում գործող գյուղմթերքների շուկայում որպես բանվոր: Շուկայի աշխատակից Գաբրիել Գաբրիելյանն ասել է, որ բոլոր աշխատողները միասին պետք է գնան և մասնակցեն միտինգներին: 2008թ. փետրվարի 20-ից սկսած ինքը մասնակցել է տեղի ունեցող միտինգներին և դրա դիմաց շուկայի տնօրինությունն իր կողմից ամեն օր վճարման ենթակա հազար դրամը չի վերցրել` թողնելով այն որպես ճանապարհածախս: Եղել են դեպքեր, երբ միտինգներին մասնակցելու համար Գաբրիել Գաբրիելյանն աշխատակիցներին գումարներ է բաժանել: 2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 9-ի սահմաններում ինքը գտնվել է իր աշխատավայրում, երբ շուկայի աշխատակից Համոն ասել է, որ Հակոբ Հակոբյանի պահանջով պետք է դադարեցնեն աշխատանքն ու հավաքվեն նրա տան մոտ, այդտեղից էլ գնան Ֆրանսիայի դեսպանատան մերձակա տարածք: Վախենալով կորցնել աշխատանքը` համաձայնվել է և մյուսների հետ գնացել է նախ Հակոբ Հակոբյանի տան մոտ, ապա քաղաքապետարանի մերձակա տարածք։ Ժամը 13-ի սահմաններում իրենց մոտ է եկել Հակոբ Հակոբյանը, հայտնել է, որ նա իրենց հետ է, ասել է` <<դուխներդ չգցեք, ես Ձեր կողքը կանգնած եմ մինչև վերջ, Դուք արեք, մենք տեր ենք ամեն ինչին>>: Այդ ընթացքում տեղի են ունեցել բանակցություններ, որի արդյունքում ոստիկանները հետ են քաշվել, իրենք միացել են մյուս կողմում գտնվող ամբոխին: Ոստիկանների նահանջի ժամանակ հավաքված բազմության մի հատված, Երևանի քաղաքապետարանի մոտ հարձակվել է հեռացող ոստիկանների վրա, ծեծի ենթարկել, ջարդել նրանց ավտոմեքենաները: Նիկոլ Փաշինյանը կոչ է արել զինվել հնարավոր ամեն ինչով, որից հետո հավաքված բազմությունը զինվել է երկաթի և փայտի կտորներով, քարերով: Անձամբ զինվել է մահակով: Ժողովուրդը սկսել է փայտերով, շշերով, քարերով հարվածել ոստիկաններին: Ինքը նույնպես քարեր է նետել ոստիկանների հետևից: Նրանց մոտ զենք չի տեսել: Նիկոլ Փաշինյանը, շրջելով բազմության միջով, ձեռքի բարձրախոսով կրկին կոչ է արել զինվել հնարավոր ամեն ինչով: Կոչեր են հնչել փայտերը պատրաստ պահել ձեռքներին` առաջինը հարձակվելու համար: Երբեմն ինքն ու իր հետ եկած անձինք առաջինն են հարձակվել ոստիկանների վրա ու քարերով հարվածել նրանց, քանի որ դրա համար էին իրենց բերել այդտեղ: Լսել է, թե ինչպես են բաժանում բենզինով լի շշեր, որոնք հետագայում` ժամը 20-ի սահմաններում, ցուցարարները նետել են ՌԴ դեսպանատան մոտ գտնվող ոստիկանների վրա: Այնուհետև տեսել է մի կնոջ, որը սննդամթերքով լի արկղը գրկած քայլել է այգու միջով: Իր հարցին այդ կինը պատասխանել է, որ սննդամթերքը վերցրել է Մաշտոցի պողոտայում գտնվող թալանված խանութից: Ինքը նույնպես գնացել և մտել է <<Երևան-Սիթի>> խանութ, որտեղից վերցնելով տարբեր տեսակի քաղցրավենիք` լցրել է արկղի մեջ, բերել ու բաժանել է Մյասնիկյանի արձանի մոտ հավաքված անձանց>>:

/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13 գ.թ., 49-55, 56-60/:

Վկա Կարեն Վոլոդյայի Կոստանյանի ցուցմունքով այն մասին, որ <<2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 15.00-ի սահմաններում գնացել է ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ և շուրջ հինգ ժամ գտնվելով նշված վայրում՝ տեսել է որպես բարիկադ կանգնեցված, իջեցված անվադողերով տրոլեյբուսներ և ավտոբուսներ, որոնց միջև եղած տարածքները փակված են եղել նստարաններով։ Բազմաթիվ մարդկանց ձեռքին եղել են փայտից և մետաղաձողերից հարմարեցված մահակներ։ Մյասնիկյանի արձանի հարթակից ելույթ է ունեցել Նիկոլ Փաշինյանը, որը կոչ է արել չենթարկվել ոստիկանների պահանջներին, ոչ մի դեպքում չցրվել, պահել ձեռքներին եղած իրերը։ Նիկոլ Փաշինյանի ելույթից հետո բազմությունն ավելի ագրեսիվ վարքագիծ է դրսևորել` կանգնեցրել են տարբեր ավտոմեքենաներ և ջարդել դրանց ապակիները։ Կազմակերպիչները մասնակիցներին կոչ են արել պայքարել <<ռեժիմի>> դեմ, չենթարկվել ոստիկաններին, իսկ վերջիններիս՝ չծառայել ու միանալ իրենց։ Մարդիկ Գլաձոր համալսարանի հարևանությամբ գտնվող շինհրապարակից վերցրել են մետաղաձողեր, ջարդել ու պոկել ցանկապատի ձողերը, քարեր են նետել ավտոմեքենաների ուղղությամբ։ Ավելի ուշ, հավաքվածների մոտ հայտնվել են հեղուկով լցված շշեր: Տեսնելով, որ հնչեցված կոչերի ու ամբոխին հրահրելու պատճառով խաղաղ հանրահավաքի մասին խոսք լինել չի կարող, հասկանալով, որ այդ ամենը հանգեցնելու է անկանխատեսելի հետևանքների` ինքը հեռացել է այդտեղից>>:

/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13, գ.թ. 25-28/:

Վկա Հարություն Մինասի Ֆարիշյանի ցուցմունքով այն մասին, որ <<2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 1300-ի սահմաններում, Երևանի Մաշտոց և Թումանյան փողոցների խաչմերուկում տեսնելով Մաշտոցի պողատայից իջնող մարդկանց բազմություն` հետաքրքրությունից դրդված միացել է նրանց և գնացել քաղաքապետարանի հարակից տարածք: Բարձրանալով Մյասնիկյանի արձանի հարթակ` նկատել է, որ հրապարակ տանող բոլոր փողոցները փակված են տրոլեյբուսներով և ավտոբուսներով, որոնց անվադողերն իջեցված են: Ելույթ է ունեցել Նիկոլ Փաշինյանն ու կոչ է արել զինվել ինչով կարող են՝ երկաթյա ձողերով, քարերով: Հավաքվածների մեծ մասը ոգևորվելով ասվածից` կիսակառույց շենքերից և հարակից տարածքներից պոկել և հավաքել են երկաթյա ձողեր, քարեր, հարմարեցված այլ առարկաներ և բաժանել են միմյանց: Նիկոլ Փաշինյանն իր ելույթներում պարբերաբար նշել է նաև, որ ամեն գնով պետք է հաղթել իշխանությանը և փոխել այն: Նույն կոչերը Նիկոլ Փաշինյանը ձեռքի բարձրախոսով արել է նաև հարթակից ներքև` բազմության մեջ շրջելու ժամանակ: Հավաքված բազմությունը մեծ ոգևորությամբ է լսել Նիկոլ Փաշինյանի ցուցումներն ու կատարել է դրանք>>:

/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13, գ.թ. 15-18, 19-21, 22-24/:

Վկա Էմմա Խաչիկի Բեգլարյանի ցուցմունքով այն մասին, որ <<2008թ. մարտի 1-ին գտնվել է Մյասնիկյանի անվան արձանի մոտակայքում և լսել Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը, որը հավաքվածներին հորդորել է չենթարկվել ոստիկանների պահանջներին, բարիկադներ կառուցել, զինվել ձեռքի տակ ընկած ցանկացած առարկայով: Այդ պահին Նիկոլ Փաշինյանի կողքին կանգնած են եղել <<Ճուտ>> մականունով Սուրեն Սիրունյանը, որն առավել ակտիվ է եղել: Սուրեն Սիրունյանը Նիկոլ Փաշինյանի հետ խոսելուց հետո մոտեցել է տարբեր մարդկանց, մասնավորապես` հավաքված և ակտիվ երիտասարդների, տվել նրանց ցուցումներ, օրինակ` ցույց տվել <<Գլաձոր>> համալսարանի կողմը, մեկ այլ դեպքում` <<Ձկան խանութի>> կողմը և այլն: Բոլոր այդ դեպքերում հավաքված մարդկանց մի զանգված անմիջապես գնացել է նշված ուղղությամբ։ Նիկոլ Փաշինյանի ելույթից հետո հավաքված ամբոխն սկսել է կոտրել Մյասնիկյանի արձանին հարակից շինհրապարակի արգելապատնեշի ճաղերը, պոկել մայթեզրի սալիկները և դրանք մանրացնելով` պատրաստել քարի կտորներ: Որոշ ժամանակ անց իրարանցում է սկսվել Մյասնիկյանի արձանի մոտակայքում: Նկատել է, որ Երևանի քաղաքապետարանի մոտից ոստիկանության աշխատակիցները փախչում են ամբոխից: Տեսնելով կատարվածը` հեռացել է այդտեղից>>:

/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13, գ.թ. 4-5, 6-7/:

Վկա Լաուրա Սուրենի Մելքոնյանի ցուցմունքով այն մասին, որ <<2008 փետրվարի 24-ից մասնակցել է Երևանի Ազատության հրապարակում կազմակերպված հանրահավաքներին, սնվել է կազմակերպիչների կողմից բաժանվող սնունդով, սակայն հրապարակում չի գիշերել: 2008թ. թվականի մարտի 1-ին, ժամը 11.00-ի սահմաններում, Արտաշատից գնացել է ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, միացել այնտեղ հավաքված ցուցարարներին, որի ընթացքում հավաքվածների շրջանում ստահոդ, ինչ-որ մեկի կողմից հորինված լուրեր են պտտվել այն մասին, որ առավոտյան Ազատության հրապարակում ոստիկանները սպանել են հղի կնոջ և 12 տարեկան երեխայի: Տեսել է, որ ցուցարարները աղբատար ավտոմեքենա են կանգնեցրել և աղբը դատարկել գետնին: Աղբի մեջ նկատել է երեխայի օգտագործված, փոշոտ, ձմեռային մեկ կոշիկ: Վերցրել է այդ կոշիկը, բարձրացրել և բարձրաձայն հայտարարել է, որ իր ձեռքում գտնվող կոշիկն առավոտյան Ազատության հրապարակում ոստիկանների կողմից սպանված 12 տարեկան երեխայինն է, որից հետո ցուցարարները կոշիկը վերցրել են իր ձեռքից, դրել են Մյասնիկյանի արձանի մոտ, կողքին մոմեր են վառել և ծաղիկներ դրել: Քիչ անց գիտակցել է, որ իր գործողությունով ամբոխի մեջ առաջացրել է զայրույթի մեծ ազդեցություն, զղջացել է կատարածի համար: Հետագայում է հասկացել, որ ակամայից դարձել է երեխայի մահվան հանգամանքի վերաբերյալ ինչ-որ մարդկանց կողմից հորինված սադրանքի տարածող: Մյասնիկյանի արձանի մոտ լսել է Նիկոլ Փաշինյանի կոչերն այն մասին, որ անհրաժեշտ է զինվել ինչով հնարավոր է, որից հետո տեսել է, թե ինչպես են ցուցարարները կոտրել քաղաքապետարանի դիմաց գտնվող կիսակառույց շինության ցանկապատերը և դրանցից մահակներ պատրաստել: Տեսել է նաև, որ ցուցարարներին բաժանվել են բենզինով լի տարաներ: Բացի այդ, Նիկոլ Փաշինյանն անձամբ, ձեռքին ունենալով բարձրախոս` շրջել է բազմության մեջ, ղեկավարել բարիկադներ կառուցելը և քարերով, ձողերով և այլ առարկաներով զինվելը: Երեկոյան Մյասնիկյանի արձանի մոտից նկատել է, որ <<Ձկան խանութի>> տարածքից ծխի քուլաներ են երևում, իսկ այդ կողմից Մյասնիկյանի արձանին հարակից տարածք վերադարձողները պատմել են, որ ոստիկանական ավտոմեքենաներ են այրել: Այդ անձինք իրենց հետ բերել են նաև ոստիկանական մահակներ, պաշտպանիչ վահաններ: Նկատելով, որ իրավիճակը գնալով սրվում է, ժամը 21:30-ի սահմաններում գնացել է տուն>>:

/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13, գ.թ. 61-66, 67-69, 70-71/:

Վկա Լիլյա Գոնիկի Մեսրոպյանի ցուցմունքով այն մասին, որ <<2008թ. փետրվարի 20-ից մասնակցել է Երևանի Ազատության հրապարակում անցկացվող ցույցերին, որտեղ հանրահավաքի կազմակերպիչները, այդ թվում նաև Նիկոլ Փաշինյանն անընդհատ հայտարարել են, որ նախագահական ընտրություններում հաղթել են իրենք, իշխանությունները կեղծել են ընտրությունների արդյունքները, հորդորել են իշխանափոխություն կատարելու համար պայքարել մինչև վերջ: 2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 9-ից մինչև 17-ը գտնվել է Մյասնիկյանի արձանի հարակից տարածքում: Նիկոլ Փաշինյանը գալով հիշյալ տարածք` շրջել է հավաքվածների մեջ և ձեռքի բարձրախոսով ցուցումներ տվել: Այնուհետև նա ելույթ է ունեցել նաև Մյասնիկյանի արձանի հարթակից, որտեղից կոչ է արել հավաքվածներին զինվել ցանկացած առարկայով, կառուցել բարիկադներ և նույն վայր հրավիրել հնարավորինս շատ մարդկանց: Նիկոլ Փաշինյանը նաև բարձրախոսով ողջունել է այն մարդկանց, ովքեր ոստիկաններից մահակներ ու պաշտպանական վահաններ են խլել: Նկատել է նաև, թե ինչպես են զանգվածային անկարգության մասնակիցները Երևանի քաղաքապետարանի մոտակայքում ծեծի ենթարկում ոստիկանության աշխատակիցներին: Հասկացել է, որ ամբոխի գործողությունները ղեկավարում է Նիկոլ Փաշինյանը, քանի որ նրա ելույթներից հետո են հավաքվածներն ավելի ոգևորվել, կատարել են նրա պահանջները, կոտրել և վնասել շրջակայքում գտնվող ամեն ինչ>>:

/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13, գ.թ. 1-3/:

Վկաներ, ՀՀ ոստիկանության աշխատակիցներ Թոռնիկ Ռաֆիկի Պողոսյանի, Զավեն Սեյրանի Օհանյանի, Կարեն Սամվելի Մկրտչյանի նույնաբովանդակ ցուցմունքներով այն մասին, որ <<2008թ. մարտի 1-ին Երևանում հասարակական կարգի պահպանություն իրականացնելու նպատակով, համապատասխան հրահանգ ստանալով տեղափոխվել են Երևան և տեղակայվել Մյասնիկյանի արձանին հարակից տարածքում` Գրիգոր Լուսավորչի փողոցի Ֆրանսիայի դեսպանատան դիմացի հատվածում: Մյասնիկյանի արձանին հարակից տարածքում մեծաքանակ բազմություն է հավաքված եղել, որոնց թիվը գնալով ավելացել է: Որոշ ժամանակ անց նույն վայր են եկել ոստիկանության բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, որոնք բանակցել են Դավիթ Շահնազարյանի հետ: Բանակցությունների արդյունքում որոշվել է, որ ոստիկանական ուժերը պետք է դուրս բերվեն տարածքից, իսկ միջոցառման մասնակիցներն իրենց իսկ պահանջով տեղափոխվեն Մատենադարանի մերձակա տարածք, քանի որ տվյալ վայրում ամբողջությամբ կազմալուծված է եղել ճանապարհային երթևեկությունը: Դավիթ Շահնազարյանն այդ մասին բարձրախոսով հայտնել է հավաքված բազմությանը, սակայն ոստիկանական ուժերը դուրս բերելուց հետո հավաքվածներն իրենց անհայտ պատճառով հրաժարվել են տեղափոխվել, սկսել են հայհոյել և տարբեր առարկաներ նետել իրենց ուղղությամբ: Տրված հրամանի համաձայն, իրավիճակն ավելի չսրելու նպատակով իրենք հակազդող որևէ գործողություն չեն ձեռնարկել և ծառայությունը շարունակելու համար տեղափոխվել են Երևանի քաղաքապետարանի վարչական շենքի դիմաց: Որոշ ժամանակ անց հավաքվածների շարքերում հայտնվել է Նիկոլ Փաշինյանը` բազմաթիվ երիտասարդների ուղեկցությամբ, ցուցումներ և հրահանգներ է տվել հավաքված բազմությանը: Նա հստակ կոչ է արել որևէ տեղ չգնալ, մնալ տեղում, բարիկադներ կառուցել և պայքարել մինչև վերջ: Դա առավել ոգևորել է հավաքվածներին: Մի քանի երիտասարդ գրկել են Նիկոլ Փաշինյանին և բարձրացրել իրենց ուսերին: Մյասնիկյանի արձանի հարթակից Փաշինյանը կրկին հայտարարել է, որ ոչ մի տեղ չեն շարժվելու և կարգադրել է բոլորին զինվել հնարավոր ցանկացած առարկայով: Կոչերից ոգևորված ամբոխը հարձակվել է իրենց վրա, քարեր, փայտեր և այլ առարկաներ նետել իրենց ուղղությամբ: Որոշ ժամանակ անց Նիկոլ Փաշինյանը կրկին բազմաթիվ երիտասարդներով շրջապատված, շրջել է Արգիշտի փողոցով և ձեռքի բարձրախոսով հրահանգներ տվել: Նա է անմիջականորեն կազմակերպել և ուղղորդել անկարգության մասնակիցներին: Մասնավորապես, հենց նրա ցուցումներով են տեղաշարժվել ոստիկանական ու այլ մեքենաները, որոնցով էլ բարիկադներ են կառուցվել: Նա է մատնանշել, թե փողոցի որ հատվածն ինչպես պետք է փակվի: Նիկոլ Փաշինյանին ուղեկցողների ձեռքներին եղել են ձողեր, իսկ մի քանի երիտասարդների մոտ նաև ոստիկանական վահաններ: Բոլորը ենթարկվել և լսել են նրան, կատարել նրա հրահանգները: Ավելի ուշ անկարգության մասնակիցները կրկին փորձել են ներխուժել շենք, քարեր ու դյուրավառ հեղուկով լցված շշեր են նետել մուտքի դռան և պատուհանների ուղղությամբ, սակայն ներս մտնել նրանց չի հաջողվել: Քաղաքապետարանի շենքի ներսում մնացել են մինչև մարտի 2-ի լուսաբացը և իրադարձություններին հետևել են այնտեղից>>:
/դատական նիստի արձանագրություն, հատոր 13, գ.թ. 78-80, 84-86, 87-89/:

Զննված և ապացույց ճանաչված` ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանի, դատապարտյալներ Ալեքսանդր Արզումանյանի, Սուրեն Սիրունյանի և մյուսների հեռախոսային խոսակցությունների գաղտնալսման նյութերը փաստում են Ն.Փաշինյանի և նրա հանցակիցների կազմակերպչական դերն ինչպես օրենքով սահմանված կարգի խախտմամաբ հանրահավաքների և երթերի, այնպես էլ 2008 թվականի մարտի 1-ից 2-ը Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ժամանակ: Այդ հանգամանքները հաստատվում են նաև Սուրեն Սիրունյանի և Ալեքսանդր Արզումանյանի միջև 21.02.2008թ.՝ ժամը 14։26-ին կայացած հեռախոսազրույցով՝ հետևյալ բովանդակությամբ.

<<Սուրեն Սիրունյան – Լսում եմ, պարոն Արզումանյան։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Ապեր, պոլնի պերյոդ ենք անում, դու ինձ ասա՝ ինչ պիտի տամ քեզ, ոնց։
Սուրեն Սիրունյան - Դե հիմա, որ գումարը տայիք, Սամոն էլ կողքս կանգնած ա, մենք Օպերայում ենք, բան լինի, գնամ, բան առնեմ։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Դե ես մի քսան րոպեից հազիվ հասնեմ, մի հատ (1բ)։
Սուրեն Սիրունյան - Արեք, ոչինչ։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Գամ Օպերա։
Սուրեն Սիրունյան – Հա, գաք ըտեղ։ Ստեղ բան են սարքում սրանք, բերել են, ավտո են կանգնացրել ու հայտարարություն անում, որ էսօրվա ձեր հանրահավաքն անօրինական ա, խնդրում եմ ցրվեք, բան։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Հա։
Սուրեն Սիրունյան - Բայց մենք թուղթ չունե՞նք։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Չէ, չէ, փաթթեք, դուք էլ ասեք սուտ են ասում, իրանց մերը։
Սուրեն Սիրունյան – Հա :
Ալեքսանդր Արզումանյան – Չունենք, չէ, պա՞ռզ ա:
Սուրեն Սիրունյան – Չէ, ընենց ենք անում, որ, ժողովուրդն էլ կատաղած ա, բան, տենց հասնում են վրեքները, պահել ենք, որ դրանց ավտոն շուռ չտան ստեղ։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Հա, դու իրիկունը հասցնում ես, չէ՞, ամեն ինչ։
Սուրեն Սիրունյան – Հասցնում եմ լրիվ։
Ալեքսանդր Արզումանյան -Եղավ։
Սուրեն Սիրունյան – Հա>>։

Վերոհիշյալ հեռախոսազրուցով հիմնավորվել է, որ նպատակներին հասնելու համար Ն.Փաշինյանի հանցակից Ալեքսանդր Արզումանյանը տարածել է սուտ տեղեկություններ հրապարակային միջոցառումն օրենքի տառին համապատասխանելու մասին։ Հաստատվել է նաև, որ Սուրեն Սիրունյանը 2008թ. փետրվարի 21-ից գտնվել է Ազատության հրապարակում և Ալեքսանդր Արզումանյանին հայտնել՝ զեկուցել է ժողովրդի` արդեն հունից դուրս եկած լինելու, անօրինական հանրահավաքը դադարեցնելու պահանջ ներկայացնող ոստիկանների վրա հարձակվելու և ընդհուպ՝ ավտոմեքենաներ շուռ տալու պատրաստակամության մասին:

Դատապարտյալ Ալեքսանդր Արզումանյանի և Արարատ Զուրաբյանի միջև 2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 01։57-ին կայացած. <<...Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, վեց անց կես ներքին զորքերի տրիվոգայա ապեր: Արարատ Զուրաբյան - Եղավ, ապեր...>> բովանդակությամբ հեռախոսազրույցը հաստատում է, որ խմբի անդամները, դեռևս շուրջ 5 ժամ առաջ հաստատապես տեղյակ լինելով, որ ոստիկանության ստորաբաժանումները պատրաստվում են օպերատիվ միջացառում իրականացնել Ազատության հրապարակում, վերջիններիս դիմադրություն ցույց տալու նպատակով նախապես պատրաստել են հավաքված բազմությանը:
Նիկոլ Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հաստատվել է նաև հետևյալ ապացույցներով.

Ալեքսանդր Արզումանյանի և Նիկոլ Փաշինյանի միջև 2008թ. մարտի 1-ին, Ժամը 09:22-ին կայացած հեռախոսազրույցների գաղտնալսմամբ: Այսպես`

<<Նիկոլ Փաշինյան – Պարոն Արզումանյան, լա՞վ եք։ Որտե՞ղ եք, բռնվա՞ծ եք։
Ալեքսանդր Արզումանյան- Չէ, Դու՞ք։
Նիկոլ Փաշինյան – Չէ, ես էլ ընհատակում։ Դուք էդ միտինգի պլանից տեղյա՞կ եք։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ոչ։
Նիկոլ Փաշինյան – Ուրեմն, փորձում ենք մի հատ էսենց բան անենք, ժամը 3-ին հանրահավաքը հայտարարված ա, մարդիկ գալու են։ Ուզում ենք շուխուր դնենք, որ Օպերա, եթե փակ ա, Հյուսիսային պողոտա, եթե փակ ա, Հանրապետության հրապարակ, Էներգետիկայի նախարարության դիմաց, եթե փակ ա, Շահումյանի արձանի մոտ։ Հա, շուխուր ենք անում քաղաքում։

Ալեքսանդր Արզումանյան – Շատ լավ։ Էդ կարում ենք անենք, չէ՞։
Նիկոլ Փաշինյան – Հա, ու հետո իրար հետ մի տեղ չե՞նք հավաքվում։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա։
Նիկոլ Փաշինյան – (ընդհատվում է) Չենք հավաքվում։
Ալեքսանդր Արզումանյան - Բայց ձերբակալվածներից ի՞նչ տեղեկություն ունենք։
Նիկոլ Փաշինյան – Նախագահից, դե, տեղյակ եք։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա։ Ի՞նչ եմ տեղյակ, Ո՞ր տանն ա։
<<...Նիկոլ Փաշինյան- Հա: Էս համարը ֆիքսեք, որ պետք ըլնի, զանգեք, էլի՞:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա: Էտ Ճուտը հետտ ա, հա՞:
Նիկոլ Փաշինյան - Հա, հա, հետս ա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, հա, մալադեց, լավ է՞ք, նորմալ է՞ք:
Նիկոլ Փաշինյան - Ապահովում են իմ անվտանգությունը: Հա, լավ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Ապրեն, ապրեն, հա, դե լավ>>:

2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 11։38-ին`

<<Ալեքսանդր Արզումանյան - Ալո:
Նիկոլ Փաշինյան- Պարոն Արզումանյան
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Նիկոլ Փաշինյան - Ո՞նց էք:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Լավ, լավ
Նիկոլ Փաշինյան - Բա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Նիկոլ Փաշինյան - Ֆռա, ում հետ կապվում եք ասեք, թող Ֆռանսիայի դեսպանատան մոտ հավաքվեն, էլի՞, հիմա ընդեղ լիքը ժողովուրթ ա հավաքվում:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Լիքը ժողովուրթ կա, բայց մարթ չկա, բանը: Մեր Հարութն ա Արտաշատի բան անում: Նենց նորմալ մարթ գնար ընդեղ, էլի՞:
Նիկոլ Փաշինյան - Հեսա կգնանք, էլի՞: Թող մի քիչ հավաքվեն, ես կգնամ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Դու ու՞ր էս գնում, դու հլը մի գնա: Փափազ-մափազները հավաքվել են շտաբում: Դրանց ղրկի:
Նիկոլ Փաշինյան - Հեսա կհա-բան կանենք:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, դե ըտենց ինչքան պարապ /հայհոյանք/ կա, դրանց ուղարկի, Նիկոլ ջան: Մենք անելիք ունենք: Հա:
Նիկոլ Փաշինյան - Լավ, լավ:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Էղավ>>:
Այս հեռախոսային խոսակցությունից ակնհայտ է դառնում, որ Նիկոլ Փաշինյանը Ալեքսանդր Արզումանյանի հետ միասին կազմակերպել է մարդկանց խմբերի կուտակումը զանգվածային անկարգությունների ծավալման վայր` Ֆրանսիայի դեսպանատան հարակից տարածք, իրականացրել է նրանց կառավարումը` հաստատելով իր հանցակցի հիշեցումն այն մասին, որ այնտեղ իրենք <<անելիք ունեն>>:

2008թ. մարտի 1-ի մեկ այլ հեռախոսային խոսակցությամբ ևս հաստատվում է զանգվածային անկարգությունների կազմակերպիչների կողմից դրանք կազմակերպելու, մասնակիցներին ոգևորելու համար անձանց ներգրավելու հանգամանքը`

ժամը 11։49-ին`

<<Քոչար Դավթյան - Ալո
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա Քոչար:
Քոչար Դավթյան - … ստեղ, դեսպանատան մոտ եմ, ժողովուրթը շատ կուտակված ա՝ Ֆռանսիական:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ինչ արած ա՞:
Քոչար Դավթյան - Ֆռանսիական դեսպանատան մոտը լիքը ժողովուրթ ա կուտակված:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Գիտեմ, հա, հա, հա:
Քոչար Դավթյան - Հա, բանը, հիմա ըստեղ պետք է մեկը լինի, որը ղեկավարի:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Էտ մեկը ո՞վ ա: Էտ մեկը դու էս, էտ մեկը Հարութն ա:
Քոչար Դավթյան - Ես մեկը, ես չեմ կարա:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Էտա:
Քոչար Դավթյան - Էտ էրկուսով էնք: Ուրիշ ի՞նչ …:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, հասկանում եմ, կաշխատենք մարթ հիմա ուղարկենք, բայց ուզում եմ ասեմ, մարթ եք, դուք վարչության
Քոչար Դավթյան - Հասկանում էնք, էլի՞, դե հավաքել ենք ստեղ
Ալեքսանդր Արզումանյան – ՀՀՇ վարչության անթ
Քոչար Դավթյան - Ինձ մի բացատրի, ես էտքանը գիտեմ: … դեմք ա պետք:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Ինչ անե՞նք:
Քոչար Դավթյան - Իրենց, ը-ը-ը, ճանաչված մարթ ա պետք, էլի՞:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, ճանաչած մարթ կաշխատենք հիմա ուղարկենք, բայց դուք
Քոչար Դավթյան - Հա, դե լավ:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Վառչության անթամներ եք, աշխատեք, մարթկանց բան, դուխ տվեք, բան արեք:
Քոչար Դավթյան - … նորմալ ա, ամեն ինչ ստեղ փակել են տրոլեբուսով, բանով, էրկու կոմից: Ամեն ինչ նորմալ ա, էտ իմաստով, իրանք բայց էկել են ֆռանսիական դեսպ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Էտ ֆռանսիացիներից մարթ նայում ա՞, ձեզ տենում ա՞:
Քոչար Դավթյան - Ոչ մեկը, ոչ մեկը, ոչ մեկը:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ոչ մեկը:
Քոչար Դավթյան - Մենակ իրանց Ֆռանսիայի դեսպանատան շենքն են շրջապատել, բայց հիմա, բան ա, … էլի՞, հիմա …:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Քոչար Դավթյան - Դուք ապահով էք, չէ՞, ինչքան գիտեմ: Տեղներտ ապահով ա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, հա:
Քոչար Դավթյան – Հա>>:

<<Էդ ֆրանսիացիներից մարդ նայու՞մ է, տենու՞մ է>> հարցադրումը բացահայտում և հաստատում է զանգվածային միջոցառումը և անկարգությունները հենց օտարերկրյա դեսպանատան մոտ կազմակերպելու, այլ վայր տեղափոխելը ձախողելու նպատակը, այն է` միջազգային հանրության առաջ զանգվածային անկարգությունների կազմակերպիչների գործողությունների հետևանքով երկրում ստեղծված ներքաղաքական ապակայուն վիճակը ներկայացնելը:

Նույն օրը, ժամը 12։42-ին կայացած հեռախոսազրույցից նույնպես ակնհայտ է դառնում, որ Նիկոլ Փաշինյանը կազմակերպել է ցուցարարների կենտրոնացումը Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, հորդորել է հնարավորին չափ շատ մարդկանց հավաքել այդտեղ.

<<Ալեքսանդր Արզումանյան - Ալյո:
Նիկոլ Փաշինյան - Ընգեր:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Նիկոլ:
Նիկոլ Փաշինյան - Պարոն Արզումանյան:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Հա, ասա, ասա:
Նիկոլ Փաշինյան - Ո՞նց եք:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Նորմալ, նորմալ:
Նիկոլ Փաշինյան - Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, ասում են մի տաս հազար մարթ ա հավաքված:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, հիմա, բանի մեչ եմ՝ հա կապի մեչ եմ ընդե: Ծեծ էղավ ընդեղ, թեթև:
Նիկոլ Փաշինյան - Գիդեմ: Դե ես ուզում էի իչնեյի, նախագահը ասում մի իչի:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Չէ, մի իչի, դու մի իչի, բայց էն /հայհոյանք/ ուղարկել եմ՝ Փափազյան, բան՝ չեն հասե:
Նիկոլ Փաշինյան - Անահիտն ա՝ Բախշյան ընդեղ:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա: Հիմա ի՞նչ անենք:
Նիկոլ Փաշինյան - Դե չգիտեմ, մի հատ ընթանրական որոշում կայացնենք: Պտի
Ալեքսանդր Արզումանյան - Դե ընդեղ մարթ ավելանա, շատ լավ կլնի:
Նիկոլ Փաշինյան - Դե ավելանում են, սաղին ասում են, բայց մենք է պտի գնանք, չէ՞:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, մենք ինչ-որ պահի պտի մենք է գնանք, հա: Ը-ը-ը, մենք, ը-ը-ը, պռոստը ես ու էս մեր ընգերը չենք կարում դուս գանք:
Նիկոլ Փաշինյան - Հա, բայց դե եթե ես շանս ունեմ, կարամ փորցեմ հասնել, էլի՞:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, բայց ընենց չէթաս հերոսաբար բռնվես, էլի՞:
Նիկոլ Փաշինյան - Լավ …:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Մենք ըստե կառդոնի մեչ ենք, մեր էրկու կողմից կանգնած են:
Նիկոլ Փաշինյան - Լավ:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ուրիշ ինչ կա՞: Ը-ը-ը, Հյուսիսային պողոտայի՞ մասսան ինչ ա անում:
Նիկոլ Փաշինյան - Դե սաղին ուղարկում ենք Ֆռանսիայի դեսպանատան մոտ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Ասել էք, դուք էլ էք ասե:
Նիկոլ Փաշինյան - Հա, ճիշտ չի՞ դա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ճիշտ ա, ճիշտ ա: Ընդե … …:
Նիկոլ Փաշինյան - Հա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ինֆառմացիայա պետք հնարավորինս շուտ հավաքել ու տարածել: Սպասում են ամեն տեղ:
Նիկոլ Փաշինյան - Լավ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Էղավ: Լավ կապի մեչ ըլնենք, Նիկոլ, հլը դու մի բան արա…>>:


2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 12։57-ին

<<Անծանոթ տղամարդ՝ Հա, պարոն Արզումանյան։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ապեր, մի հատ Նիկոլին տուր ։
<<Սուրեն Սիրունյան – Լսում եմ, պարոն Արզումանյան:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Ապեր մի հատ Նիկոլին տու էլի՞:
Սուրեն Սիրունյան– Հեսա, մի րոպե:
Նիկոլ Փաշինյան - Հա, պարոն Արզումանյան:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Էն Վարթան Խաչատրյանը՝ ապուշը:
Նիկոլ Փաշինյան - Հա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ընդեղ, ը-ը-ը, ժողովրթին ասում ա գնացեք կայարանամերձ հրապարակ:
Նիկոլ Փաշինյան - Ի~:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ինչ-որ հիմար բաներ ա խոսում, ես ձեռք եմ բերել համաձայնություն, ոստիկանների հետ, որ վաղը հանրահավաքը նորմալ կլինի: Հա, հիմա ես:
Նիկոլ Փաշինյան - Համարը չունե՞ք դրա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Չէ, ես դրան քֆռտել եմ՝ ասել եմ չխառնվի: Հիմա մերոնցից ընդե ի՞նչ են ասում, Երջոն ա՞, ով ա՞, թո
Նիկոլ Փաշինյան - Հա:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Պահեն ժողովրթին և անեն հանրահավաք ինչքան կարան:
Նիկոլ Փաշինյան - Լավ: Սուր>>:

2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 14։24-ին`

<<Նիկոլ Փաշինյան – Պարոն Արզումանյան, զանգե՞լ եք։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա։ Ընտեղ ժողովու… Ես չեմ իմանում Լյովիկը Զուրաբյան ախր խի՞ է բան անում։ Ժողովուրդը ուզում է Լևոնին կամ քեզ։
Նիկոլ Փաշինյան – Ուրեմն ըսենց է, նախագահը հրահանգել է, որ ոչ մի քայլ ընտեղից չանել, պահանջել, որ Լևոնը ինքը գա, որովհետև Լևոնը տնային կալանքի տակ ա, ոստիկաններից պետք է ժողովուրդը պահանջի, որ Լևոնին բերեն ու Լևոնի…
Ալեքսանդր Արզումանյան (ընդհատում է) – Հասկացա, այսինքն պետք չէ շարժվել Մատենադարան։
Նիկոլ Փաշինյան – Ոչ, ոչ։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, հա։ Զուրաբյան Լյովիկին բացատրեք էդ բանը։
Նիկոլ Փաշինյան – Զանգել եմ, ասել եմ։
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, հա, ոչ մի քայլ հետ։ Վսյո։
Նիկոլ Փաշինյան – Լավ։ ես հեսա…>>

Ալեքսանդր Արզումանյանի և Սուրեն Հայրապետյանի միջև 2008թ. մարտի 1-ին կայացած հեռախոսազրույցներով՝ հետևյալ բովանդակությամբ.

2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 12։53-ին`

<<...Սուրեն Հայրապետյան - Բանը ստեղ, ը-ը-ը, Վարթան Խաչատրայանն ա, պատգամավոր:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Սուրեն Հայրապետյան - Ինչ-որ միլիցեքի հետ վռոդի պայմանավորվել ա, բան, գնանք վաղը հավաքվենք: Ժողովուրթին չի հուզում:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ի՞նչ գնանք վաղը հավաքվենք, Վարթան Խաչատրյանը ի՞նչ /...հայհոյանք/:
Սուրեն Հայրապետյան - Դե տամ իրան, էրկու խոսք ասա, հա՞:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Իրան մի ար, էնդե մերոնցից ո՞վ կա:
Սուրեն Հայրապետյան - Մերոնցից Երջոն ա, Գևորգյան Սամվելն ա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Տու Վարթանին հլը:
Սուրեն Հայրապետյան - Տամ, առ…/կապը կտրվում է/>>:

Վերոհիշյալ հեռախոսային խոսակցություններով հաստատվում է, որ հաստատապես իմանալով զանգվածային անկարգություններ սկսված լինելու, Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ ցուցարարների և ոստիկանության աշխատակիցների միջև տեղի ունեցած բախումների մասին` Նիկոլ Փաշինյանը պահանջել է շարունակել ցուցարարներին պահել Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, հայտնել է, որ ինքն ու իր հետ եկած անձինք նույնպես բոլորին ուղարկում են ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, խոչընդոտել է նրանց տեղափոխմանը կայարանամերձ հրապարակ այն դեպքում, երբ այդ պահին արդեն ակնհայտ է եղել, որ ցուցարարների` մեկ այլ վայր տեղափոխվելու կամ հաջորդ օրը հավաքվելու պայմանով հեռանալու դեպքում հնարավոր կլինի խուսափել զանգվածային անկարգությունների հետագա զարգացումից: Իր վերոհիշյալ գործողությունները Ն.Փաշինյանը կատարել է մինչև Երևանի քաղաքապետարանին հարակից տարածք գալը` դեռևս գտնվելով այլ վայրում, որով հերքվում է պաշտպանության կողմի այն պատճառաբանությունը, թե Նիկոլ Փաշինյանը Երևանի քաղաքապետարանին հարակից տարածք 2009թ. մարտի 1-ին եկել է ժամը 15.00-ից հետո և այդ պատճառով մինչ այդ չէր կարող այդտեղ զանգվածային անկարգություններ կազմակերպել:

<<Ալեքսանդր Արզումանյան – Ալո:
Սուրեն Սիրունյան – Պարոն Առզումանյան:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Սուրեն Սիրունյան – Սուրիկն ա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա …:
Սուրեն Սիրունյան – Հա~, հետաքրքրում ա՞ էս կոմը ինչ ա կատարվում:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Իհարկե:
Սուրեն Սիրունյան – Ուրեմն ժողովուռթը մինչև պռասպեկտը գրավել ա ամբողչությամբ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Հա:
Սուրեն Սիրունյան - Ամբոխչ Պարոնյան փողոցը մինչև Պռոշյան, ժողովուռթը գրավել ա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Սուրեն Սիրունյան – Հա: Առաչ Հայաստան ա անում:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Լսի, բան ման են վառում, աֆտո-մաֆտո բան:
Սուրեն Սիրունյան – Միլիցեքի աֆտոները:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Միլիցեքի մենակ:
Սուրեն Սիրունյան – Միլիցեքի աֆտոները մենակ:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա:
Սուրեն Սիրունյան – Մեկ էլ Լֆիկի խանութն են թալանում:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Էտ է նոռմալ ա: Կերանք մենք, Լֆիկի գառերից կերանք առթեն:
Սուրեն Սիրունյան – Կերա՞ք մի գառ գոնե:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Վոփշըմ լավ ա:
Սուրեն Սիրունյան – Մեկ է Նազարյան Նելսիկի աֆտոն են վառե, թԸԼ, է-է-է, քաղաքի վառչության պետի:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա~, հա~, էտ լավ բան ասեցիր:
Սուրեն Սիրունյան – Հա, հա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Վոփշըմ լավ ա: Վերահսկվում ա ամեն ինչ:
Սուրեն Սիրունյան – Հա, հա, հա:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Հա:
Սուրեն Սիրունյան - Ես ստեղ եմ:
Ալեքսանդր Արզումանյան - Դու ո՞րտեղ էս: Դու ո՞րտեղ էս:
Սուրեն Սիրունյան - Ես ըստեղ եմ, ստեղ եմ պռասպեկտի վրա եմ:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա: Էղավ ապեր: Էղավ:
Սուրեն Սիրունյան – Հա>>:

Ալեքսանդր Արզումանյանի և Սուրեն Սիրունյանի միջև 2008թ. մարտի 1-ին՝ ժամը 23։27-ին տեղի ունեցած վերոհիշյալ հեռախոսային խոսակցության ձայնագրառմամբ հաստատվել է, որ զանգվածային անկարգությունների ողջ ընթացքը` ջարդերը, թալանը, հրկիզումները և այլն, վերահսկվել է խմբի անդամների կողմից: Սուրեն Սիրունյանը Ալեքսանդր Արզումանյանին զեկուցել և նկարագրել է զանգվածային անկարգությունները, որի կապակցությամբ Ալեքսանդր Արզումանյանն իր ուրախությունն ու գոհունակությունն է արտահայտել և հանձնարարել է շարունակել վերահսկել իրադրությունը: Սուրեն Սիրունյանը հավաստիացրել է, որ ամեն ինչ վերահսկվում է:

2008թ. մարտի 2, ժամը 00։46-ին

<<Ալեքսանդր Արզումանյան – Հա, Ավետիս:
Ավետիս Ավագյան - Ո՞նց եք ապեր:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Ը-ը-ը, մենք է չենք իմանում ապեր, ընենց վիճակը բան ա:
Ավետիս Ավագյան - Լարված ա:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Չենք կարա էս ժողովրթին պահենք: Էտ էնք քննարկում:
Ավետիս Ավագյան - Հա: Այսինքն ուզում ա առաչ գնա՞: Չեք կարում հանգիստ պահե՞ք:
Ալեքսանդր Արզումանյան – Չէ, վստահ չեմ կարանք մի գիշեր պահենք, էտ ա...>>:
Ավետիս Ավագյան – Հա։

Այս հեռախոսային խոսակցությունով հիմնավորվում է, որ զանգվածային անկարգությունների ամենաթեժ պահերին` զինված ընդհարման պայմաններում, խմբի անդամներին և նրանց համախոհներին մտահոգել է միայն մարդկանց այդ վայրում պահելու խնդիրը, որը թերևս չեն կարողացել իրականացնել իրենց կամքից անկախ պատճառով, այն է` հայտարարվել է արտակարգ դրություն:
Վերոհիշյալ հեռախոսային խոսակցությունները պարունակող, ինչպես նաև 2008թ. մարտի 1-ին և 2-ին Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգություններից հատվածներ պարունակող լազերային սկավառակների հետազոտմամբ ու փորձաքննության արդյունքներով նույնպես ապացուցվում է ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանի կողմից զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելը:
N1 տեսաերիզի 001 համակարգչային թղթապանակի զննությունից ակնհայտ է դառնում, որ 2008թ. մարտի 1-ի առավոտյան, ոստիկանության աշխատակիցների կողմից որևէ բռնության բացակայության պարագայում, Ֆրանսիայի դեսպանատան դիմաց զանգվածային անկարգության մասնակիցները ոստիկանից արդեն իսկ խլած վահանով հարվածում են շարքում կանգնած և որևէ գործողություն չկատարող ոստիկաններին, որից հետո միայն երևում են վնասվածքներ ստացած անձինք:
Նույն տեսաերիզի 002 և 003 համակարգչային թղթապանակների զննությունից ակնհայտ է դառնում, որ Դավիթ Շահնազարյանի` դեպի Մատենադարան շարժվելու մասին բարձրախոսով արված մի քանի հայտարարությունից հետո ոստիկանները ցրում են իրենց կազմած շղթան և սկսում հեռանալ, սակայն զանգվածային անկարգությունների մասնակիցները չեն հեռանում: Մարդկանց խմբերը բարձրանում են տրոլեյբուսների վրա:
Այդ ապացույցով հաստատվում է, որ զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներն առաջինն են հարձակվել ոստիկանների վրա, նրանցից վահաններ են խլել, դրանցով հարվածել են ոստիկաններին, որից հետո միայն ոստիկանները զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների նկատմամբ հարկադրանք են կիրառել:
N1 տեսաերիզի 004 համակարգչային թղթապանակի զննությունից պարզվում է, որ Ն.Փաշինյանը, զանգվածային անկարգությունների ժամանակ ելույթ ունենալով, հայտարարում է. <<...Հիմա եթե չեք վստահում մեզ, հա՞, եկեք, էս միկրոֆոնը վերցրեք, էս շարժումը բան արեք, ուղղորդեք։ Եթե վստահում եք, ամեն բառի վրա պետք չի ռեպլիկ՝ ուշ կլինի, շուտ կլինի, հիմա գնանք, 5 րոպեից գնանք ..... կամ վստահեք, կամ մեզ վստահեք, կամ Սերժիկին, էսա... Իմ ելույթից հետո ես հույս ունեմ, որ այսպես չորս մասի կբաժանվենք, յուրաքանչյուրը կմոտենա մի մուտքին, ըտեղ բարիկադանման կառույցներ են կառուցված, ամեն մեկը մի փոքր բան որ դնի, ինչ-որ բան կստացվի։ Ես ձեզնից յուրաքանչյուրին կոչ եմ անում՝ ունենալ ձեռքին ինչ-որ բան՝ ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար` կլինի փայտ, քար, չգիտեմ ինչ .... Տղերք չեք պատկերացնի հոգիս ոնց էր փառավորվել, երբ որ իմացա, որ ոստիկանների ձեռից վահաններ և մահակներ եք խլել...>>:
Այս ապացույցի հետազոտմամբ հաստատվում է, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներից պահանջում է վստահել իրեն, հանձնարարում է շարունակել պատնեշների կառուցումը` բաժանվելով չորս խմբերի, զինվել քարերով և ոստիկաններին վնասելու համար անհրաժեշտ այլ իրերով, խրախուսում է ոստիկաններից վահաններ ու մահակներ խլելը:
N 1 տեսասկավառակի 015 համակարգչային թղթապանակում պատկերված` իր հերթական ելույթի ժամանակ Ն.Փաշինյանը մի քանի անգամ հայտարարում է. <<Խնդրում եմ, որ հարթակին մոտենա Մյասնիկ Մալխասյանը, Սասուն Միքայելյանը, Հակոբ Հակոբյանը, Ռազմիկ Պետրոսյանը, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նախընտրական շտաբի անդամները՝ ովքեր այստեղ ներկա են, որ մենք մի փոքր խորհրդակցություն անցկացնենք և որոշենք մեր հետագա անելիքների ընթացքը, իսկ առայժմ հանրահավաքը ընդմիջում ենք հայտարարում .... Հիմա խնդրում եմ, էլի եմ ասում, Մյասնիկ Մալխասյան, Սասուն Միքայելյան, Հակոբ Հակոբյան, Ռազմիկ Պետրոսյան, խնդրում եմ մոտեցեք հարթակին, և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նախընտրական շտաբի անդամները, մյուսներին ներողություն խնդրելով, ուղղակի խնդրում եմ, որ մի փոքր էստեղ արանք բացվի` աշխատանքը հնարավոր դարձնելու համար, որպեսզի տեղի ունենա մի փոքր խորհրդակցություն...>>:
Այս ապացույցի հետազոտմամբ հաստատվում է զանգվածային անկարգությունների կազմակերպման մեջ Ն.Փաշինյանի առանձնապես ակտիվ դերը` մյուս կազմակերպիչների գործողություններն համակարգելը և ուղղորդելը:
N 1 տեսասկավառակի 021 համակարգչային թղթապանակում առկա ելույթում Ն.Փաշինյանը հայտարարում է. <<...Սա ագրեսիա է Հայաստանի նկատմամբ: Մենք պարտավոր ենք պաշտպանել մեր հայրենիքը, թեկուզ` մեր կյանքի գնով: Ա-զա-տու-թյուն, ա-զա-տու-թյուն« հե-ռա-ցեք, հե-ռա-ցեք, թուր-քեր հեռացեք, թուր-քեր հեռացեք...>>:
N 2 տեսասկավառակի 002 համակարգչային թղթապանակում առկա ելույթում Ն. Փաշինյանը հայտարարում է. <<... Սիրելի ժողովուրդ, մենք չէինք պլանավորել այս գործը ավարտել այսօր, բայց Քոչարյանը ստիպում է, որ մենք այս գործը այսօր հասցնենք ավարտին: Ուրեմն, ինչ էլ լինի, ինչ էլ լինի չենք նահանջում....>>:
N 2 տեսասկավառակի 003 համակարգչային թղթապանակում առկա ելույթում Ն. Փաշինյանը հայտարարում է. <<... Սիրելի ժողովուրդ ես չեմ ուզում, որ մենք այսօրվա հաղթանակի մասին խոսենք եթեյով կամ թեականով, վերջ, վերջ բռնապետությանը, վերջ Քոչարյանին, վերջ Սերժիկին: Այսօր մենք մեր քաղաքը պետք է ազատագրենք ղարաբաղցի տականքներից, երկու, երկու տականքներից ...: Ուրեմն, ուրեմն մարտի ընթացքում մեր տղաներից մեկը ձեռք է բերել ռադիոկապ և ես հիմա հանրահավաքի 400 հազար մասնակիցների անունից ռադիոկապով դիմում եմ մեր զինվորներին` տղերք անցեք մեր կողմը....>>:
Այս ապացույցների հետազոտմամբ հաստատվում է, որ Ն.Փաշինյանը վիրավորական արտահայտություններ գործածելով ոստիկանների և ՀՀ իշխանությունների հասցեին` զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներին մղում է բռնի գործողություններ և անկարգություններ կատարելուն:
N 2 տեսասկավառակի 004 համակարգչային թղթապանակում առկա են Ն.Փաշինյանի հանձնարարությունները զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներին հետևյալ բովանդակությամբ. <<...տղերք Մյասնիկյանի արձանի հետևում հանգիստա՞ ամեն ինչ...., վերահսկեք, երբ-որ ոստիկան մտնի, տենանք որ..., այսօր ավարտում ենք ... տղեք ձկան խանութի մոտ պոդկրիպլենյա է անհրաժեշտ, տղերքին հետ քաշեք կամ առաջ գնացեք...>>:
N 4 տեսասկավառակի 002 համակարգչային թղթապանակում առկա են Ն. Փաշինյանի հանձնարարությունները զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներին հետևյալ բովանդակությամբ. <<Մի ծառայեք քոչարյանասերժական հանցագործ կլանին, որ կեղեքում է Ձեր մայրերին, Ձեր քույրերին, Ձեր եղբայրներին և Ձեզ ստորացնում: Վայր դրեք, անցեք, վերցրեք Ձեր զենքերը և դրանք ուղղեք քոչարյանասերժական հանցագործ կլանի դեմ: Մենք կանգնելու ենք մինչև վերջ և չենք նահանջի, թեկուզ բոլորս զոհվենք այս հրապարակում ... Տղերք, շատ առաջ մի գնացեք, ձեր դիրքերում կանգնեք ուղղակի, ժողովուրդ, ժողովուրդ, ուրեմն մեր տղերքը էն պրոսպեկտի կամուրջը գրավել են, մի հիսուն կամավոր անհրաժեշտ է, որ մի քիչ գնան առաջ, էնտեղ ամրացնեն մեր դիրքերը, ձկան խանութի կողմը մի 200-300 հոգի առաջ գնացեք, <<Իկառուսների>> մոտ ամրացրեք ձեր դիրքերը, փառք մեր կանանց, որ այսօր կանգնած են մեր կողքին: Ժողովուրդ, ուրեմն ձկան խանութի կողմից առաջին գծի փշալարերը վերահսկում են մեր տղաները, ուռա, գնացի՞ք տղերք ըտեղ, շատ չէ, մոտ 500 հոգի, .... էն ովքե՞ր են հետ գալիս, .... տղերք, Մյասնիկյանի արձանի հետևում հանգիստա՞ ամեն ինչ, .... վերահսկեք, երբ որ ոստիկան կլինի տեղյակ պահեք, .... այսօր ավարտում ենք, բայց պետք չի շատ ոգևորվել, պետք չի շատ ոգևորվել .... Եվրոպական բոլոր հեռուստաընկերություններն ուղիղ հեռարձակում են այս տեսարանները, ցույց տանք աշխարհին, թե ովքեր ենք մենք, .... Ժողովուրդ, մեր դիրքերից, մեր դիրքերից, մեր դիրքերից հետ մի գնացեք, առաջ մի գնացեք, առաջ գնացած...., ուրեմն հետևի տարածք են գալիս զորքերը, անցեք, անցեք, անցեք, Մյասնիկյանի արձանի հետևը, տղաներ անցեք Մյասնիկյանի հետևը, ...Մյասնիկյանի արձանի հետևը մի հատ տղերք շարքեր կազմեք, երկու-երեք շարքով շարքեր կազմեք, արագ: Մի րոպե, ձկան խանութ պատկրեպլենյայա պետք, տղերքին հետ քաշեք կամ առաջ գնացեք.... Մի հատ, ուրեմն, ուրեմն էն կողմից լուր եկավ, էնտեղ ամեն ինչ նորմալա, օգնության կարիք չկա, մնում ենք էստեղ, ընդեղ տղերքը նորմալ պահում են, ուրեմն ուշադիր կլինեք, ընդեղ մեր ամրությունները շատ ուժեղ են, են կողմը շատ ուժեղ է, էն կողմն էլ է ուժեղ, էս կողմի վրա պետքա ուշադիր լինել, հրահանգով մարդիկ պետքա անցնեն արձանի հետևը: Ժողովուրդ, էսօր պետքա վերջացնենք, էլ արդեն ներվեր, հավես չկա, .... հենց հիմա այս հայրիկը լուր ա բերել, որ պրոսպեկտի վրա բոլոր զինվորները փախել են: Ուրեմն, սիրելի ժողովուրդ, սա իսկապես հաղթական գիշեր է։ Ամբողջ պրոցեսը գտնվում է վերահսկողության ներքո և ես խնդրում եմ, որ .... « պայքար, պայքար մինչև վերջ« Լևոն, Լևոն: Ազատագրե՞լ ենք Պռոշյան փողոցը« Սիրելի ժողովուրդ, Եվրոնյուզով ցույց են տալիս հենց այս հրապարակը, հենց այս պահին, հաղթանակ, հաղթանակ: Սիրելի ժողովուրդ, ուրեմն շատ կարևոր է, առանձնապես ուշադրություն մի դարձրեք, կգան, տարբեր լուրեր կասեն, չգիտեմ ինչ կասեն, ուշադրություն մի դարձրեք...., ուրեմն ինչ է նշանակում, ինչ է նշանակում CNN-ի ուղիղ թողարկումը, որ իշխանությունը այլևս չի կարող լկտիություններ անել, որովհետև ամբողջ աշխարհի աչքի առաջ է դա...: Սա, սա, սա այն բանի արդյունքում, որ դուք այստեղ կանգնած մնացիք: Կես ժամ, ընդամենը կես ժամվա ընթացքում և արդեն ամբողջ աշխարհը ուշիուշով հետևում է ձեր պայքարին: Պայքար, պայքար մինչև վերջ ...>>:
Այս ապացույցներով հաստատվում է, որ Ն.Փաշինյանը, զանգվածային անկարգությունների ժամանակ ելույթներ ունենալով, փորձել է զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների մեջ իշխանության նկատմամբ ատելություն սերմանել, դրդել է անհնազանդության և բռնարարքների, ցուցումներ է տվել ամրապնդել դիրքերն ու ծավալել մարտական գործողություններին բնորոշ արարքներ, գրավել տարածքներ, համալրել և ուժեղացնել կռվողների շարքերը, կազմակերպել ու ղեկավարել է այդ գործողությունները:
N 4 տեսասկավառակի 007 համակարգչային թղթապանակում առկա են Ն.Փաշինյանի հանձնարարությունները զանգվածային անկարգությունների մասնակիցներին հետևյալ բովանդակությամբ. <<... Սիրելի ժողովուրդ, էստեղ եք բոլորդ, ինչ են ասում, ես խնդրում եմ էդ հետևից, կողքերից, բոլոր տեղերից, հավաքվեք հրապարակում, հավաքվեք, մեքենաների մե՞ջ եք, խնդրում ենք, բոլորը, բոլորը մնան էստեղ, ոչ մեկ չլքի հրապարակը, որովհետև դեռ պետք է լուսացնենք մեր հաղթանակի գիշերը, ընդհակառակը, զանգահարեք մարդկանց, ձեր ընկերներին, բարեկամներին և հորդորեք՝ գալ, մոտենալ այստեղ՝ Ֆրանսիայի հրապարակ։ Սիրելի ժողովուրդ, մենք պետք է պայքարենք մինչև վերջ, մեր նախագահի գլխավորությամբ, պիտի պայքարենք մինչև վերջ: Պայքար, պայքար մինչև վերջ, պայքար, պայքար մինչև վերջ ...>>:
Այս ապացույցով կրկին հաստատվում է, որ զանգվածային անկարգությունների ընթացքում Ն. Փաշինյանն արգելել է այդ վայրում գտնվող անձանց հեռանալ, պահանջել է հնարավորինս շատ անձանց հավաքել զանգվածային անկարգությունների ծավալման վայրում և մինչև լուսաբաց շարունակել զանգվածային անկարգությունների կատարումը:
2008 թվականի մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունները Երևանի կենտրոնական փողոցներում տեղակայված պետական հիմնարկների, մասնավոր խանութների և սպասարկման օբյեկտների ջարդերով, պետական, հանրային և մասնավոր գույքը թալանելով, վնասելով ու ոչնչացնելով ուղեկցվելը հիմնավորվում է նաև զանգվածային անկարգությունների ծավալման վայրի զննությունների արձանագրություններով, գույքագրման արդյունքներով, հաշվապահական փաստաթղթերով ու ապրանքագիտական փորձաքննությունների եզրակացություններով, որոնց համաձայն` 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում, զանգվածային անկարգությունների արդյունքում վնասվել են Երևանի կենտրոնական հատվածում գտնվող մի շարք շենքերի արտաքին ձևավորման պարագաները, մայթերի սալիկները, նստարանները, վնասվել ու թալանվել են Երևանի Մաշտոցի 5 հասցեում տեղակայված <<Ռոբերտո>> (<<Փիրալյան>> ՍՊԸ), <<Երևան-Սիթի>> (<<Սալեքս-գրուպ>> ՍՊԸ) և <<Գրանդ-Քենդի>> (<<Գրանդ-Քենդի հ/ձ>> ՍՊԸ) խանութները, Պարոնյան 8 հասցեում տեղակայված <<8>> սուպերմարկետը (<<Այգեձոր>> ՍՊԸ), կոտրվել են Մաշտոցի 8 հասցեում տեղակայված թելերի խանութի (<<Հորաքույր Սուսաննա>> ՍՊԸ) և <<Պումա>> սպորտային խանութի, Պարոնյան 8 հասցեում տեղակայված դեղատան (<<Թագաք-ֆարմ>> ՍՊԸ), Գրիգոր Լուսավորչի պողոտայի 12 հասցեում տեղակայված ատամնաբուժական նյութերի վաճառքի սրահի (<<Մարզգան-Դենտ>> ՍՊԸ), գրավատան (<<Մեբլե>> ՍՊԸ) ցուցափեղկերը, վնասվել և թալանվել է Արգիշտի 1 հասցեում գտնվող <<Միկա-Կորպորեյշն>> ՍՊԸ թիվ 9 բենզալցակայանը:

/հատոր 7, գ.թ. 1-263, հատոր 8, գ.թ. 1-259, հատոր 9, գ.թ. 1-257/:

Երևանի քաղաքապետի 01/7-6295հ գրությամբ և դրան կից ներկայացված վնասի չափն ու վերականգմանն ուղղված ծախսերը հիմնավորող ակտերով:
Երևանում զանգվածային անկարգություններ հրահրելու և իրագործելու մտադրությամբ Ազատության հրապարակում օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ անցկացվող զանգվածային միջոցառումների մասնակիցների շրջանում ապօրինի կերպով ձեռք բերված հրազենի, ռազմամթերքի, պայթուցիկ նյութերի, պայթուցիկ սարքերի, սառը զենքի, ինչպես նաև մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված տարատեսակ առարկաներ բաշխելու հանգամանքը հաստատվում է նաև դեպքի վայրի զննման արձանագրություններով, դրանց կից լուսանկարչական հավելվածներով, դեպքի վայրից առգրավված իրերի զննման արձանագրությունով, նյութագիտական փորձաքննության թիվ 08-0142, սառը զենքի փորձաքննության թիվ 479, դատապայթյունատեխնիկական և դատաքիմիական համալիր փորձաքննության թիվ 07100803, դատաձգաբանական, դատապայթյունատեխնիկական և դատաքիմիական համալիր փորձաքննության թիվ 357 եզրակացություններով /հատոր 2, գ.թ. 1-54, 68-70, 71-75, 77-81, 82-87, 88-102/, ինչպես նաև դեռևս 2008թ. փետրվարի 24-ին կատարված տեղանքի զննման արձանագրություններով, սառը զենքի փորձաքննությունների թիվ 300 և 301 եզրակացություններով, համաձայն որոնց` Ազատության հրապարակի հատվածներում հայտնաբերվել են 38 հատ 30-ից 90 սմ չափերի երկաթե, փայտե և պլաստմասե ձողեր և խողովակներ:

/հատոր 1, գ.թ. 66-68, 74-76, 84, 90-92/:
Դեպքի վայրի զննման արձանագրություններով, դրանց կից լուսանկարչական հավելվածներով, սառը զենքի փորձաքննությունների թիվ 633 և 492 եզրակացություններով, դատապայթյունատեխնիկական և դատաքիմիական համալիր փորձաքննության թիվ 07050803 եզրակացություններով հաստատվել է, որ Երևանի քաղաքապետարանին հարակից տարածքների և կենտրոնական փողոցների 2008թ. մարտի 2-ի զննմամբ հայտնաբերվել ու առգրավվել են փայտյա մահակներ, երկաթյա ձողեր, անկյունակներ, ամրաններ, օբյեկտների հրկիզման և կենդանի ուժի խոցման համար նախատեսված, ինքնաշեն եղանակով պատրաստված հրկիզման միջոցներ` դյուրավառ հեղուկով լցված շշեր (մոլոտովի կոկտեյլ), բաց նավթամթերքների և դյուրավառ հեղուկների շարքին դասվող վառելիքաքսուքային նյութերով լցված պոլիմերային տարաներ, տարբեր տրամաչափերի հրազենների պարկուճներ, փամփուշտներ:
/հատոր 2, գ.թ. 113-210, հատոր 3, գ.թ. 5-85, 88-139, 166-178, 183-186, 195-198, 146-147, 156-159/:

Դատաբժշկական փորձաքննությունների եզրակացությունների համաձայն` 2008թ. մարտի 1-ից 2-ը ընկած ժամանակահատվածում Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ընթացքում բեկորային բնույթի տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել 219 անձինք:

/հատոր 4, գ.թ. 142-157, 161-266, 272-275, հատոր 5, գ.թ. 33-40, 46-47, 52-53, 58-61, 63-64, 70-81, 87-88, 95-96, 102-103, 109-130, 136-137, 144-163, 170-171, 173-174, 180-185, 191-200, 202-203, 208-214, 220-221, 227-250, 257-258, հատոր 6, գ.թ. 1-24, 29-55, 65-66, 71-75, 84-91, 99-100, 105-106, 113-124, 130-135, 142-143, 149-210, 215-229, 234-235/, /հատոր 4, գ.թ. 78-141/:

Ըստ պայթյունատեխնիկական փորձաքննության թիվ 12960803 եզրակացության` զանգվածային անկարգությունների արդյունքում մարմնական վնասվածքներ ստացած ՀՀ ոստիկանության 19 /տասնիննը/ աշխատակիցների մարմիններից հայտնաբերված բեկորները հանդիսանում են ռազմամթերքի՝ գործարանային արտադրության բեկորային նռնակի իրանի բեկորներ և մասնատվել են պայթյունի հետևանքով:
/հատոր 6, գ.թ. 76-83/:

Ըստ դատաձգաբանական, դատապայթյունատեխնիկական և դատահետքաբանական համալիր փորձաքննությունների եզրակացությունների` զանգվածային անկարգությունների ընթացքում վնասված` ՀՀ ոստիկանության 25 /քսանհինգ/ աշխատակիցների հագուստների հետազոտությամբ դրանց վրա հայտնաբերված վնասվածքները պայթյունաբեկորային են, առաջացել են <<տրոտիլ>> պայթուցիկ նյութ պարունակող պայթուցիկ սարքավորման՝ բեկորային նռնակի պայթյունի հետևանքով առաջացած բեկորների ներգործության հետևանքով:

/հատոր 4, գ.թ. 267-271, հատոր 5, գ.թ. 41-45, 48-51, 54-57, 65-69, 89-94, 97-101, 104-108, 132-135, 138-143, 165-169, 187-190, 204-207, 215-219, 222-226, 252-256, հատոր 6, գ.թ. 94-98, 101-104, 108-112, 125-129, 137-140, 230-233/:

Ըստ դատաձգաբանական, դատահետքաբանական և պայթյունատեխնիկական համալիր փորձաքննությունների եզրակացությունների` զանգվածային անկարգությունների ընթացքում վնասված հագուստների վրա առկա են մեխանիկական բնույթի վնասվածքներ, որոնք առաջացել են ջերմային ներգործության հետևանքով:

/հատոր 6, գ.թ. 67-70, 211-214/:

Ըստ դատաձգաբանական, դատապայթյունատեխնիկական և դատահետքաբանական համալիր փորձաքննության թիվ 09220803 և 09320802 եզրակացությունների` Մակիչ Մեջլումյանի սաղավարտի պոլիմերային ներդիրից հայտնաբերված բեկորը հանդիսանում է ռազմամթերքի` գործարանային արտադրության <<ՌԳԴ-5>> տեսակի ձեռքի նռնակի իրանի բեկոր, իսկ Արմեն Մեսրոպյանի զրահաբաճկոնի առջևի հատվածից հայտնաբերված բեկորը` տրոտիլ պայթուցիկ նյութ պարունակող պայթուցիկ սարքավորման` բեկորային նռնակի պայթյունի հետևանքով առաջացած բեկոր:

/հատոր 5, գ.թ. 175-179, հատոր 6, գ.թ. 144-148/:

Ըստ դատաձգաբանական և դատահետքաբանական համալիր փորձաքննության թիվ 09310802 եզրակացության` Քաջիկ Երեմյանի կիսաճտքավոր կոշիկի ներգուլպայի վրա առկա են մեխանիկական վնասվածքներ, որոնք իրենց բնույթով պատռվածքներ են և առաջացել են միաժամանակ սահմանափակ մակերեսով և համեմատաբար սուր ծայր ունեցող կոշտ առարկայի անմիջական, ուժգին ներգործության հետևանքով:

/հատոր 4, գ.թ. 158-160/:

Ըստ դատաձգաբանական, դատահետքաբանական և դատապայթյունատեխնիկական համալիր փորձաքննության թիվ 09410802, 09320802, 09400802 եզրակացությունների` ներկայացված 13 զրահաբաճկոնից և 7 ծնկակալից 7 զրահաբաճկոնի և 3 ծնկակալի վրա առկա վնասվածքները պայթյունաբեկորային են, առաջացել են տրոտիլ պայթուցիկ նյութ պարունակող պայթուցիկ սարքավորման՝ բեկորային նռնակի պայթյունի հետևանքով առաջացած բեկորային ներգործությունից: Բացի այդ, 3 զրահաբաճկոնի և 1 ծնկակալի վրա առկա են մեխանիկական բնույթի վնասվածքներ, որոնք առաջացել են կոշտ առարկաների ներգործության հետևանքով:

/հատոր 6, գ.թ. 56-64, 144-148, 255-258/:

Ըստ դատաձգաբանական փորձաքննության թիվ 735 եզրակացության` Համլետ Թադևոսյանի դիակից հանված երեք մետաղական բեկորները բեկորացվել են պայթյունի հետևանքով, դրանցից մեկը հանդիսանում է գործարանային արտադրության <<ՈւԶՌԳՄ>> տեսակի պայթուցիչի միացման ականոցի վերին հատվածի բեկոր:

/հատոր 5, գ.թ. 1-2/:

Ըստ դատապայթյունատեխնիկական և դատաքիմիական թիվ 494 եզրակացության` Համլետ Թադևոսյանի հագուստների վրայի վնասվածքները բեկորային բնույթի են` առաջացած բեկորացման ենթակա ամուր պատյան ունեցող պայթուցիկ սարքի պայթյունից, որը պայթել է Համլետ Թադևոսյանի ոտքերի մոտ: Պայթեցվել է գործարանային արտադրության <<ՈւԶՌԳՄ>> տեսակի պայթուցիչով, որը նախատեսված է գործարանային արտադրության <<Ֆ-1>>, <<ՌԳ-42>>, և <<ՌԳԴ-5>> տեսակի նռնակներ պայթեցնելու համար, սակայն կարող է օգտագործվել նաև ինքնաշեն պայթուցիկ սարքեր պայթեցնելու համար: Համլետ Թադևոսյանի կիսաճտքավոր կոշիկի վրա հայտնաբերվել է մետաղյա բեկոր, որը պայթյունի հետևանքով առաջացած` գործարանային արտադրության <<ՈւԶՌԳՄ>> տեսակի պայթուցիչի միացման ականոցի բեկոր է: Ըստ դատապայթյունատեխնիկական և դատաքիմիական համալիր փորձաքննության թիվ 311 եզրակացության` Համլետ Թադևոսյանի զրահաբաճկոնի վրա կան բեկորային բնույթի մակերեսային և թափանցող վնասվածքներ` առաջացած բեկորացման ենթակա մետաղյա ամուր պատյան ունեցող պայթուցիկ սարքի պայթյունից: Զրահաբաճկոնից հանված մետաղյա բեկորները պայթած` <<տրոտիլ>> տեսակի փշրտող պայթուցիկ նյութով լիցքավորված պայթուցիկ սարքի բեկորներ են:

/հատոր 5, գ.թ. 3-7, 18-22/:

2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Երևանում զանգվածային անկարգությունների առկայությունը հիմնավորվել է նաև ապացույց ճանաչված` 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունները պատկերող տեսասկավառակներով: Դրանց հետազոտմամբ, վերարտադրության և զննման արձանագրություններով հաստատվել է, որ 2008թ. մարտի 1-ին և 2-ին Երևանի կենտրոնական փողոցներում զանգվածային անկարգությունների մասնակիցները Գ.Լուսավորչի, Իտալիայի, Բեյրութի, Պարոնյան փողոցներում դիտավորությամբ շրջել, կոտրել, վնասել և այրել են այնտեղ կայանված բազմաթիվ ավտոմեքենաներ, ջարդել և թալանել են խանութներ, զինված դիմադրություն են ցույց տվել հասարակական կարգի պահպանություն իրականացնող, իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցներին և ՀՀ ոստիկանության զորքերի ծառայողներին, ծեծի են ենթարկել նրանց: Զանգվածաին անկարգությունների մասնակիցները պարբերաբար քարեր, երկաթյա ձողեր, փայտյա մահակներ, դյուրավառ հեղուկով լի այրվող շշեր են նետել ոստիկանության աշխատակիցների և ոստիկանության զորքերի ծառայողների վրա: Նշված տեսասկավառակների վրա առկա, զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների և ոստիկանների բախմանը վերաբերվող թղթապանակներում պատկերված է նաև, որ երբ ոստիկանները փշալարերով փորձել են պատնեշել զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների ճանապարհը և կասեցնել նրանց առաջ շարժվելը, վերջիններս գրոհել և հաղթահարել են այդ պատնեշը: Նշված ապացույցներն ի թիվս այլոց նույնպես հերքում են պաշտպանության կողմի նաև այն պատճառաբանությունները, որ ոստիկանների նկատմամբ բռնությունները կիրառվել են ինքնապաշտպանության նպատակով:

Դատաբժշկական փորձաքննությունների եզրակացությունների համաձայն` 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ընթացքում 219 անձ ստացել է տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ, 10 անձի պատճառվել է մահ:

Դեպքի վայրի զննության արձանագրությունների, դրանց կից լուսանկարչական հավելվածների, սառը զենքի փորձաքննությունների թիվ 633 և 492 եզրակացությունների, դատապայթյունատեխնիկական և դատաքիմիական համալիր փորձաքննության թիվ 07050803 եզրակացությունների համաձայն` Երևանի քաղաքապետարանի հարակից տարածքների և կենտրոնական փողոցների` 2008թ. մարտի 2-ի զննմամբ հայտնաբերվել ու առգրավվել են փայտյա մահակներ, երկաթյա ձողեր, անկյունակներ, ամրաններ, օբյեկտների հրկիզման և կենդանի ուժի խոցման համար նախատեսված, ինքնաշեն եղանակով պատրաստված հրկիզման միջոցներ` դյուրավառ հեղուկով, վառելիքաքսուկային նյութերով լցված պոլիմերային տարաներ, տարբեր տրամաչափերի հրազենների պարկուճներ, փամփուշտներ:

Վերը շարադրվածից բացի, զանգվածային անկարգությունների փաստը հաստատվում է նաև սույն գործով նշանակված և կատարված բազմաթիվ դատաձգաբանական, դատապայթյունատեխնիկական, դատահետքաբանական փորձաքննությունների եզրակացություններով:

Բացի այդ, գործի նյութերից երևում է, որ ոստիկանության աշխատակիցները, ելնելով <<Ոստիկանության մասին>> ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածով իրենց առջև դրված խնդիրներից, գործել են նշված օրենքի 12-րդ, 16-րդ 22-րդ, 25-րդ հոդվածներով նախատեսված՝ հասարակական կարգը պահպանելիս և արտակարգ իրադրության պայմաններում նրանց վերապահված լիազորությունների շրջանակում, իսկ դա նշանակում է, որ սույն գործի շրջանակներում բացակայում է արարքի հանցավորությունը բացառող անհրաժեշտ պաշտպանության վերաբերյալ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 42-րդ հոդվածով նախատեսված՝ անձի, հասարակության, պետության շահերի դեմ հանրության համար վտանգավոր ոտնձգությունը կամ դրա իրական սպառնալիքը:

Գործով վկա Էմմա Բեգլարյանը, որը 2008թ. մարտի 1-ին գտնվել է Մյասնիկյանի արձանի մոտակայքում և լսել է Ն.Փաշինյանի ելույթը, ցուցմունք է տվել, որ Ն.Փաշինյանի ելույթից հետո հավաքված ամբոխն սկսել է կոտրել Մյասնիկյանի արձանին հարակից շինհրապարակի արգելապատնեշի ճաղերը, մայթեզրի սալիկները և դրանք մանրացնելով` պատրաստել քարի կտորներ: Դատապարտյալ Լավրենտ Գասպարյանը ցուցմունք է տվել, որ Ն.Փաշինյանը կոչ է արել զինվել ամեն ինչով, որից հետո բազմությունը զինվելով փայտերով ու քարերով` հարվածել է ոստիկաններին, ջարդել է նրանց ավտոմեքենաները:

Ապացույց ճանաչված՝ Նիկոլ Փաշինյանի 2008թ. մարտի 1-ի ելույթների տեսաձայնագրությամբ հիմնավորվել է, որ նա զանգվածային անկարգության մասնակիցների կողմից իշխանության ներկայացուցիչներին զինված դիմադրություն ցույց տալու և փոխհրաձգության պայմաններում, ինչպես նաև դրանց հաջորդող պահերին Երևանի քաղաքապետարանին հարակից տարածքում կոչ է արել հավաքված բազմությանը, այդ թվում՝ զանգվածային անկարգության մասնակիցներին զինվել ձեռքի տակ եղած իրերով և բռնություններ գործադրել ոստիկանների նկատմամբ, կառուցել արգելապատնեշներ, համալրել և տեղաբաշխել է զանգվածային անկարգության մասնակիցներին:
2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 01 անց 57 րոպեին, Նիկոլ Փաշինյանի հանցակիցներ Ա.Արզումանյանի և Ա.Զուրաբյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսազրույցով հիմնավորվել է այն փաստը, որ շուրջ 5 ժամ առաջ, հաստատապես տեղյակ լինելով, որ ոստիկանության ստորաբաժանումները պատրաստվում են օպերատիվ միջոցառում իրականացնել Ազատության հրապարակում, վերջիններիս դիմադրություն ցույց տալու նպատակով նախապես պատրաստել են հավաքված բազմությանը:
2008թ. մարտի 1-ին՝ ժամը 11 անց 30-ին, Ա. Արզումանյանի և Ն. Փաշինյանի հեռախոսային խոսակցությունից ակնհայտ է դառնում, որ Նիկոլ Փաշինյանը կազմակերպել է անձանց կուտակումը զանգվածային անկարգությունների ծավալման վայր՝ Ֆրանսիայի դեսպանատան հարակից տարածք, իրականացրել է նրանց ղեկավարումը՝ հաստատելով իր հանցակցի հիշեցումն այն մասին, որ իրենք այնտեղ <<անելիք ունեն>>:
Նույն օրը, ժամը 12 անց 42-ին և 12 անց 47-ին, Ա. Արզումանյանի և Ն. Փաշինյանի հեռախոսազրույցից երևում է, որ Նիկոլ Փաշինյանը կազմակերպել է ցուցարարների կենտրոնացումը Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, հորդորել է հնարավորինս շատ մարդկանց հավաքել այդտեղ: Ինչպես այս, այնպես էլ 2008թ. մարտի 1-ին, ժամը 12 անց 53-ին և 12 անց 57-ին, Ա.Արզումանյանի, Ս.Հայրապետյանի, Ն.Փաշինյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցություններով հաստատվում է, որ, հաստատապես իմանալով զանգվածային անկարգություններն սկսված լինելու, Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ ցուցարարների և ոստիկանության աշխատակիցների միջև տեղի ունեցած բախումների մասին, Նիկոլ Փաշինյանը պահանջել է շարունակել ցուցարարներին պահել Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, խոչընդոտել է նրանց տեղափոխմանը կայարանամերձ հրապարակ այն դեպքում, երբ այդ պահին արդեն ակնհայտ էր, որ ցուցարարների` մեկ այլ վայր տեղափոխվելու կամ հաջորդ օրը հավաքվելու պայմանով հեռանալու դեպքում հնարավոր կլինի խուսափել զանգվածային անկարգությունների հետագա զարգացումից:
2008թ. մարտի 1-ին` ժամը 11 անց 49-ին և 12 անց 19-ին, Նիկոլ Փաշինյանի հանցակից Ա.Արզումանյանի և Ք.Դավթյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցությամբ հաստատվում է Ա.Արզումանյանի կողմից զանգվածային անկարգությունները կազմակերպելու, մասնակիցներին ոգևորելու համար անձանց ներգրավելու հանգամանքը: Դրանով հիմնավորվում է նաև զանգվածային միջոցառումը և անկարգությունները հենց օտարերկրյա դեսպանատան մոտ կազմակերպելու, այլ վայր տեղափոխելը ձախողելու նպատակը, այն է` միջազգային հանրության առաջ ներկայացնել երկրում իր իսկ կազմակերպմամբ առկա ներքաղաքական ապակայուն վիճակը:
2008թ. մարտի 1-ին` ժամը 23 անց 27-ին, Նիկոլ Փաշինյանի հանցակիցներ Ա.Արզումանյանի և Ս.Սիրունյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցության ընթացքում Ս.Սիրունյանը տեղեկություններ է հաղորդել զանգվածային անկարգությունների` իրենց համար բարենպաստ ընթացքի մասին` վստահեցնելով, որ ավտոմեքենաներ հրդեհելը և խանութներ թալանելը վերահսկվում են իրենց կողմից:
2008թ. մարտի 2-ին` ժամը 00 անց 46-ին, Նիկոլ Փաշինյանի հանցակիցներ Ա.Արզումանյանի և Ս.Սիրունյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցություններով հիմնավորվել է, որ զանգվածային անկարգությունների ամենաթեժ պահին, ցուցարարների հետ զինված ընդարման պայմաններում հանցակիցներին մտահոգել է միայն ցուցարարներին այդ վայրում պահելու խնդիրը, որը չեն կարողացել իրականացնել իրենց կամքից անկախ պատճառով, այն է` հայտարարվել է արտակարգ դրություն:

9.2. Վերաքննիչ դատարանի իրավական դիրքորոշումը պաշտպանների վերաքննիչ բողոքի առանձին փաստարկների վերաբերյալ.
1. Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով պաշտպանների վերաքննիչ բողոքում բերված փաստարկները` Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքն ապացուցված չլինելու վերաբերյալ, գտավ, որ դրանք անհիմն են հետևյալ պատճառաբանությամբ:
Դատարանը գտնում է, որ վերոշարադրված ապացույցների վերլուծության ներքո համադրելով Երևան քաղաքում 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին վկայող և սույն քրեական գործի քննությամբ հաստատված փաստական հանգամանքները, ընդհանուր իրավասության դատարանը հանգել է հիմնավոր հետևության, որ պաշտպանների պնդումները, որ նշված ժամանակահատվածում տեղի ունեցած իրադարձությունները զանգվածային անկարգություններ չեն եղել, այլ անհրաժեշտ ինքնապաշտպանական գործողություններ, հիմնավոր չեն և չեն բխում գործի նյութերից: Գործով հիմնավորվել է, որ ոստիկանության աշխատակիցները, ելնելով <<Ոստիկանության մասին>> ՀՀ օրենքի հոդվածով իրենց առջև դրված խնդիրներից, գործել են նշված օրենքի 12-րդ, 16-րդ, 22-րդ և 25-րդ հոդվածներով նախատեսված` հասարակական կարգը պահպանելիս և արտակարգ իրադրության պայմաններում նրանց վերապահված լիազորությունների շրջանակում:
Հաստատվել է նաև, որ 2008թ. մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում Երևանի քաղաքապետարանի և հարակից տարածքներում տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել 187 ոստիկան և ՀՀ ոստիկանության զորքերի զինծառայող, 32 քաղաքացիական անձ, ընդ որում, հիշյալ վնասվածքների մեջ եղել են նաև հրազենային ու բեկորային բնույթի վնասվածքներ, վնասվել են Երևանի կենտրոնական հատվածում գտնվող մի շարք շենքերի արտաքին ձևավորման պարագաները, մայթերի սալիկները, նստարանները և այլն, թալանվել են խանութներ, բենզալցակայան, հրկիզվել, ոչնչացվել ու վնասվել են բազմաթիվ տրանսպորտային միջոցներ։
Զանգվածային անկարգությունները պատկերող լազերային տեսասկավառակներով, դրանց վերարտադրության և զննման արձանագրություններով ակնառու է, որ Երևան քաղաքի կենտրոնական փողոցներում զանգվածային անկարգության մասնակիցները Գր.Լուսավորչի, Իտալիայի, Բեյրութի, Պարոնյանի փողոցներում, Մաշտոցի պողոտայում կայանված ավտոմեքենաներից, ավտոբուսներից, տրոլեյբուսներից պատրաստել են բարիկադներ: Դիտավորությամբ շրջել, կոտրել, վնասել և այրել են փողոցներում կայանված բազմաթիվ ավտոմեքենաներ, ջարդել և թալանել են խանութներ, զինված դիմադրություն են ցույց տվել հասարակական կարգի պահպանություն իրականացնող իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցներին և ՀՀ ոստիկանության զորքերի ծառայողներին, ծեծի են ենթարկել նրանց: Զանգվածային անկարգությունների մասնակցները պարբերաբար քարեր, երկաթե ձողեր, փայտյա մահակներ, դյուրավառ հեղուկով լի այրվող շշեր, պայթուցիկ սարքեր և նռնակներ են նետել ոստիկանության աշխատակիցների և ոստիկանության զորքերի ծառայողների վրա։
Դատարանում հետազոտված տեսաձայնագրություններով միանշանակ հաստատվել է, որ ոստիկանության աշխատակիցները նախ լքել են Մյասնիկյանի արձանի դիմացի հատվածը, իսկ այնուհետև՝ փշալարեր են տեղակայել հենց իրենց և ցուցարարների միջև ընկած հատվածում։ Երբ ոստիկանները նման կերպ փշալարերով փորձել են պատնեշել զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների ճանապարհը և կասեցնել նրանց առաջ շարժվելը, վերջիններս գրոհել և հաղթահարել են այդ պատնեշը: Նշված ապացույցները, ի թիվս այլոց, արդեն իսկ հերքում են պաշտպանության կողմի այն պատճառաբանությունները, թե ոստիկանների նկատմամբ բռնությունները կիրառվել են ինքնապաշտպանության նպատակով:
Վերաքննիչ դատարանը հիմնավոր է համարում նաև առաջին ատյանի դատարանի հետևությունները, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության` զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու մեջ Ն.Փաշինյանի մեղավորությունը հաստատված է քրեական դատավարության օրենսդրության պահանջներին համապատասխան ձեռք բերված ապացույցներով, որոնք ընդհանուր իրավասության դատարանը հետազոտել է դատաքննության ժամանակ և ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 127-րդ հոդվածի հիման վրա` դրանք գնահատելով թույլատրության, վերաբերելիության, իսկ ամբողջ ապացույցներն իրենց համակցությամբ` գործի լուծման համար բավարարության տեսանկյունից, դրանց բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ հանգել է ճիշտ հետևության: Այդ ապացույցների առկայության պայմաններում կատարված հանցագործության մեջ Ն.Փաշինյանի մեղավորության մասին առաջին ատյանի դատարանի հետևությունները հիմնավորված և պատճառաբանված են, իսկ այդ կապակցությամբ վերաքննիչ բողոքում բերված փաստարկները գործի նյութերում իրենց հաստատումը չեն գտել:
Ինչ վերաբերվում է բողոքի այն փաստարկին, որ մեղադրական եզրակացությունից պարզ չէ, թե հանցանքը համարվել է կատարված մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ, թե կազմակերպված խմբի կողմից, ապա առաջին ատյանի դատարանի դատական ակտում առկա են անհրաժեշտ հիմնավորումներ, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-րդ և 41-րդ հոդվածների պահանջների խախտումներ ևս թույլ չեն տրվել: Մասնավորապես, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասը պատասխանատվություն է սահմանում զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու համար, ինչը նշանակում է, որ կազմակերպչի կողմից զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշ է, որի պայմաններում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 38-րդ հոդվածի վրա հղումը տեղին չէ: Իսկ հանցանքը կազմակերպված խմբի կողմից կատարած լինելու մեղադրանք Ն.Փաշինյանին չի առաջադրվել:
2. Քննության առնելով պաշտպանական կողմի պատճառաբանություններն այն մասին, որ խախտվել է ՄԻԵԿ-ի 10 և 11-րդ հոդվածներում երաշխավորված կարծիք արտահայտելու, ժողովների և միավորումների ազատության իրավունքը, տեղի է ունեցել խաղաղ հավաքների իրականացման միջամտությունը, խախտվել է խաղաղ հավաքների օրինականությունը, ՀՀ ոստիականության միջամտությունը օրինաչափ չի եղել, տեղի է ունեցել հանրահավաքի հարկադրաբար դադարեցում, վերաքննիչ դատարանը գտավ, որ դրանք անհիմն են հետևյալ պատճառաբանությամբ:
Վերաքննիչ դատարանը հիշյալ փաստարկները քննության առնելիս և գնահատելիս ղեկավարվում է ՄԻԵԿ-ի 10 և 11-րդ հոդվածներով, ինչպես նաև Եվրոպական դատարանի կոնկրետ գործերով արտահայտած այն իրավական դիրքորոշմամբ, որի համաձայն` <<Հավաքների ազատության իրավունքը, որի նպատակներից մեկը հանդիսանում է անձանց կարծիքի պաշտպանությունը, ենթակա է մի շարք սահմանափակումների, որոնք պետք է նեղ մեկնաբանություն ստանան և յուրաքանչյուր միջամտության անհրաժեշտությունը պետք է համոզիչ կերպով հաստատվի: Այն դեպքերում, երբ քննվում է, թե արդյոք Կոնվենցիայով երաշխավորված իրավունքների և ազատությունների սահմանափակումները կարող են համարվել “անհրաժեշտ ժողովրդավարական հասարակությունում” Պայմանավորվող կողմերը ունեն որոշակի, բայց ոչ անսահման, հայեցողության ազատություն: Ամեն դեպքում Եվրոպական դատարանն է, որ վերջնական որոշում է կայացնում սահմանափակումների` Կոնվենցիայի հետ համապատասխանության առնչությամբ և դա արվում է գնահատելով տվյալ գործի հանգամանքները>>: /տեþս Օսմանին և այլոք ընդդեմ Նախկին Հարավսլավիայի հանրապետություն Մակեդոնիայի (որոշում), թիվ. 50841/99, 11 հոկտեմբեր 2001թ./:
Վերաքննիչ դատարանը, հիմք ընդունելով վերոգրյալը, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության շրջանակներում վերաքննիչ բողոքում հիշյալ հարցի առնչությամբ բերված փաստարկների վերաբերյալ, արտահայտում է իր հետևյալ իրավական դիրքորոշումը:
Քրեական գործով ձեռք բերված ապացույցներով հիմնավորվել է, որ օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը կազմակերպել և անցկացրել է Երևան քաղաքում անընդմեջ իրականացվող, մայրաքաղաքի կենսագործունեությունը, ճանապարհատրանսպորտային երթևեկությունը, պետական հիմնարկների բնականոն գործունեությունը, ազգաբնակչության հանգիստն ու անդորրը խանգարող զանգվածային հրապարակային միջոցառումներ, երթեր, շուրջօրյա հանրահավաքներ և նստացույցեր:
Քրեական գործի նյութերի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ Ն.Փաշինյանը ոչ միայն մասնակցել է 2008թ. փետրվարի 20-ից մինչև մարտի 1-ը շարունակվող հանրահավաքին, այլ նաև իրականացրել է կարծիք արտահայտելու իր իրավունքը: Նա ազատորեն արտահայտել է իր կարծիքը, օգտվել է խոսքի ազատության իրավունքից: Այդ իրավունքը Ն.Փաշինյանն իրացրել է, մասնավորապես, իր կարծիքին մնալու, տեղեկություններ և գաղափարներ ստանալու և տարածելու միջոցով` առանց պետական մարմինների միջամտության:
Միևնույն ժամանակ, գործով հաստատվել է, որ Երևան քաղաքի տարբեր տեղամասերում իրականացվող զանգվածային, հրապարակային միջոցառումների ընթացքում ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը սույն որոշման նկարագրական մասում շարադրված պայմաններում և հանգամանքներում կատարել է քրեորեն հետապնդելի իրավախախտում, այն է` կազմակերպել է զանգվածային անկարգություններ, որի արդյունքում զոհվել են տաս անձիք, տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ են ստացել 219 անձ, ջարդերի, գույքի դիտավորյալ ոչնչացման, վնասելու և թալանելու հետևանքով պետական մարմիններին, Երևան քաղաքին և Կենտրոն թաղային համայնքին, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց պատճառվել է շուրջ 70 միլիոն ՀՀ դրամի վնաս:
Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի և մյուս հանցակիցների հիշյալ գործողությունները ենթակա էին կանխման և սահմանափակման, ինչը բխում է ՄԻԵԿ-ի 11-րդ հոդվածի 2-րդ մասում ամրագրված դրույթից:
Գործով հիմնավորվել է նաև, որ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ քրեական հետապնդում է իրականացվել զանգվածային միջոցառումների ժամանակ հանցագործություն կատարելու, այլ ոչ թե հանրահավաքներում մասնակցելու և իր խոսքի ազատության իրավունքը իրականացնելու համար: Իր բնույթով կատարված արարքը դասվում է ծանր հանցագործությունների շարքին և այն չկանխելու դեպքում կառաջանային ավելի ծանր հետևանքներ:
Հետևապես, նրա դատապարտումը զանգվածաին անկարգության համար չի կարող դիտվել որպես միջամտություն նրա խաղաղ հավաքների իրավունքի իրականացմանը:
Նման պայմաններում պաշտպանության կողմի այն պնդումը, որ տեղի է ունեցել խաղաղ հավաքների իրականացման միջամտություն, ՀՀ ոստիկանության գործունեությունը իրավաչափ, և անհրաժեշտ չի եղել ժողովրդավարական հասարակության մեջ, անհիմն է:
Հայաստանի Հանրապետությունը հավաքների ազատության իրավունքը դիտելով որպես հիմնարար իրավունք ժողովրդավարական հասարակարգում և նման հասարակության հիմքերից մեկը, պարտավոր է նաև ի դեմս իր իրավապահ մարմինների, օրենքի հիման վրա ապահովել անձի, հասարակության և պետության պաշտպանությունը հանցագործություններից: Քրեական դատավարություն իրականացնող մարմինները պարտավոր են ձեռնարկել բոլոր միջոցառումները, որպեսզի իրենց գործունեության արդյունքում քրեական օրենքով չթույլատրված արարք կատարած յուրաքանչյուր ոք բացահայտվի և քրեական օրենքով նախատեսված դեպքում և սահմանված կարգով պատասխանատվության ենթարկվի:
Գալստյանն ընդդեմ Հայաստանի 15.02.2008թ. Եվրոպական դատարանի վճռի համաձայն` <<Կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի կիրառելիության նախապայման են` հանրահավաքների խաղաղ բնույթը, Կոնվենցիայի և ներպետական իրավունքի համաձայն օրինական լինելը, իսկ միջամտության փաստը պետք է հիմնավորվի իշխանության կոնկրետ գործողություններով>>:
Գործով հաստատվել է, որ Ազատության հրապարակում հանրահավաքը խաղաղ բնույթ չի կրել, քանի որ օպերատիվ տեղեկություններ իրացնելիս այդ վայրում հայտնաբերվել են հրազեն, ռազմամթերք և այլն: Պաշտպաններն անտեսել են, որ Ազատության հրապարակում հայտնաբերվել ու առգրավել են 38 հատ` 30-ից 90 սմ չափերի երկաթե, փայտե և պլաստմասե ձողեր և խողովակներ, կրակոցների և նպատակային օգտագործման համար պիտանի, հրազեն և ռազմամթերք հանդիսացող 6,35 մմ տրամաչափի, <<Z>> մոդելի ատրճանակ՝ պահունակում 4 փամփուշտներով, 7,62 մմ տրամաչափի <<TT>> տեսակի ատրճանակ՝ պահունակում 5 փամփուշտներով, 9 մմ տրամաչափի <<Astra A-75L>> մոդելի ատրճանակ՝ պահունակում 5 փամփուշտներով, 2 հատ <<ՌԳԴ-5>> տեսակի ձեռքի նռնակ, 7 հատ <<Ֆ-1>> տեսակի ձեռքի նռնակ, 2 հատ ինքնաշեն <<ԱՏԵ-92>> տեսակի ձեռքի նռնակ, 2 հատ <<ՌԳ-42>> տեսակի ձեռքի նռնակ, 200 գրամանոց տրոտիլային պայթաղյուս, 76 հատ 5,45 մմ տրամաչափի մարտական փամփուշտ, 25 հատ 7,62 մմ տրամաչափի հրացանային մարտական փամփուշտ, 31 հատ 5,45 մմ և 27 հատ 7,62 մմ տրամաչափի ինքնաձիգների մարտական փամփուշտներ, նետողական սառը զենք հանդիսացող 38 հատ <<ոզնի>> կոչվող մետաղական կոնստրուկցիա, օբյեկտների հրկիզման և կենդանի ուժի խոցման համար նախատեսված, հրկիզման միջոցներ (մոլոտովի կոկտեյլ) հանդիսացող դյուրավառ հեղուկով լցված 3 շշեր, ինչպես նաև նպատակային օգտագործման համար պիտանի գործարանային արտադրության 1 հատ 5,45 մմ տրամաչափի ինքնաձիգի և 1 հատ 5,45 մմ տրամաչափի գնդացրի պահունակներ, 2 հատ <<Заря 2>> տեսակի լուսաձայնային նռնակներ, 1 հատ <<ՄՈՒՎ-2>> տեսակի հարվածային մեխանիզմ, 18 հատ հակագազ և 1 կոնտեյներ, 5 հատ թեք տաշվածքով փայտյա ձողեր, 2 հատ ռետինե մահակներ, 72 հատ տարբեր երկարության և տրամագծի մետաղական ձողեր, ամրաններ և խողովակներ, պլաստմասե և փայտե բռնակներով 2 դանակներ, 3 պլաստմասե տարաներով դյուրավառ հեղուկներ, հոգեներգործուն բաղադրատարրեր պարունակող դեղահաբեր։
Այդ օպերատիվ միջոցառման մասին հանրահավաքի կազմակերպիչները տեղյակ են եղել շուրջ հինգ ժամ առաջ:
Քաղաքապետարանի հարակից տարածքում նույնպես հանրահավաքը խաղաղ բնույթ չի կրել, ինչը հիմնավորվել է վերոշարադրված ապացույցներով:
Զանգվածային անկարգությունների, ինչպես նաև հանրահավաքների ոչ խաղաղ լինելու փաստը հաստատվել է նաև ՀՀ տարբեր դատարանների կողմից բազմաթիվ անձանց նկատմամբ կայացված և օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտերով:
Մասնավորապես, 2008թ. փետրվարի 26-ից 27-ն ընկած ժամանակահատվածում Մյասնիկ Մալխասյանն իրեն պատկանող <<ԳԱԶ 31-10>> մակնիշի ավտոմեքենայով վարորդի` Արման Շահինյանի հետ Ազատության հրապարակ է փոխադրել մետաղյա ձողեր և փայտե մահակներ, որոնք թաքցրել են հրապարակում տեղակայված <<Ապարան>> ցուցանակը կրող վրանում։
2008թ. փետրվարի 27-ից 29-ն ընկած ժամանակահատվածում Սասուն Միքայելյանը կազմակերպել է փայտե և երկաթե մահակների, ամրանների, տարաներով բենզինի փոխադրումը նույն հրապարակ, որոնք թաքցվել են հրապարակում տեղակայված <<Հրազդան>>, <<Կոճոռ>>, <<Վանատուր>> ցուցանակներով վրաններում:
2008թ. փետրվարի 29-ին Վրեժ Նիկոլյանը, Համլետ Հովհաննիսյանի և այլոց հանձնարարությամբ, պատվիրել է մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված նետողական սառը զենք հանդիսացող <<ոզնի>> կոչվող 80 մետաղական կոնստրուկցիա, որոնց պատրաստող վարպետներին պարտավորեցրել է պատվերը կատարել շտապ և նույն օրը կազմակերպել է դրանց տեղափոխումն Ազատության հրապարակում տեղակայված <<Հատուկ գունդ>> ցուցանակը կրող վրան։
2008թ. մարտի 1-ի վաղ առավոտյան ոստիկանության աշխատակիցները <<Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին>> ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 1-ին մասի 10-րդ կետով և 36-38-րդ հոդվածներով սահմանված կարգով ընդամենը փորձել են իրականացնել տեղանքի հետազոտում, հայտնաբերել հիշյալ առարկաները և կանխել հետագայում դրանց պահելը, շրջանառությունն ու գործածումը, մինչդեռ զինված ամբոխը հարձակում է գործել, հանրավտանգ պարագաների օգտագործմամբ դիմադրություն ցույց տվել իշխանության ներկայացուցիչ հանդիսացող ոստիկանության աշխատակիցներին, կյանքի և առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրել վերջիններիս նկատմամբ, ինչի հետևանքով 34 ոստիկան ստացել է ծանրության տարբեր աստիճանի, այդ թվում` նաև ծանր մարմնական վնասվածքներ:
ՀՀ իշխանությունը հանրահավաքը բռնի կերպով դադարեցնելու գործողություն չի կատարել, ավելին, առաջարկել է հանրահավաքը կազմակերպել Մատենադարանի մոտ, բացել ճանապարհը, հեռացրել ոստիկաններին: Այդ մասին բարձրախոսով հայտարարել է նաև Դավիթ Շահնազարյանը: Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանն առարկել է դրա դեմ, խոչընդոտել է այդ գործընթացին, ինչը հաստատվել է շարադրված ապացույցներով: Առկա ապացույցներով հիմնավորվում է նաև, որ պետական միջամտությունը եղել է օրինական, հետապնդել է իրավաչափ նպատակ և եղել է անհրաժեշտ ժողովրդավարական հասարակարգում:
Վերաքննիչ դատարանը փաստում է, որ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ քրեական հետապնդում իրականացվել է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների պահպանմամբ, քրեական գործը հարուցվել է օրենքով նախատեսված առիթի և հիմքերի առկայության պայմաններում: Նույն օրենսգրքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասում սահմանված է, որ <<Հետաքննության մարմինը, քննիչը, դատախազը պարտավոր են իրենց իրավասության սահմաններում քրեական գործ հարուցել հանցագործության հատկանիշներ հայտնաբերելու յուրաքանչյուր դեպքում, օրենքով նախատեսված բոլոր միջոցառումները ձեռնարկել հանցագործություն կատարած անձանց և հանցագործության, ինչպես նաև դրա կատարման հանգամանքները բացահայտելու համար>>:
Հետազոտված ապացույցներով հաստատվում է նաև, որ գործի վարույթը կարճելու հիմքեր չեն եղել, իսկ դատարանի հետևությունները համապատասխանում են հետազոտված ապացույցներին:
Նախաքննության ավարտման փուլում, պաշտպանները քրեական վարույթն իրականացնող մարմնին միջնորդություն են ներկայացրել քրեական գործի վարույթը կարճելու վերաբերյալ /Հ. 13, գ.թ. 250-255/:
Քրեական գործը վարող ՀՀ հատուկ քննչական ծառայության հատկապես կարևոր գործերի ավագ քննիչ Վ.Հարությունյանը, քննության առնելով հիշյալ միջնորդությունը, այն անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ մերժել է 23.09.2009թ. /Հ. 13, գ.թ. 256-258/:
Քննիչի հիշյալ որոշումը պաշտպանները բողոքարկել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 263 հոդվածի կարգով /Հ. 13, գ.թ. 259-265/:
ՀՀ Գլխավոր դատախազության ավագ դատախազ Կ.Փիլոյանը, պաշտպանների բողոքի հիման վրա ստուգման ենթարկելով քննիչի վերոհիշյալ որոշման օրինականության և հիմնավորվածության հարցը, իր 25.09.2009թ. որոշմամբ բողոքն անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ մերժել է /Հ 13, գ.թ. 266-270/:
3. Վերաքննիչ բողոքում պաշտպանները միջնորդել են Ն.Փաշինյանի նկատմամբ արդարացման դատավճիռ կայացնել, պատճառաբանելով, որ ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից կայացված ակտում, գործի փաստական հանգամանքների մասին դատավճռում շարադրված դատարանի հետևությունները, չեն համապատասխանում հետազոտված ապացույցներին, բացի այդ, դատարանի որոշ եզրահանգումների վերաբերյալ դատաքննության ընթացքում որևէ ապացույց չի հետազոտվել կամ հետազոտված ապացույցները հիմնավորել են բոլորովին այլ փաստական հանգամանքներ / տեþս բողոքի 40-65 էջերը/:
Մասնավորապես, պաշտպանները նշել են, որ դատարանի այն հետևությունը, որ <<2008թ. մարտի 1-ին Երևան քաղաքում զանգվածային անկարգություններ հրահրելու և իրագործելու մտադրությամբ խմբի անդամներն, ինչպես անձամբ, այնպես էլ իրենց հետ համագործակցող այլ անձանց միջոցով կազմավորել են զանգվածային բռնարարքների կատարմանը պատրաստ անձանց խմբեր և կազմակերպել են նրանց շրջանում ապօրինի կերպով ձեռք բերված հրազենի ռազմաթերքի, պայթուցիկ նյութերի, պայթուցիկ սարքերի, սառը զենքի, ինչպես նաև մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված տարատեսակ առարկաների բաշխում>>, ենթադրություն է, քանի որ այդ հանգամանքը հաստատող որևէ ապացույց ձեռք չի բերվել:
Պաշտպանները նշել են նաև, որ դատարանը դատավճռի հիմքում դրել է որոշ վկաների` դատարանում չհրապարակված նախաքննական ցուցմունքները, անտեսել է Ն.Փաշինյանին արդարացնող վկաների, մասնավորապես, Կարեն Կոստանյանի, Լավրենտ Գասպարյանի, Հարություն Ֆարիշյանի, Լիդիա Մեսրոպյանի, Էմմա Բեգլարյանի, Լաուրա Մելքոնյանի, Թոռնիկ Պողոսյանի, Կարեն Մկրտչյանի, Զավեն Օհանյանի ցուցմունքները: Բացի այդ, ինչպես նախաքննական մարմինը, այնպես էլ դատարանը մեղադրանքի հիմքում դրել են այնպիսի ապացույցներ, որոնք ձեռք են բերվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի պահանջների խախտմամբ: Դրանց թվին են դասվում` հատոր 1-ին, գ.թ. 66-68, հատոր 2-րդ, գ.թ. 1-3, 4-5, 6-8, 9-12, 13-16 և 17-20-ում և գործում առկա դեպքի վայրի զննության այլ արձանագրությունները, որոնք կազմվել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 29, 81, 94, 121, 217, 218 հոդվածների պահանջներն անտեսելով: Դատարանը անտեսել է նաև այն, որ 02.07.2009թ. կազմված արձանագրության մեջ չեն նշվել բոլոր հանգամանքները, որոնք հայտնաբերվել են լազերային սկավառակների զննության ընթացքում, զննման արձանագրության մեջ տեղ են գտել վերարտադրված նյութի` իրականության հետ առնչություն չունեցող քննիչի սուբյեկտիվ դատողությունները, բացի այդ, զննված սկավառակներում առկա որոշ հանգամանքներն ուղղակի սխալ են ներկայացված արձանագրության մեջ:
Քրեական գործի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ պաշտպանները վերոհիշյալ փաստարկները և համապատասխան միջնորդությունները` թվարկված քննչական գործողություններն անթույլատրելի ճանաչելու վերաբերյալ, ներկայացրել են ընդհանուր իրավասության դատարանում, որոնց քննության և գնահատման արդյունքում դատարանը իրավացիորեն հանգել է հետևյալ եզրահանգման:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 57 հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` <<Հետաքննության մարմինը`
1) հանցագործությունները և դրանք կատարող անձանց բացահայտելու, հանցագործությունը կանխելու և խափանելու նպատակով ձեռնարկում է համապատասխան օպերատիվ-հետախուզական և քրեադատավարական միջոցառումներ.
2) մինչև քրեական գործ հարուցելը նախապատրաստվող նյութերով կատարում է դեպքի վայրի զննություն, հետազոտման համար վերցնում է նմուշներ և նշանակում փորձաքննություն. ...>>:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 180 հոդվածի համաձայն`
<<1. Հանցագործությունների մասին հաղորդումները պետք է քննարկվեն և լուծվեն անհապաղ, իսկ գործ հարուցելու առիթի օրինականությունը և հիմքերի բավարար լինելն ստուգելու անհրաժեշտության դեպքում` դրանց ստացման պահից 10 օրվա ընթացքում:
2. Նշված ժամկետում կարող են պահանջվել լրացուցիչ փաստաթղթեր, բացատրություններ, այլ նյութեր, ինչպես նաև կարող է կատարվել դեպքի վայրի զննություն, հանցագործություն կատարելու կասկածանքի բավարար հիմքերի առկայության դեպքում կարող են բերման և անձնական խուզարկության ենթարկվել անձինք, հետազոտման համար վերցվել նմուշներ, նշանակվել փորձաքննություն>>:
Նշված նորմերի հիման վրա հետաքննիչ Ռ.Գալստյանը իրավասու էր 24.02.2008թ. կատարել դեպքի վայրի զննություն և կազմել համապատասխան արձանագրություն:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 94 հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` <<Ընթերակայի նախկին մասնակցությունը քննչական գործողությանը տվյալ քրեական գործով այլ քննչական գործողությանը նրա մասնակցությունը բացառող հանգամանք չէ, բացի այն դեպքերից, երբ որևէ ընթերակայի մասնակցությունը կրում է պարբերական բնույթ>>:
Ընթերակա Սուսաննա Քոչարյանի մասնակցության պարբերական բնույթի կամ որպես ընթերակա վարույթին նրա մասնակցությունը բացառող հանգամանքների վերաբերյալ դատարանին որևէ ապացույց չի ներկայացվել, որի պատճառով նա բացարկման ենթակա անձ չի հանդիսանում, և նրա մասնակցությամբ կատարված դատավարական գործողությունների վերաբերյալ արձանագրությունը կարող է գնահատվել որպես ապացույց:
Համաձայն քրեական գործի նյութերի` մեկ դեպքի վայրը բաժանվել է տարբեր տեղամասերի, սակայն դեպքի վայրի զննությանը միևնույն ժամանակահատվածում մասնակցել են նույն ընթերակաները: Այդ պատճառով միմյանց կից տարբեր տեղամասերում նույն ընթերակաների մասնակցությամբ կատարված զննության ժամանակահատվածի մասին գրառումները մասնակիորեն համընկնում են: Հետևաբար այդ հանգամանքները դատավարական գործողության մասին արձանագրության անթույլատրելիությունը հաստատելու համար բավարար հիմք չեն:
Ընթերականեր Հակոբ Բելիչկովի և Ալինա Խոլյունցի մասնակցության պարբերական բնույթի վերաբերյալ որևէ ապացույց դատարանին չի ներկայացվել, իսկ միայն պաշտպանների հայտարարությունն այդ մասին բավարար հիմք չէ նրանց մասնակցությամբ դատավարական գործողության արձանագրության անթույլատրելիությունը հաստատելու համար:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 29-րդ հոդվածով սահմանված է քրեական գործի ընթացքի արձանագրման պարտադիր լինելը:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 218 հոդվածով սահմանված է զննում կատարելու կարգը, որի համաձայն զննում կատարելուց հետո կազմվում է համապատասխան արձանագրություն, որն ստորագրում են քննիչը և քննչական գործողության բոլոր մասնակիցները:
Նշված նորմերով սահմանված չէ միջնորդության մեջ նշված այն հանգամանքը, որ քննչական գործողության մասնակիցները պարտավոր են բացի արձանագրությունը ստորագրելուց, ստորագրել նաև այդ արձանագրության յուրաքանչյուր էջի կամ դրան կից սխեմայի տակ: Հետևաբար, արձանագրությունը նրանց կողմից ստորագրված լինելու դեպքում, արձանագրության յուրաքանչյուր էջի կամ դրա բաղկացուցիչ մասը կազմող սխեմայի տակ` նրանց ստորագրության բացակայությունն այդ ապացույցի անթույլատրելիությունը հաստատելու հիմք չի հանդիսանում: Միջնորդության մեջ նշված հանգամանքները` դեպքի վայրի զննությունը ցերեկվա փոխարեն գիշերային ժամերին կատարելու, մեկ արձանագրության մեջ քննիչի ազգանունը նշված չլինելու, տեղանքի անունը շփոթելու և այդ վրիպակը ուղղելու վերաբերյալ տեղեկանք կազմելու մասին, էական խախտումներ չեն հանդիսանում, դրանք պատշաճ կարգով հետազոտվել են դատական քննության ընթացքում և միջնորդության մեջ նշված ապացույցների անթույլատրելիությունը հաստատելու համար բավարար հիմք չեն հանդիսանում: Միջնորդության մեջ նշված պատճառաբանությունը` դատավարական գործողության մասնակիցներին իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները պարզաբանված չլինելու վերաբերյալ, հերքվում է դատավարական գործողությունների մասնակիցների կողմից այդ արձանագրություններին, այդ թվում` իրենց իրավունքներին ու պարտականություններին ծանոթացած լինելու հանգամանքը հավաստող ստորագրությունների առկայությամբ:
Միջնորդության մեջ նշված` Երևանի քրեական դատարանի` Վահե Ղազարյանի վերաբերյալ քրեական գործով կայացված դատավճռով դեպքի վայրի զննության երկու արձանագրությունները, որոնք առկա են սույն քրեական գործում /հ.3. գ.թ. 1-4, 86-87/ և այդ արձանագրություններում նշված` դեպքի վայրի զննության ընթացքում վերցված առարկաներն ու դրանց վերաբերյալ փորձաքննությունների եզրակացությունները դատարանը որպես ապացույց իրավացիորեն չի օգտագործել:
Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ 2008 թվականի մարտի 1-ին և 2-ին կատարված դեպքի վայրի զննության մյուս արձանագրությունները կազմված են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 81-րդ, 94-րդ, 121-րդ, 217-րդ և 218-րդ հոդվածների պահանջների պահպանմամբ, զննություններն իրականացվել և արձանագրությունները կազմվել են այդպիսի քննչական գործողություններ կատարելու իրավասությամբ օժտված անձանց կողմից: Վերոնշյալ ապացույցների՝ ՀՀ քրեադատավարական օրենքի պահանջների պահպանմամբ ձեռք բերված լինելու պայմաններում` դատարանը գտել է, որ դրանք քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի կողմից իրավացիորեն ճանաչվել են որպես ապացույց և դրվել զանգվածային անկարգությունների հանգամանքը հաստատող ապացույցների շարքում, հետևաբար, դրանք, ինչպես նաև դեպքի վայրերից զննությամբ վերցված առարկաները, դրանց հիման վրա նշանակված և ստացված փորձաքննությունների եզրակացություններն անթույլատրելի ապացույցներ ճանաչելու հիմքեր չկան, ուստի այս միջնորդությունը նույնպես դատարանը ամբողջությամբ անհիմն է համարել և մերժել է:
4. Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով պաշտպանության կողմի փաստարկներն այն մասին, որ ընդհանուր իրավասության դատարանը խախտել է ՄԻԵԿ-ի 6-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջները, քանի որ չի կարողացել հարցաքննել անմեղությունը հաստատող բազմաթիվ վկաների, չի ապահովել նրանց պաշտպանությունը, գտավ, որ դրանք անհիմն են հետևյալ պատճառաբանությամբ:
Վերաքննիչ դատարանը արձանագրում է, որ պաշտպանների համապատասխան միջնորդությունները պատշաճ քննության են առնվել Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի կողմից, 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճռում մանրամասն վերլուծվել են և դրանց քննարկման արդյունքում կայացված եզրահանգումները բխում են քրեական գործի նյութերից ու գործող օրենսդրության պահանջներից։
Վերաքննիչ բողոքում հիշատակված՝ <<Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին>> Եվրոպական Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջների խախտման մասին փաստարկն անհիմն է, քանի որ քրեական դատավարության ընթացքում կողմերն իրենց դիրքորոշումը, այն պաշտպանելու եղանակները և միջոցներն օրենքի շրջանակներում ընտրում են ինքնուրույն` անկախ դատարանից, այլ մարմիններից և անձանցից, իսկ տվյալ դեպքում պաշտպանության կողմն այդպես էլ պատճառաբանված միջնորդություն չի ներկայացրել, թե կոնկրետ ում է ցանկանում հարցաքննել։
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 65-րդ հոդվածով սահմանվում է, որ քրեական վարույթն իրականացնող մարմինը մեղադրյալին հնարավորություն է ընձեռում օրենքով չարգելված բոլոր միջոցներով իրականացնել պաշտպանության իր իրավունքը, որպիսի դրույթը չի նշանակում, որ ցանկացած եղանակով ստացված փաստական տվյալը կարող է օգտագործվել որպես ապացույց։
Այդ մասին են վկայում նույն օրենսգրքի 104-րդ հոդվածի 3-րդ մասի պահանջները, համաձայն որոնց քրեական դատավարության ընթացքում թույլատրվում է օգտագործել միայն այն փաստական տվյալները, որոնք ձեռք են բերվել նշված օրենսգրքով սահմանված պահանջների պահպանմամբ։
Ավելին, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 105-րդ հոդվածով ամրագրված է, որ ապացույցներ ձեռք բերելիս էական են այն խախտումները, որոնք, դրսևորվելով նույն օրենսգրքի որևէ պահանջի խախտմամբ, որևէ կերպ ազդել են կամ կարող էին ազդել ստացված փաստական տվյալների հավաստիության վրա։
Նման պայմաններում, վերաքննիչ դատարանը, փաստում է, որ պաշտպանների կողմից մասնավոր անձանց հարցման ենթարկելու արդյունքում ձեռք բերված տվյալները չեն կարող դիտվել որպես ապացույց: Նույն օրենսգրքի 23 հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` քրեական դատավարությանը մասնակցող կողմերը քրեական դատավարական օրենսդրությամբ օժտված են իրենց դիրքորոշումը պաշտպանելու հավասար հնարավորություններով: Դատարանը դատավճիռը հիմնավորում է միայն այն ապացույցներով, որոնց հետազոտման ընթացքում կողմերից յուրաքանչյուրի համար ապահովվել են հավասար պայմաններ:
Բացի այդ, մեղադրանքի կողմի ներկայացրած` հարցաքննված վկաները կարող են քրեական պատասխանատվության ենթարկվել սուտ ցուցմունք տալու համար, իսկ պաշտպանության կողմի հարցման ենթարկված անձինք` ոչ: ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 29-րդ հոդվածով սահմանված է քրեական գործի ընթացքի արձանագրման պարտադիր լինելը: Նույն հոդվածի 1-ին և 8-րդ մասերով պահանջվում է, որ դատավարական գործողությունների ընթացքը և արդյունքները արտացոլվեն արձանագրությունում, որը պետք է պարունակի նաև դատավարական գործողության մասնակիցներին իրենց իրավունքներն ու պարտականություններն բացատրելու, պարտականությունները չկատարելու հետևանքները պարզաբանելու, դատավարական գործողության իրականացման ընդհանուր կարգը բացատրելու մասին գրառումներ:
Մինչդեռ, հիշյալ կարգը կարող էր պահպանվել միայն ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կանոններով` անձանց որպես վկա հարցաքննելիս:
Պաշտպանության կողմը, ինչպես առաջին ատյանի դատարանում, այնպես էլ վերաքննիչ դատարանում, հարցման ենթարկված անձանց հրավիրելու և հարցաքննելու մասին միջնորդություն չի ներկայացրել:
5. Բացի այդ, պաշտպանները առաջին ատյանի դատարանի դատական նիստում միջնորդություն են ներկայացրել ՀՀ ԱԱԾ-ից ՀՀ ՀՔԾ պետին ուղղված թվով հինգ սկավառակների, 02.07.2009թ. <<լազերային սկավառակների լրացուցիչ զննում կատարելու վերաբերյալ>> արձանագրության որպես ապացույց օգտագործման անթույլատրելիությունը հաստատելու մասին, այն պատճառաբանությամբ, որ այդ սկավառակների ձեռքբերման աղբյուրը հայտնի չէ, դրանք փաթեթավորված չեն եղել, վիճարկվող արձանագրությունը թերի է` դրանում նշված չեն գործողության սկզբի և ավարտի ժամանակը, կիրառված տեխնիկական միջոցները և զննության ընթացքում հայտնաբերված բոլոր հանգամանքները, դրանում նշված են քննիչի սուբյեկտիվ դատողությունները, իսկ որոշ հանգամանքներ արձանագրության մեջ կամ չեն ներկայացված, կամ ուղղակի սխալ են ներկայացված:
Վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ ընդհանուր իրավասության դատարանը քննության առնելով հիշյալ միջնորդությունը հանգել է ճիշտ հետևության, հետևյալ նկատառումներով.
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 29-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` <<Դատավարական գործողությունները արձանագրություններում նկարագրվում են այն հաջորդականությամբ, որով իրականում տեղի են ունեցել: Արձանագրությունում նշվում են դրանց կատարման ընթացքում ձեռք բերված և գործի համար նշանակություն ունեցող հանգամանքները, շարադրվում են դատավարական գործողության մասնակիցների հայտարարությունները>>: 2008 թվականի մարտի 1-ից 2-ն ընկած ժամանակահատվածում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգություններն արտացոլող տեսասկավառակները քրեական վարույթն իրականացնող մարմնին են ներկայացվել ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության սահմանադրական կարգի պահպանության և ահաբեկչության դեմ պայքարի գլխավոր վարչության կողմից 2008 թվականի մարտի 18-ի թիվ 39/524ա գրությամբ, որը հաստատվում է քրեական գործի նյութերի հետազոտմամբ: Այն պատճառաբանությունը, որ տեսասկավառակները ձեռք են բերվել անհայտ կամ դատական նիստում չբացահայտվող աղբյուրից, անհիմն է: Դրանց զննությունը կատարվել է և համապատասխան արձանագրությունները կազմվել են քրեադատավարական օրենքով սահմանված կարգի պահպանմամբ, վարույթն իրականացնող մարմնի որոշմամբ դրանք ճանաչվել են որպես ապացույց, դրանց բովանդակությունը վերաբերում է քրեական գործով ապացուցման ենթակա առարկային, դրանք թույլատրելի են և վերաբերելի: Այդ ապացույցները հետազոտվել են դատաքննության ընթացքում պատշաճ իրավական ընթացակարգի շրջանակներում, որի պատճառով այս միջնորդությունը նույնպես մերժել է:
6. Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով պաշտպանների միջնորդությունը` դատարանին ներկայացված երկու խտասկավառակների վերաբերյալ <<Փորձաքննության և գնահատման մոսկովյան կենտրոն>> ՍՊԸ-ի կողմից 26 նոյեմբերի 2009թ. տրված N 87/ֆէ փորձագիտական հետազոտության ակտն ապացույց ճանաչելու մասին, գտավ, որ այն առաջին ատյանի դատարանը իրավացիորեն մերժել է հետևյալ պատճառաբանությամբ.
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 243 հոդվածի համաձայն` <<Փորձաքննությունը կատարվում է հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի, դատախազի որոշման հիման վրա, երբ քրեական գործով նշանակություն ունեցող հանգամանքները պարզելու համար անհրաժեշտ են գիտության, տեխնիկայի, արվեստի կամ արհեստի, այդ թվում` համապատասխան հետազոտությունների մեթոդիկայի, բնագավառներում հատուկ գիտելիքներ: Հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի, դատախազի, մասնագետների, ընթերակաների հատուկ գիտելիքների առկայությունը չի ազատում համապատասխան դեպքերում փորձաքննություն նշանակելու անհրաժեշտությունից>>:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 248 հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` <<Փորձագիտական հիմնարկի ղեկավարը փորձագետին ծանոթացնում է սույն օրենսգրքի 85 հոդվածով նախատեսված նրա իրավունքներին ու պարտականություններին, նախազգուշացնում է եզրակացություն տալուց հրաժարվելու, խուսափելու կամ ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին, կազմակերպում է փորձաքննության կատարումը, սակայն իրավունք չունի փորձագետին տալ ցուցումներ, որոնք կանխորոշում են հետազոտությունների ընթացքը և հետևությունների բովանդակությունը>>:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 345 հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն` <<1. Եթե նախաքննության ժամանակ փորձաքննություն չի նշանակվել, դատական քննության ժամանակ կողմերն իրավունք ունեն միջնորդել այն նշանակելու:
Կողմը, որի միջնորդությամբ նշանակվում է փորձաքննություն, գրավոր ներկայացնում է այն հարցերը, որոնց վերաբերյալ պետք է տրվի փորձագետի եզրակացություն, նշում է, թե ինչ պետք է հետազոտվի, կարող է նշել, թե ով պետք է ներգրավվի որպես փորձագետ: Այս բոլոր հարցերի մասին մյուս կողմն իրավունք ունի շարադրել իր կարծիքը>>:
2009թ. նոյեմբերի 20-ին, <<Բագին>> փաստաբանական գրասենյակը նամակով դիմել է <<Փորձաքննության և գնահատման մոսկովյան կենտրոն>> ՍՊԸ-ին` երկու խտասկավառակների ձայնաբանական փորձաքննության իրականացման ծառայություններ մատուցելու խնդրանքով, որը կատարվել է և 2009թ. նոյեմբերի 26-ին տրվել է N 87/ֆէ փորձագիտական հետազոտության ակտը:
Դատարանը հանգել է ճիշտ հետևության, որ պաշտպանության կողմը այդ երկու խտասկավառակների ձայնաբանական փորձաքննություն նշանակելու մասին որևէ միջնորդություն վարույթն իրականացնող մարմնին չի ներկայացրել, նման փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշում չի կայացվել, խտասկավառակների հետազոտությունը կատարած փորձագետը չի ծանոթացել իր իրավունքներին ու պարտականություններին, չի նախազգուշացվել եզրակացություն տալուց հրաժարվելու, խուսափելու կամ ակնհայտ կեղծ եզրակացություն տալու համար սահմանված պատասխանատվության մասին, դատավարության մի կողմը զրկված է եղել փորձագետին ներկայացված հարցերի մասին իր կարծիքը շարադրելու հնարավորությունից: Հետևաբար այն ձեռք է բերվել դատավարական գործողության կատարման կարգի էական խախտմամբ և դրա օգտագործումն անթույլատրելի է:
Նույնաբովանդակ միջնորդությամբ պաշտպանները հանդես են եկել նաև վերաքննիչ դատարանում, որի քննության հարցը հետաձգվել էր մինչև սույն գործով վերջնական դատական ակտ կայացնելը:
Դատարանը, գտնում է, որ փորձագիտական եզրակացության ակտը ձեռք չի բերվել ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված պահանջների պահպանմամբ, փորձաքննության կատարումը հնարավոր է միայն զուտ դատավարական ընթացակարգի շրջանակներում իրավասու սուբյեկտի կողմից, փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշում կայացնելուց հետո: Քրեական գործով փորձաքննություն կատարելու անհրաժեշտության դեպքում քրեական հետապնդման մարմինը փորձաքննություն նշանակելու մասին որոշում է կայացնում /ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 244 հոդված/, այդ որոշումը փորձաքննություն կատարելու միակ դատավարական հիմքն է, անթույլատրելի է այդ որոշումը փոխարինել օրենքով չնախատեսված այլ փաստաթղթերով /գրություն, դիմում, ուղեկցող նամակ, փորձագետին տրվող հարցերի ցանկ և այլն/:
Վերը շարադրվածից հետևում է, որ փորձագիտական ակտը օրենքով սահմանված կարգով ձեռք չի բերվել:
Նման պայմաններում, վերաքննիչ դատարանը, գտնում է, որ հիշյալ տվյալները որպես ապացույց ճանաչելու համար հիմքեր չկան և բացի այդ, համապատասխան փորձաքննություններ նշանակելու անհրաժեշտություն չկա: Պաշտպանների հիշյալ միջնորդությունը չի բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 382 հոդվածի 3-րդ մասի պահանջներից, որի համաձայն` <<Բացառիկ դեպքերում կողմերը իրավունք ունեն իրենց բողոքի, ինչպես նաև մյուս կողմի բողոքի կապակցությամբ տրված պատասխանների հիմքերը հաստատելու համար դատարան ներկայացնելու նոր հիմքեր կամ միջնորդելու դատարան կանչել իրենց նշած վկային կամ փորձագետին, նշանակելու փորձաքննություն, եթե նրանք հիմնավորում են, որ օբյեկտիվորեն հնարավորություն չեն ունեցել ներկայացնելու այդ նյութերը, կանչելով վկային կամ փորձագետին, ինչպես նաև առաջին ատյանի դատարանում միջնորդելու նշանակել փորձաքննություն, կամ հիմնավորում են, որ ներկայացված միջնորդությունն առաջին ատյանի դատարանի կողմից մերժվել է անհիմն>>:
Պաշտպանները ոչ առաջին ատյանի, ոչ էլ վերաքննիչ դատարաններում փորձաքննություն նշանակելու մասին միջնորդություններ չեն ներկայացրել, և բացի այդ, չեն հիմնավորել, թե± նշված տեսասկավառակները որպես ապացույց ճանաչելու անթույլատրելիության վերաբերյալ առաջին ատյանի դատարանի որոշումն ինչ±ու է անհիմն:
Իսկ վերաքննիչ դատարանը, օրենքով իրեն վերապահված լիազորությունների շրջանակներում, իրավունք չունի սեփական նախաձեռնությամբ փորձաքննություններ նշանակել /ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 382 հոդված 3-րդ մաս, 391 հոդված/:
7. Վերաքննիչ դատարանը փաստում է, որ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանը, գնահատելով պաշտպանության կողմի պատճառաբանություններն այն մասին, որ 2009թ. մարտի 1-ին Երևանում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունների ընթացքում հրազեն, ռազմամթերք, մարմնական վնասվածքներ պատճառելու համար հարմարեցված տարատեսակ առարկաները բերվել են սադրիչների կողմից, ճիշտ հետևության է հանգել և դրանք հերքել է որպես ապացույց ճանաչված այլ փաստաթղթերով` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռներով և որոշումներով, որոնց համաձայն` այդ գործողությունները կատարվել են դատապարտյալներ Մյասնիկ Մալխասյանի, Սասուն Միքայելյանի, Վրեժ Նիկոլյանի և նրանց համախոհների կողմից, իսկ այդ անձանց սադրիչ լինելն ապացուցող փաստեր չեն ներկայացվել:
8. Քրեական գործի դատաքննության ընթացքում պաշտպանական կողմը առաջին ատյանի դատարանի դատական նիստը նախագահող դատավոր Մ.Մարտիրոսյանին ինքնաբացարկի միջնորդություն է ներկայացրել, պատճառաբանելով, որ նա նախկինում կայացրել է օրենքից չբխող դատավճիռ Ալեքսանդր Արզումանյանի և Սուրեն Սիրունյանի վերաբերյալ` այդ դատավճռում արդեն իսկ հայտնելով իր դիրքորոշումը կապված 2008թ. մարտի 1-ին ծավալված իրադարձությունների հետ` դրանք համարելով ընդդիմության առաջնորդների կողմից կազմակերպված զանգվածային անկարգություններ:
Քրեական գործի նյութերի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ նախագահող դատավորը գործող օրենսդրության շրջանակներում քննության է առել հիշյալ միջնորդությունը և 20.10.2009թ. կայացրել է այն մերժելու մասին պատճառաբանված որոշում:
Այն հանգամանքը, որ դատավոր Մ.Մարտիրոսյանը նախագահել է սույն քրեական գործից անջատված Ա.Արզումանյանի, Ս.Սիրունյանի և այլ անձանց վերաբերյալ գործերով և կայացրել է մեղադրական դատավճիռ, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 90-րդ հոդվածի համաձայն, ինքնաբացարկ հայտնելու հիմք չէ: Նույն հոդվածի 1-ին մասում նշված է, որ <<դատավորը պարտավոր է ինքնաբացարկ հայտնել, եթե նա տեղյակ է այնպիսի փաստերի կամ հանգամանքների մասին, որոնք կարող են ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով նրա անկողմնակալության մեջ>>:
Ճիշտ է նաև դատարանի այն պատճառաբանությունը, որ <<հասարակական կազմակերպությունների կողմից արված հարցումները` ընտրական կամ այլ գործընթացների և պաշտոնատար անձանց կոռումպացված լինել կամ չլինելու վերաբերյալ, ինչպես նաև ամբաստանյալի և պաշտպանների կարծիքը դատավորի անաչառ չլինելու մասին` առանց հիմնավոր փաստարկների, որպիսիք տվյալ դեպքում առկա չեն, դատավորին հայտնված ինքնաբացարկի միջնորդությունը բավարարելու համար ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 90 հոդվածով սահմանված բավարար հիմք չեն հանդիսանում>>:
Վերաքննիչ դատարանը արձանագրում է, որ քրեական գործի դատական քննության ընթացքում կողմերի միջնորդությունները, այդ թվում` ինքնաբացարկի միջնորդությունները մերժելու մասին որոշումներ կայացնելը, չեն կարող բավարար հիմք հանդիսանալ ողջամիտ կասկած հարուցել տվյալ գործով դատավորի անկողմնակալության մեջ:
Բացի այդ, դատարանը հաշվի է առնում նաև այն հանգամանքը, որ Ա.Արզումանյանի և Ս.Սիրունյանի նկատմամբ կայացված մեղադրական դատավճիռը բողոքարկվել է վերաքննության կարգով, սակայն չի բեկանվել և չի փոփոխվել:
Նույն պատճառաբանությամբ անհիմն է նաև վերաքննիչ դատարանի կոլեգիալ կազմի դեմ պաշտպանական կողմի հայտնած ինքնաբացարկի միջնորդությունն այն մասին, որ Ա.Արզումանյանի և Ս.Սիրունյանի գործով նախագահող դատավորը վերաքննիչ դատարանում եղել է դատավոր` Ս.Ավետիսյանը, իսկ դատավորներ Ա.Խաչատրյանը և Մ.Սիմոնյանը նույնպես մասնակցել են 2008թ. մարտիմեկյան գործերով, քանի որ տվյալ գործերով կայացված դատական ակտերը, այդ թվում, Ա.Արզումանյանի և Ս.Սիրունյանի վերաբերյալ, բողոքարկվել են ՀՀ վճռաբեկ դատարան, որոնք թողնվել են օրինական ուժի մեջ:
Մարդու Իրավունքների եվրոպական դատարանը տարբեր գործերով բազմիցս պարզաբանել է, որ ՄԻԵԿ-ի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասում երաշխավորված <<օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարան>> իրավունքը ներառում է երկու հատկանիշ: Առաջին` դատարանը պետք է սուբյեկտիվորեն ազատ լինի անձնական նախապաշարումներից և կանխակալ մոտեցումներից: Երկրորդ` նա պետք է անաչառ լինի նաև օբյեկտիվ տեսանկյունից, այսինքն` առկա լինեն բավարար երաշխիքներ, որոնք այս առումով կբացառեն որևէ իրավաչափ կասկած /տեþս Գաուտրինն ու այլոք ընդդեմ Ֆրանսիայի, 1998թ. մայիսի 2-ի վճիռը, Վճիռների և որոշումների տեղեկագիր 1998-III, էջ 1030-31, պարբ. 58., Մորիսն ընդդեմ Միացյալ Թագավորության, թիվ 38784/97, պարբ. 58 ՄԻԵԴ 2002-1/: Ինչ վերաբերվում է սուբյեկտիվ հատկանիշին, ապա առկա է դատավորի անձնական անաչառության կանխավարկած, քանի դեռ հակառակը ապացուցված չէ /տեþս Հաուզհիլդն ընդդեմ Դանիայի, 1989թ. մայիսի 24-ի վճիռը, Շարք Ա թիվ 154, էջ 21, պարբ. 47., Դակտարասն ընդդեմ Լիտվիայի թիվ 42095/98, պարբ. 30, ՄԻԵԴ 2000/10/:
Ըստ Եվրոպական դատարանի` օբյեկտիվ առումով դատարանի անաչառությունը վտանգված է, մասնավորապես, եթե միևնույն անձը մասնակցել է միևնույն գործի քննությանը տարբեր կարգավիճակներում: Դատարանը նման հիմքով անաչառության պահանջի խախտում արձանագրելիս հաշվի է առնում տարբեր կարգավիճակներում հանդես եկած տվյալ անձի կողմից ընդունված որոշումների բնույթը և այն հիմքերը, որոնց հիման վրա կայացրել են այդ որոշումները /տեþս Պիերսակն ընդդեմ Բելգիայի 1982թ. հոկտեմբերի 1-ի վճիռը/:
Եվրոպական դատարանն առանձին գործերի քննության արդյունքում պատասխանել է նաև այն հարցին, թե արդյոք միևնույն գործի կրկնակի քննությունը նույն դատարանի կողմից և նույն կազմով կարող է կասկած հարուցել տվյալ դատարանի անաչառության վերաբերյալ:
Եվրոպական դատարանի պատասխանը հետևյալնն է. եթե տվյալ դատարանի ընդունած ակտի բեկանման դեպքում գործը վերադարձվում է նույն դատարան և այն կրկին քննության է առնվում դատավորների նույն կազմի կողմից, ապա այդ փաստն ինքնին չի հանգեցնում դատարանի անաչառության բացակայության ճանաչման: Սակայն այս մոտեցումը բացարձակ մոտեցում չէ, և պայմանավորված գործի հանգամանքներով` այդ փաստը կարող է հիմնավոր կասկած հարուցել միևնույն գործը կրկին քննած դատարանի անաչառության վերաբերյալ /տեþս, օրինակ Տոմանն ընդդեմ Շվեցարիայի գործով 1996թ. հունիսի 10-ի վճիռը/:
Ելնելով վերոգրյալներից, դատարանը գտնում է, ՄԻԵԿ-ի 6-րդ հոդվածում հռչակված` արդարացի դատաքննության իրավունքը չի խախտվել, քանի որ իրականացվել է ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի գործի արդարացի հրապարակային դատաքննություն, խելամիտ ժամկետում օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից:
9. Պաշտպանները վերաքննիչ բողոքում հայտնել են, որ ընդհանուր իրավասության դատարանը անհիմն մերժել է նրանց միջնորդությունները` ընտրված խափանման միջոցը վերացնելու, Ն.Փաշինյանին անհապաղ ազատ արձակելու մասին, դրանով իսկ ապօրինի կերպով նրան պահել է անազատության մեջ, ինչի հետևանքով վերջինս այսօր էլ գտնվում է ապօրինի անազատության մեջ, բացի այդ, դատարանը քրեական գործը դատական քննության նշանակելու մասին որոշման մեջ, խախտելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 293 հոդվածի 2-րդ մասի պահանջը, առանց որևէ պատճառաբանությունների կալանքը թողել է անփոփոխ:
Վերաքննիչ դատարանը, գտնում է, որ պաշտպանների հիշյալ փաստարկները անհիմն են, քանի որ ընդհանուր իրավասության դատարանի 2009թ. հոկտեմբերի 12-ի և 22-ի, նոյեմբերի 03-ի և դեկտեմբերի 07-ին կայացված որոշումների ուսումնասիրությունը վկայում է, որ դատարանն ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորման հարցին անդրադարձել է ինչպես գործը քննության նշանակելիս, այնպես էլ դատաքննության ընթացքում և փաստարկված տվյալներով հիմնավորել է, որ կալանքը փոփոխելու կամ վերացնելու հիմքեր չկան:
Առաջին ատյանի դատարանը, քննարկելով պաշտպանության կողմի միջնորդությունը ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին անհապաղ ազատ արձակելու վերաբերյալ որոշում կայացնելու մասին, իրավացիորեն այն մերժել է հետևյալ պատճառաբանությամբ`
Ամբաստանյալ, 2009թ. հուլիսի 1-ից կալանքի տակ գտնվող` Ն.Փաշինյանը, թիվ 10 ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի 2009թ. դեկտեմբերի 5-ի համար 2-Ա որոշման համարվել է գրանցված թիվ 10 ընտրատարածքում, որպես ՀՀ Ազգային Ժողովի մեծամասնական ընտրակարգով պատգամավորության թեկնածու:
ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի 9-րդ մասի համաձայն` <<...ձերբակալված և կալանքի տակ գտնվող թեկնածուները նախընտրական քարոզչությունն իրականացնում են իրենց վստահված անձանց միջոցով: Այդ նպատակով` ձերբակալված և կալանքի տակ գտնվող թեկնածուներն իրավունք ունեն նախընտրական քարոզչության ընթացքում` օրական մինչև երկու ժամ տևողությամբ, ձերբակալվածներին պահելու և կալանքի տակ պահելու լիազորություն ունեցող հաստատություններում հանդիպումներ ունենալ ոչ ավելի, քան իրենց երեք վստահված անձի հետ>>:
Դատարանը, ճիշտ է նշել, որ կալանավոր Ն.Փաշինյանի նկատմամբ օրենքով սահմանված կարգով նախընտրական քարոզչություն իրականացնելու հետ կապված որևէ սահմանափակում կիրառելու մասին դատարանին ապացույցներ չեն ներկայացվել:
Դատարանը, պահպանելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրության պահանջները, նկատի ունենալով, այն, որ Ն.Փաշինյանին մեղադրանք է առաջադրվել ծանր հանցագործություն կատարելու համար, հաշվի առնելով մեղսագրված արարքների բնույթն ու վտանգավորության աստիճանը, ինչպես նաև, այն, որ նա թաքնվել է վարույթն իրականացնող մարմնից և գտնվել է հետախուզման մեջ, ազատության մեջ մնալու դեպքում, վարույթն իրականացնող մարմնից Ն.Փաշինյանի թաքնվելու հավանականությունը բարձր է, մեղսագրված արարքում` զանգվածային անկարգությունների կազմակերպման մեջ նրա դերակատարումը, դրանց մասնակցող անձանց և ականատեսների մի մասի նկատմամբ ունեցած հեղինակությունը և այն, որ գործով դատաքննությունը դեռևս ավարտված չի եղել, որի պայմաններում ազատության մեջ մնալու դեպքում դատավարությանը մասնակցող անձանց վրա անօրինական ազդեցություն գործադրելու հավանականությունը նույնպես բարձր է, հանգել է ճիշտ հետևության և իր 07.12.2009թ. որոշմամբ Ն.Փաշինյանին անհապաղ ազատ արձակելու վերաբերյալ որոշում կայացնելու մասին պաշտպանների միջնորդությունն անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ մերժել է:
Ելնելով վերոգրյալներից` վերաքննիչ դատարանը գտավ, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինայանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանքը հիմնավորված է եղել և ենթակա չի եղել փոփոխման կամ վերացման:
Բացի այդ, վերաքննիչ դատարանը, վերաքննիչ բողոքները վարույթ ընդունելու և սույն քրեական գործը դատաքննության նշանակելու մասին 2010թ. փետրվարի 26-ին որոշում կայացնելիս անդրադառնալով Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցի հարցին, կայացրել է հիմնավորված և պատճառաբանված որոշում, որ վերաքննության ընթացքում ընտրված խափանման միջոցը` կալանքը, վերացնելու կամ փոփոխելու հիմքեր չկան, հետևյալ պատճառաբանությամբ:
Ն.Փաշինյանի նկատմամբ հետախուզում է հայտարարվել 2008թ. փետրվարի 20-ին:
Նրա նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու միջնորդություն է հարուցվել 2008թ. փետրվարի 26-ին, որը նույն օրը Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի կողմից բավարարվել է:
Ն.Փաշինյանը ինքնակամ նախաքննական մարմին ներկայացել է 2009թ. հուլիսի 01-ին և այդ պահից վերցվել է կալանքի:
Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցի հարցի կրկնակի քննարկում նշանակելու միջնորդություն է հարուցվել 2009թ. հուլիսի 02-ին, իսկ Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 2009թ. հուլիսի 03-ի որոշմամբ ընտրված խափանման միջոցը` կալանքը, վերահաստատվել է:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը 16.07.2009թ. որոշմամբ մերժել է պաշտպանների բողոքը և Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 2009թ. հուլիսի 03-ի որոշումը թողել է անփոփոխ:
Կենտրոն և Նորք-Մարաշ համայնքների առաջին ատյանի դատարանի 27.08.2009թ. որոշմամբ Ն.Փաշինյանին կալանքի տակ պահելու ժամկետը երկարացվել է 2 ամիս ժամանակով:
ՀՀ վերաքննիչ քրեական դատարանը դատական ստուգման արդյունքում 11.09.2009թ. որոշում է կայացրել պաշտպանների վերաքննիչ բողոքը մերժելու, իսկ դատարանի վերը նշված որոշումը` անփոփոխ թողնելու մասին:
Դատարանների վերոհիշյալ որոշումների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված կալանքն անհիմն լինելու և նրան կալանքից ազատ արձակելու վերաբերյալ պաշտպանության կողմի փաստարկները քննության են առնվել ինչպես ընդհանուր իրավասության դատարանի, այնպես էլ ՀՀ քրեական վերաքննիչ դատարանի կողմից, որոնք հանցագործություն կատարած լինելու հիմնավոր կասկածի առկայության պայմաններում հանգել են հետևության, որ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված կալանքը հիմնավորված է:
Նման պայմաններում դատարանն իրավացիորեն գտել է, որ ՄԻԵԿ-ի 5-րդ հոդվածով նախատեսված` ազատության և անձնական անձեռնմխելիության իրավունքը չի խախտվել, Ն.Փաշինյանը ազատությունից զրկվել է և մինչ օրս պահվում է անազատության մեջ բացառապես օրենքով սահմանված կարգով: Բացի այդ, ինչպես Ն.Փաշինյանը, այնպես էլ նրա պաշտպանները օգտվել են որպես խափանման միջոց կալանքն ընտրելու և դրա ժամկետը երկարացնելու մասին որոշումների օրինականության և հիմնավորվածության հարցը վերադաս դատական ատյանում ստուգման ենթարկելու իրավունքից:
Պաշտպանները վերաքննիչ բողոքում վկայակոչելով, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետը, որի համաձայն` <<Մեղադրյալը քրեական վարույթն իրականացնող համապատասխան մարմնի որոշման հիման վրա կալանքից ենթակա է ազատման, եթե լրացել և չի երկարացվել կալանավորման մասին որոշում կայացնելիս կալանքի տակ պահելու` դատարանի կողմից սահմանված ժամկետը>>, նշել են, որ Ն.Փաշինյանին կալանքի տակ պահելու երկամսյա ժամկետը լրացել էր դեռևս 2009թ. նոյեմբերի 01-ին, հետևապես դատարանը պարտավոր էր նրան ազատ արձակել:
Քննության առնելով պաշտպանների հիշյալ փաստարկները` դատարանը գտավ, որ դրանք ճիշտ չեն, նկատի ունենալով հետևյալը:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 139 հոդվածի իմաստով, մեղադրյալին կալանքի տակ պահելու ժամկետի երկարացումը կարող է կատարվել միայն քրեական գործով մինչդատական վարույթում: Նույն օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետում սահմանված է, որ <<Քրեական գործով մինչդատական վարույթը` դա քրեական գործով վարույթը քրեական գործ հարուցելու հարցի լուծման պահից մինչև գործն ըստ էության քննելու համար դատարան ուղարկելն է>>:
Բացի այդ, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 138 հոդվածի 6-րդ մասում ամրագրված է այն դրույթը, ըստ որի` <<Դատարանում գործի քննության ընթացքում մեղադրյալին կալանքի տակ պահելու առավելագույն ժամկետ չի սահմանվում>>:
Պաշտպանության կողմը վերաքննիչ բողոքում վերլուծելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 138-րդ հոդվածը, ըստ որի մեղադրյալին կալանքի տակ պահելու ժամկետը կասեցվում է այն օրը, երբ գործն ուղարկվում է դատարան, համադրելով այդ նորմը ՄԻԵԿ-ի 5-րդ հոդվածի հետ, վկայակոչելով Եվրոպական դատարանի նախադեպային որոշումները, նշել է, որ կալանքի հիմնավորումը սոսկ այն փաստով, որ գործը փոխանցվում է դատարան, չի կարող հանդիսանալ <<օրինական>> հիմք` կալանքը շարունակելու համար` համաձայն Կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի 1-ին կետի /վկայակոչվել է Ջեսիուսն ընդդեմ Լիտվիայի գործով Եվրոպական դատարանի որոշումը/:
Վերաքննիչ դատարանը հիմք է ընդունում և հարգում է Եվրոպական դատարանի վերոհիշյալ իրավադրույթները: Միևնույն ժամանակ, դատարանը, փաստում է, որ Վարդան Մինասյանի վերաբերյալ քրեական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, քննության առնելով նրա շահերի պաշտպաններ Լ.Սահակյանի և Ե.Վարոսյանի վճռաբեկ բողոքը և անդրադառնալով այն հարցին, թե ՀՀ ստորադաս դատարանն իրավասո±ւ էր արդյոք Վ.Մինասյանի նկատամամբ խափանման միջոցի ընտրության հարցը լուծել քրեական գործը վարույթ ընդունելու մասին որոշմամբ, բողոքն անհիմն լինելու պատճառաբանությամբ մերժել է /տեþս 2009թ. ապրիլի 10-ի թիվ ՀՅՔՐԴ3/0106/01/08 որոշումը/:
Բացի այդ, պաշտպանների կողմից վերաքննիչ բողոքում վկայակոչված ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.08.2007թ. որոշման համաձայն` <<ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրությունը սահմանել է կալանավորման կիրառման օրինականությունն ու հիմնավորվածությունն ապահովող մի շարք երաշխիքներ, որոնց մեջ առաջին հերթին կարևորվում ու առանձնանում են կալանավորման հիմքերը: Դրանք օրենքով նախատեսված այն հանգամանքներն են, որոնք հաստատվում են ապացույցների որոշակի ամբողջությամբ և հնարավորություն են տալիս հիմնավորված ենթադրություններ անել այն մասին, որ անձը, կալանքի տակ չգտնվելով, կարող է դրսևորել ոչ պատշաճ վարքագիծ և խոչընդոտել քրեական դատավարության խնդիրների իրականացմանը:
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 135-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` դատարանը, դատախազը, քննիչը կամ հետաքննության մարմինը խափանման միջոց կարող են կիրառել միայն այն դեպքում, երբ քրեական գործով ձեռք բերված նյութերը բավարար հիմք են տալիս ենթադրելու, որ կասկածյալը կամ մեղադրյալը կարող է, մասնավորապես, խոչընդոտել դատարանի դատավճռի կատարմանը:
Այս հոդվածի բովանդակությունից հետևում է, որ կալանավորման կիրառման հիմքերն ունեն կանխատեսական, մոտավոր բնույթ, քանի որ ենթադրում են ապագային վերաբերող իրադարձություններ: Ընդ որում, այդ կանխատեսող գործողություններն անհրաժեշտ է հիմնավորել քրեական գործով ձեռք բերված որոշակի նյութերով /փաստական տվյալներով/, որով էլ վերջին հաշվով որոշվում է կալանավորման կիրառման հիմնավորվածությունը>>:
Վերաքննիչ դատարանը, նկատի ունենալով վերոհիշյալ իրավադրույթները, համադրելով դրանք ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանավորման հիմքերի հետ, գտնում է, որ <<ապագային վերաբերվող իրադարձությունը>> ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշման լույսի ներքո, սույն գործով առկա է, այն է` ամբաստանյալը մեղավոր է ճանաչվել և դատապարտվել է դիտավորությամբ կատարված ծանր հանցագործության համար, ուստի նրան անազատության մեջ պահելը պայմանավորված է մեղադրական դատավճռի կատարումն ապահովելու հանգամանքով և բխում է արդարադատության շահերից:
Դատարանը փաստում է, որ ինչպես գործը քննության նշանակելու մասին որոշում կայացնելիս, այնպես էլ ողջ վերաքննության ընթացքում և ներկա պահին Ն.Փաշինյանի նկատմամբ որպես խափանման միջոց ընտրված կալանքի հիմքերը չեն վերացել:
Հատկանշական է, որ <<Նախնական կալանքը կիրառելու մասին, դրա կիրառման պայմանները և խախտումների դեմ երաշխիքները>> Եվրոպայի Խորհրդի Նախարարների կոմիտեի 27.09.2006թ. ընդունված թիվ /2006/ 13 Հանձնարարականի 9-րդ կետում ուշադրություն է դարձվում “Ենթադրյալ իրավախախտման բնույթին և լրջության աստիճանին” , իսկ նույն մարմնի կողմից 27.06.1980թ. ընդունված թիվ R /80/ <<Դատական փուլում կալանքի մասին>> Հանձնարարականի համաձայն, դատաքննության ընթացքում կալանքի տակ պահելու մասին որոշում կարող է կայացվել նաև “առանձնապես լուրջ հանցակազմ պարունակող որոշ գործերով” /4-րդ կետ/:
Իսկ <<Դատաքննության փուլում կալանքի մասին>> /ընդունված է ԵԽԽՎ կողմից 30.06.1994թ./ թիվ 1245 /1994/ Հանձնարարականի 6-րդ կետում նշված է, որ “դատաքննության փուլում նախնական կալանքը, որը միշտ պետք է լինի հայեցողական և բացառիկ միջոց, պետք է կիրառվի միայն այն դեպքում, երբ մեղադրվող արարքի համար նախատեսված նվազագույն պատժաչափը էական է”:
Դատարանը հաշվի է առնում Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով մեղսագրված արարքի բնույթն ու հանրության համար` վտանգավորության աստիճանը, մասնավորապես, որ այդ արարքի համար նախատեսված է պատիժ` ազատազրկում` չորսից տաս տարի ժամանակով, այդ հոդվածով նա մեղավոր է ճանաչվել և դատապարտվել է ազատազրկման 7 /յոթ/ տարի ժամկետով:
Նման պայմաններում, դատարանը, փաստելով, որ թեև Ն.Փաշինյանը բնութագրվում է դրականորեն, ամուսնացած է, խնամքին ունի երեք անչափահաս երեխա, մշտական բնակության վայր, այնուամենայնիվ գտնում է, որ նրան կալանքի տակ պահելու հիմքերը դեռևս չեն վերացել, հետևապես մինչև սույն որոշման օրինական ուժի մեջ մտնելը կալանքը պետք է թողնել անփոփոխ:
10. Վերաքննիչ դատարանի 2010թ. մարտի 5-ի դատական նիստի ընթացքում պաշտպանները ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին անհապաղ ազատ արձակելու վերաբերյալ որոշում կայացնելու մասին միջնորդությամբ հանդես եկան, որպեսզի Ն.Փաշինյանը մասնակցի ՀՀ Սահմանադրական դատարանում նույն օրը, ժամը 11:00-ին իր դիմումի հիման վրա նշանակված` <<ՀՀ Ազգային Ժողովի մեծամասնական ընտրակարգով պատգամավոր ընտրվելու մասին>> ՀՀ թիվ 10 ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի 2010թ. հունվարի 14-ի թիվ 17-Ա որոշումը վիճարկելու վերաբերյալ գործի քննությանը` ներկայացնելով համապատասխան նյութերը:
Պաշտպանները հայտնեցին նաև այն մասին, որ Ն.Փաշինյանը պատրաստվել է ՀՀ Սահմանադրական դատարանում, այլ ոչ թե վերաքննիչ դատարանում ելույթ ունենալու համար, նա գտնվելով անազատության մեջ, հնարավորություն չի ունեցել իր ներկայացուցչի հետ տեսակցելու համար:
Վերաքննիչ դատարանն, քննության առնելով հիշյալ միջնորդությունը, լսելով կողմերի կարծիքները, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 313 հոդվածի կարգով, նույն օրը, խորհրդակցական սենյակում միջնորդությունը մերժելու մասին որոշում է կայացրել, հետևյալ պատճառաբանություններով:
Նիկոլ Փաշինյանը, ունենալով ամբաստանյալի կարգավիճակ, զրկված չէր իր ներկայացուցչի հետ տեսակցելու և իր ելույթի տեքստը և այլ նյութերը նրա միջոցով ՀՀ Սահմանադրական դատարան ներկայացնելու համար:
<<ՀՀ Ազգային Ժողովի մեծամասնական ընտրակարգով պատգամավոր ընտրվելու մասին>> ՀՀ թիվ 10 ընտրատարածքային ընտրական հանձնաժողովի 2010թ. հունվարի 14-ի թիվ 17-Ա որոշումը վիճարկելու վերաբերյալ գործն քննության ընդունելու մասին, ՀՀ Սահմանադրական դատարանի 2010թ. հունվարի 27-ի որոշումով Նիկոլ Փաշինյանը չի հրավիրվել դատական նիստին և բացի այդ, նրան ՀՀ Սահմանադրական դատարան տեղափոխելու վերաբերյալ որևէ գրավոր տվյալ վերաքննիչ դատարանը չի ստացել:
Նման պայմաններում վերաքննիչ դատարանը գտել է, որ Ն.Փաշինյանի մասնակցությունը ՀՀ Սահմանադրական դատարանում ապահովելու մասին պաշտպանների փաստարկները չեն կարող հիմք հանդիսանալ, նրան անհապաղ ազատ արձակելու համար:
Հետևապես, պաշտպանների այն փաստարկները, որ իբր վերաքննիչ դատարանը խախտել է Ն.Փաշինյանի` իր դիմումը ՀՀ Սահմանադրական դատարանում անմիջականորեն ներկայացնելու իրավունքը, անհիմն են, քանի որ դատարանը այդպիսի իրավասությամբ օժտված չէ և համապատասխան գրավոր փաստաթղթի բացակայության պայմաններում չէր կարող ոչ թույլատրել, ոչ էլ արգելել նրա մասնակցությունը ՀՀ Սահմանադրական դատարանում:
Այն հանգամանքը, որ իբր նշված պատրվակով Ն.Փաշինյանը պատրաստ չէր 2010թ. մարտի 5-ի դատական նիստում, շարունակելու պաշտպանների վերաքննիչ բողոքը հիմնավորելու համար, անհիմն էր, քանի որ այդ իրավունքն ամբաստանյալը սկսել էր իրականացնել դեռևս մարտի 4-ի դատական նիստի օրվանից, և պաշտպանների վերոհիշյալ միջնորդությունը մերժելու մասին որոշումը ընթերցելուց հետո ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը շարունակել է իր հիմնավորումները վերաքննիչ բողոքի վերաբերյալ:
11. Ինչ վերաբերվում է պաշտպանների կողմից վերաքննիչ բողոքում վկայակոչված` ԵԽԽՎ թիվ 1609 (2008), 1620 (2009), 1677 (2009) բանաձևերին Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի որոշման հակասությանը, ապա վերաքննիչ դատարանը, հիմք ընդունելով Եվրոպական Խորհրդի Կանոնադրության 22-րդ և 23-րդ հոդվածները, գտնում է, որ ԵԽԽՎ-ի բանաձևերը, չհանդիսանալով Եվրոպայի Խորհրդի իրավական չափորոշիչների աղբյուր, իրավաբանորեն պարտադիր բնույթ (vis obligandi) չեն կրում և, ի տարբերություն Մարդու Իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական Կոնվենցիայի և Մարդու Իրավունքների Եվրոպական դատարանի ակտերի, մասնակից պետությունների համար ուղղակի իրավական հետևանքներ չեն առաջացնում:
12. Պաշտպաններ Լ.Սահակյանը և Ե.Վարոսյանը վերաքննիչ բողոքում նշել են, որ ընդհանուր իրավասության դատարանում միջնորդություն են ներկայացրել մի շարք վկաների հարցաքննել, որոնց ցուցմունքներով կհաստատվի Ն.Փաշինյանի անմեղությունը, միևնույն ժամանակ, դատարանին հայտնելով, որ այդ անձինք ունեն լուրջ մտավախություն իրենց կյանքի համար, քանի որ իրենց ցուցմունքների պատճառով պետական մարմինների կողմից կենթարկվեն ֆիզիկական հաշվեհարդարի, ուստի միջնորդել են, որպեսզի դատարանն ապահովի նրանց գաղտնիությունը և հարցաքննությունն անցկացնի մեղադրողների բացակայությամբ:
Գործի նյութերի ուսումնասիրությունը վկայում է, որ ընդհանուր իրավասության դատարանը տվյալ հարցի կապակցությամբ կայացրել է ճիշտ և պատճառաբանված որոշում:
Այսպես, դատարանը նշել է` <<պաշտպանության կողմը որևէ վկայի հրավիրելու և հարցաքննելու մասին դատարանին միջնորդություն չի ներկայացրել: 2009թ. դեկտեմբերի 22-ի դատական նիստում <<ժամը 17:40>> պաշտպան Լ.Սահակյանը հայտարարել է, որ պաշտպանության կողմը ցանկանում է ներգրավել վկաների, սակայն մինչ այդ միջնորդում է դատարանին գտնել մի հնարավորություն, որպեսզի այդ վկաները պաշտպանված լինեն պետական մարմիններից և նրանց հարցաքննությանը մեղադրողները չմասնակցեն: Պաշտպանը հայտնել է նաև, որ վկայի պաշտպանության նման հնարավորության առկայության մասին պաշտպանության կողմը նույնպես տեղյակ չէ: Դատարանը պարզաբանել է. նախ պետք է ներկայացնել, թե գործի ո±ր հանգամանքների պարզաբանման համար է անհրաժեշտ հարցաքննել լրացուցիչ վկաներին: Այնուհետև, դատավորը հրապարակել է պաշտպանության միջոցների վերաբերյալ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 981 հոդվածը, թվարկել է պաշտպանության միջոցները և պարզաբանել, որ վկաների պաշտպանությունը կիրականացվի օրենքով սահմանված կարգով:
Պաշտպանը հայտարարել է, որ վկաներ հարցաքննելու միջնորդություն պաշտպանության կողմը չի ներկայացնում, քանի որ դատարանը վկաներին այլ միջոցներով պաշտպանելու հնարավորություն չունի: Բացի այդ, պաշտպանը չի պարզաբանել, թե բացի օրենքով սահմանված միջոցներից, ինչ նկատի ունի` այլ միջոցներ ասելով>>:
Պաշտպանները վերաքննիչ դատարանի դատաքննության ընթացքում նույն միջնորդությամբ կրկին հանդես եկան` այդպես էլ չնշելով այդ վկաների ինքնության վերաբերյալ տվյալներ /անուն, ազգանուն, հասցե/:
Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով տվյալ միջնորդությունը, գտավ, որ այն անհիմն է և չի կարող բավարարվել և իրականացվել, քանի որ հայտնի չեն այդ անձանց տվյալները: Պաշտպանների միջնորդությունը չի բխում ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 86-րդ (Վկան) և 112-րդ (Վկայի ցուցմունքները) հոդվածների պահանջներից: Բացի այդ, նույն օրենսգրքի 23 հոդվածի համաձայն` քրեական դատավարությունն իրականացվում է մրցակցության սկզբունքի հիման վրա: Քրեական գործը քննող դատարանը, պահպանելով օբյեկտիվությունը և անկողմնակալությունը, մեղադրանքի և պաշտպանության կողմերի համար ստեղծում է գործի հանգամանքների բազմակողմանի և լրիվ հետազոտման անհրաժեշտ պայմաններ: Դատարանը պարտավոր է ապահովել, ինչպես առաջին ատյանի, այնպես էլ վերաքննիչ դատարաններում գործի քննությանը կողմերի մասնակցության իրավունքը: Դատարանում քրեական գործի քննությանը կողմերի մասնակցությունը պարտադիր է:
Նման պայմաններում, չվկայակոչված վկաների հարցաքննությունն, այն էլ մեղադրողների բացակայության պարագայում, անհնարին է և անթույլատրելի:
Հետևապես, վերաքննիչ բողոքում բերված փաստարկներն այն մասին, որ դատարանը հրաժարվել է արդար դատաքննություն իրականացնելուց և զրկել է պաշտպանական կողմին իր վկաներին կանչելու և հարցաքննելու միևնույն պայմաններով, ինչ մեղադրող կողմի վկաները, անհիմն են, որովհետև ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի մեղադրանքի հիմքում դրված բոլոր վկաների տվյալները հայտնի են եղել նաև պաշտպանության կողմի համար, և նրանք հարցաքննվել են ՀՀ քրեական դատավարության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
Վերոգրյալը հիմք է տալիս փաստելու, որ ապացույցներ հավաքելու և ներկայացնելու վերաբերյալ, մեղադրող և պաշտպանական կողմերի իրավահավասարությունը չի խախտվել:
Պաշտպանների վերաքննիչ բողոքում բերված մյուս փաստարկները, կապված ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասում նախատեսված հանցակազմի վերաբերյալ, վերլուծվում և գնահատվում են ստորև:
13. Բացի այդ, ընդհանուր իրավասության դատարանը քննարկելով պաշտպանության կողմի միջնորդությունը` իր ներկայացրած լուսանկարները, տարբեր կազմակերպությունների և անձանց զեկույցները, ելույթները, համացանցի տարբեր կայքերից ձեռք բերված տեղեկատվությունն ու այլ փաստաթղթերը սույն գործով ապացույց ճանաչելու մասին, հանգել է ճիշտ հետևության, որ դրանք իրավաբանորեն պարտադիր բնույթ չեն կրում, ուղղակի իրավական հետևանքներ չեն առաջացնում, դրանք որպես ապացույց ճանաչելու հիմքեր չկան, որի պատճառով միջնորդությունը մերժել է:

9.3. Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները` ամբաստանյալին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով մեղսագրված արարքի քրեաիրավական գնահատման վերաբերյալ.
Քննության առնելով պաշտպաններ Լ.Սահակյանի և Ե.Վարոսյանի բողոքում բերված այն փաստարկները, որ գործի վարույթի կարճման համար հիմքերի առկայության պայմաններում դատարանը չի կարճել վարույթը` կայացնելով մեղադրական դատավճիռ, ինչպես նաև նրանց հիմնավորումները` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցակազմի հատկանիշների բացակայության վերաբերյալ, վերաքննիչ դատարանը գտավ, որ դրանք անհիմն են և ենթակա են մերժման, հետևյալ պատճառաբանությամբ:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 3-րդ հոդվածում սահմանված է քրեական պատասխանատվության միակ հիմքը հանցանք, այսինքն` այնպիսի արարք կատարելն է, որն իր մեջ պարունակում է քրեական օրենքով նախատեսված հանցակազմի բոլոր հատկանիշները:
Նույն օրենսգրքի 18-րդ հոդվածի համաձայն` <<Հանցագործություն է համարվում մեղավորությամբ կատարված հանրության համար վտանգավոր այն արարքը, որը նախատեսված է սույն օրենսգրքով>>:
Քրեական գործի նախաքննությամբ ձեռք բերված և դատաքննության ընթացքում հետազոտված վերոշարադրված ապացույցներով հաստատվել է, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը կատարել է հանցագործություն, որը նախատեսված է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով, և նրան մեղսագրված արարքը իր մեջ պարունակում է տվյալ հանցակազմի բոլոր տարրերը և դրանք բնութագրող հատկանիշները, հետևյալ նկատառումներով:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասը պատասխանատվություն է սահմանում զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու համար, իսկ նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` զանգվածային անկարգություններ են համարվում բռնությամբ, ջարդերով, հրկիզումներով, գույք ոչնչացնելով կամ վնասելով, հրազեն, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր գործադրելով կամ իշխանության ներկայացուցչին զինված դիմադրություն ցույց տալով արտահայտված մեկից ավելի անձանց գործողությունները, որոնց հետևանքով վտանգվում է հասարակական անվտանգությունը:
Զանգվածային անկարգություններ կազմակեպելն արտահայտվում է կազմակերպչի կողմից հասարակական անվտանգության դեմ ուղղված այնպիսի գործողությունների կազմակերպմամբ, որոնք ուղեկցվել են բռնությամբ, ջարդերով, հրկիզումներով, գույք ոչնչացնելով կամ վնասելով, հրազեն, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր գործադրելով կամ իշխանության ներկայացուցչին զինված դիմադրություն ցույց տալով:
Զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու հետևանքով խախտվել են քաղաքացիների, հասարակության և պետության անվտանգության պաշտպանությանն ուղղված հասարակական հարաբերությունները: Զանգվածային անկարգությունների մասնակիցների անմիջական գործողությունների հետևանքով բազմաթիվ անձանց, այդ թվում` ՀՀ ոստիկանների կյանքի, առողջության, սեփականության, պետական և հասարակական կազմակերպությունների, ձեռնարկությունների սեփականությանը և կառավարման կարգին հասցվել է ֆիզիկական, նյութական և բարոյական վնաս:
Այսինքն` տվյալ հանցակազմի անմիջական և լրացուցիչ օբյեկտների դեմ ոտնձգությունը, որն արտահայտվել է ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի կողմից զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելու հետևանքով, ապացուցված է և հիմնավորված:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության օբյեկտիվ կողմը դրսևորվում է զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելով, որը կարող է իրականացվել տարբեր ձևերով՝ այդ գործողությունների պլանավորմամբ և նախապատրաստմամբ, անմիջականորեն ամբոխին ուղղված կոչերով, ամբոխին ղեկավարելով (օրինակ՝ ամբոխին դրդելով չկատարել իշխանությունների պահանջները, չցրվել և այլն), արդեն սկսված զանգվածային անկարգությունների մեջ նոր մարդկանց ներգրավելով, զանգվածային անկարգություններ իրականացնող ամբոխի գործողություններն անմիջականորեն ղեկավարելով (օրինակ՝ կոնկրետ կարգադրություններ անելով, մարդկանց խմբերի բաժանելով, ամբոխի շարժումը որոշակի տեղ ուղղորդելով և այլն), զանգվածային անկարգությունների կոչ պարունակող թռուցիկներ, այլ տպագիր գործեր տարածելով: Նշված գործողություններից թեկուզ մեկի կատարումը բավական է արարքը զանգվածային անկարգությունների կազմակերպում որակելու համար: Ընդ որում, զանգվածային անկարգությունների ղեկավարումը պարտադիր կապված չէ դրանց կատարմանն անմիջական մասնակցելու հետ:
ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործության սուբյեկտիվ կողմը բնութագրվում է ուղղակի դիտավորությամբ: Զանգվածային անկարգություններ կազմակերպողը գիտակցում է, որ կազմակերպում է այնպիսի խմբակային գործողություններ, որոնք ուղեկցվելու են բռնությամբ, ջարդերով, հրկիզումներով, գույք ոչնչացնելով կամ վնասելով, հրազեն, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր գործադրելով կամ իշխանության ներկայացուցչին զինված դիմադրություն ցույց տալով, և ցանկանում է այդ: Ընդ որում պարտադիր չէ, որ կազմակերպիչն ամենայն մանրամասնությամբ գիտակցի, թե ամբոխը կոնկրետ ինչ հանցանքներ է կատարելու. բավական է միայն ընդհանուր պատկերացում ունենալ ամբոխի կողմից կատարվելիք հանցանքների մասին:
Գործի նյութերով՝ վկաների ցուցմունքներով, տեսաձայնագրություններով և բազմաթիվ այլ ապացույցներով աներկբա հիմնավորվել է Նիկոլ Փաշինյանին կողմից ամբոխին ղեկավարելը՝ իշխանությունների պահանջները չկատարելուն դրդելը, նրա շարժումը որոշակի ուղղությամբ ուղղորդելը։ Հաստատվել է նաև, որ նա զանգվածային անկարգության մասնակիցների կողմից իշխանության ներկայացուցիչներին զինված դիմադրություն ցույց տալու և փոխհրաձգության պայմաններում Երևանի քաղաքապետարանին հարակից տարածքում քաջալերել է հավաքված բազմությանը, այդ թվում՝ զանգվածային անկարգության մասնակիցներին՝ հայտարարելով, որ <<իրենք կանգնելու են մինչև վերջ, հաղթանակն արդեն շատ մոտ է>>:
Բացի այդ, 2008թ. մարտի 1-ին՝ ժամը 11.30-ին, Ալեքսանդր Արզումանյանի և Նիկոլ Փաշինյանի հեռախոսային խոսակցությունից ակնհայտ է, որ հենց կազմակերպիչների կողմից է կազմակերպվել անձանց կուտակումը զանգվածային անկարգությունների ծավալման վայր՝ Ֆրանսիայի դեսպանատան հարակից տարածք, նրանք են իրականացրել անձանց ղեկավարումը։
Նույն օրը ժամը 12.42-ին և 12.47-ին, Ալեքսանդր Արզումանյանի և Նիկոլ Փաշինյանի հեռախոսազրույցից երևում է, որ հենց կազմակերպիչների կողմից է կազմակերպվել ցուցարարների կենտրոնացումը Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, նրանք հորդորել են հնարավորինս շատ մարդկանց հավաքել այդտեղ: Ավելին, 2008թ. մարտի 1-ին ժամը 12.53-ին և 12.57-ին, Ալեքսանդր Արզումանյանի, Սուրեն Հայրապետյանի և Նիկոլ Փաշինյանի միջև տեղի ունեցած հեռախոսային խոսակցություններով հաստատվում է, որ հաստատապես իմանալով զանգվածային անկարգություններն սկսված լինելու, Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ ցուցարարների և ոստիկանության աշխատակիցների միջև տեղի ունեցած բախումների մասին` պահանջվել է շարունակել ցուցարարներին պահելը Ֆրանսիայի դեսպանատան մոտ, խոչընդոտել է նրանց տեղափոխումը կայարանամերձ հրապարակ այն դեպքում, երբ այդ պահին արդեն ակնհայտ էր, որ ցուցարարների` մեկ այլ վայր տեղափոխվելու կամ հաջորդ օրը հավաքվելու պայմանով հեռանալու դեպքում հնարավոր կլինի խուսափել զանգվածային անկարգությունների հետագա զարգացումից:
Ելնելով վերոգրյալներից, դատարանը, փաստում է, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով մեղսագրված հանցագործությունը` զանգվածային անկարգություններ կազմակերպելը ավարտվել է ամբոխի կողմից տվյալ հոդվածի 5-րդ մասում նշված արարքները կատարելու պահից:
Այսպիսով, վերաքննիչ դատարանը հաստատված է համարում, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի գործողություններում առկա են զանգվածային անկարգության հանցակազմի տարրերը, նրա արարքը` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով որակված է ճիշտ, ուստի դատավճիռը բեկանելու և նրա արարքում հանցակազմի բացակայության պատճառաբանությամբ քրեական գործի վարույթը կարճելու և նրան արդարացնելու հիմքեր չկան:
Վերաքննիչ դատարանը քննության առնելով պաշտպանության կողմի պատճառաբանություններն այն մասին, որ իբր ամբոխը, ինչպես նաև ամբաստանյալը գործել են անհրաժեշտ պաշտպանության վիճակում, գտավ, որ դրանք անհիմն են, քանի որ չեն բխում քրեական գործի փաստական հանգամանքներից և ՀՀ քրեական օրենսգրքի 42-րդ հոդվածի դրույթներից: Ամբաստանյալի արարքի հանցավորությունը բացառող հանգամանքներ գործում առկա չեն: ՀՀ ոստիկանության աշխատակիցները գործել են օրենսդրության շրջանակներում:
Պատասխանատվության անխուսափելիության սկզբունքի համաձայն` հանցանք կատարած յուրաքանչյուր անձ ենթակա է ՀՀ քրեական օրենսգրքով նախատեսված պատժի:
Քրեական պատասխանատվությունից և պատժից ազատելը հնարավոր է միայն ՀՀ քրեական օրենսգրքով նախատեսված հիմքերի և պայմանների առկայության դեպքում /ՀՀ քրեական օրենսգրքի 7-րդ հոդված/:
Սույն գործով նման հիմքեր և պայմաններ առկա չեն:
Ելնելով վերոգրյալներից, ղեկավարվելով օրինականության, օրենքի առջև հավասարության, անձնական և ըստ մեղքի պատասխանատվության սկզբունքներով /ՀՀ քրեական օրենսգրքի 5, 6, 8, 9-րդ հոդվածներ/, դատարանը գտավ, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասով պետք է ենթարկվի քրեական պատասխանատվության և պատժի և այն կրի ազատազրկման ձևով:

9.4. Վերաքննիչ դատարանի իրավական դիրքորոշումը ամբաստանյալին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացնելու վերաբերյալ.
Վերաքննիչ դատարանը, ստուգելով ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի կողմից, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հանցագործություն կատարելու վերաբերյալ գործով ձեռք բերված և մեղադրական եզրակացության մեջ շարադրված ապացույցները դրանց վերլուծության, այլ ապացույցների հետ համադրելու միջոցով, գնահատելով դրանք վերաբերելիության, թույլատրելիության, իսկ ամբողջ ապացույցներն իրենց համակցությամբ` գործի լուծման համար բավարարության տեսանկյունից, դրանց բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ քննության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ, ամբաստանյալի մեղավորության մասին չփարատվող բոլոր կասկածները նրա օգտին մեկնաբանելով` հանգեց այն հետևության, որ Նիկոլ Փաշինյանին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորող բավարար ապացույցներ առկա չեն, այդ հոդվածով նախատեսված հանցագործությանը ամբաստանյալի մասնակցությունն ապացուցված չէ, և սպառված են նոր ապացույցներ ձեռք բերելու բոլոր հնարավորությունները, որի պայմաններում ընդհանուր իրավասության դատարանը ճանաչել և հռչակել է Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի անմեղությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով մեղսագրված հանցանքի կատարման մեջ և այդ հոդվածով նրան իրավացիորեն արդարացրել է:
Ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի անմեղությունը հիմնավորել է հետևյալ ապացույցներով.
Վկաներ Ժաննա Միքայելյանը, Սաթենիկ Մնացականյանը, Արմինե Հարությունյանը և Վարսենիկ Զոհրաբյանը դատարանում հայտնել են, որ 2007թ. հոկտեմբերի 23-ին, ժամը 1930-ի սահմաններում ականատես են եղել Երևանի Կորյուն-Աբովյան փողոցների խաչմերուկում տեղի ունեցող երթին, որին միջամտել են ոստիկանները, սակայն Նիկոլ Փաշինյանի կողմից որևէ մեկին քաշքշելը, հարվածելը կամ դիմադրելը չեն տեսել:
/դատական նիստի արձանագրություն/:
Վկաներ, ոստիկանության աշխատակիցներ Վարդան Գևորգյանը, Անդրանիկ Առաքելյանը, Խաչատուր Հովակիմյանը և Արմեն Հովակիմյանը, տալով նույնաբովանդակ ցուցմունքներ, նույնպես հայտնել են, որ նշված դեպքերի ընթացքում, Նիկոլ Փաշինյանի կողմից տուժող Վազգեն Դաբաղյանին հարվածելը չեն տեսել:
/դատական նիստի արձանագրություն/:
Վկաներ Վազգեն Սերոբյանը և Կարեն Գրիգորյանը դատարանին հայտնել են, որ տուժողին չեն ճանաչում, 2007թ. հոկտեմբերի 23-ի երեկոյան ականատես են եղել, որ Երևանի Աբովյան-Կորյուն փողոցների խաչմերուկում ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանը ոտքով հարվածել է մի ոստիկանի, ընդ որում վկա Վազգեն Սերոբյանը դատարանին հայտնեց, որ դա տեղի է ունեցել <<լահմաջոյանոցի>> դիմաց` փողոցի վրա, իսկ Կարեն Գրիգորյանը հայտնել է, թե դա տեղի է ունեցել ծաղկի սրահի մոտ` մայթի վրա:
/դատական նիստի արձանագրություն/:
Վկա, ՀՀ ոստիկանության ՊՊԾ գնդի գումարտակի 1-ին վաշտի 1-ին դասակի հրամանատար Արթուր Մադոյանը հայտնել է, որ 2007թ. հոկտեմբերի 23-ին, ժամը 18:30-ի սահմաններում, Երևանի կորյուն-Աբովյան փողոցների խաչմերուկում տեսել է, թե ինչպես է Նիկոլ Փաշինյանը հարվածել Վազգեն Դաբաղյանի ոտքին, սակայն դրա հետ կապված մանրամասները չի հիշում:
/դատական նիստի արձանագրություն/:
Տուժող, ՀՀ ոստիկանության ՊՊԾ գնդի գումարտակի 2-րդ վաշտի 1-ին դասակի ոստիկան Վ. Դաբաղյանը դատարանին հայտնել է, որ 2007թ. հոկտեմբերի 23-ին, ժամը 19:30-ի սահմաններում, Երևանի Կորյուն-Աբովյան փողոցների խաչմերուկում` ծաղկի սրահի մոտ, մայթի վրա, երբ ոստիկանները փորձել են բերման ենթարկել հասարակական կարգը խախտողներին, Նիկոլ Փաշինյանը հարվածել է իր աջ ոտքի հետևի մասին, սակայն ինքը որևէ վնասվածք չի ստացել:
/դատական նիստի արձանագրություն/:
Որպես ապացույց քրեական գործին կցված և դատարանում հետազոտված, 2007թ. հոկտեմբերի 23-ին, ժամը 19-ի սահմաններում Երևանի Կորյուն-Աբովյան փողոցների խաչմերուկում տեղի ունեցող իրադարձությունների մի հատվածը պատկերող տեսասկավառակի հետազոտման արդյունքում պարզ է դառնում, որ ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանը, որին նույնպես ոստիկանները ծաղկի վաճառքի տաղավարի մոտից բերման են ենթարկում` նստեցնելով ոստիկանության աշխատակիցների ավտոմեքենան, որևէ մեկին չի հարվածում, չի քաշքշում կամ դիմադրում:
Համաձայն դատաբժշկական փորձաքննության թիվ 1879 եզրակացության` տուժող Վազգեն Դաբաղյանի ստացած մարմնական վնասվածքը աջ սրունքի միջին երրորդականի առաջադրսային մակերեսի մաշկի գունազրկված տեղամասի ձևով` նախկինում եղած քերծվածքի ապաքինման արդյունք, պատճառվել է բութ առարկայի ներգործության հետևանքով, որն առողջության թեթև վնասի հատկանիշներ չի պարունակում:
/հատոր 11, գ.թ. 76-77/:
Դեպքի վայրի զննության մասին 24.10.2007թ. արձանագրությամբ և դրան կից լուսանկարներով հիմնավորվել է, որ դեպքի վայրում առկա ծաղկի վաճառքի տաղավարը և <<լահմաջո>> անունով սննդի օբյեկտը միմյանցից հինգ մետր հեռավորության վրա գտնվող առանձին տաղավարներ են:
/ հ. 10, գ.թ. 159-164/:

9.5 Վերաքննիչ դատարանի իրավական դիրքորոշումը մեղադրողի վերաքննիչ բողոքի վերաբերյալ.
Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով մեղադրող Հ.Հարությունյանի վերաքննիչ բողոքում բերված փաստարկները` դատարանի դատավճիռը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացնելու մասով բեկանելու և այդ հոդվածով ևս մեղադրական դատավճիռ կայացնելու վերաբերյալ, գտավ, որ բողոքը բավարարելու բավարար հիմքեր չկան, հետևյալ պատճառաբանությամբ:
Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանը, ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքի հիմքում դրված և դատական քննության ընթացքում ստուգված և հետազոտված ապացույցները, մասնավորապես, տուժող Վազգեն Դաբաղյանի, վկաներ Ժաննա Միքայելյանի, Սաթենիկ Մնացականյանի, Նարինե Հարությունյանի, Վարսիկ Զոհրաբյանի, Վարդան Գևորգյանի, Անդրանիկ Առաքելյանի, Խաչատուր և Արմեն Հովակիմյանների, Վազգեն Սերոբյանի, Կարեն Գրիգորյանի և այլ անձանց ցուցմունքները, դատաբժշկական փորձաքննության թիվ 1879 եզրակացությունը, դեպքի վայրի զննության մասին 24.10.2007թ. արձանագրությունը և դրան կից լուսանկարները, պատշաճ իրավական ընթացակարգի շրջանակներում գնահատության ենթարկելով, ամբաստանյալի մեղավորության մասին չփարատվող բոլոր կասկածները նրա օգտին մեկնաբանվելով հանգել է ճիշտ հետևության, որ հիշյալ հոդվածով մեղադրանքը հիմնավորող բավարար, թույլատրելի, վերաբերելի և արժանահավատ ապացույցներ ձեռք չեն բերվել և նկատի ունենալով, այն, որ սպառված են նոր ապացույցներ ձեռք բերելու բոլոր հնարավորությունները, ճանաչել և հռչակել է Ն.Փաշինյանի անմեղությունը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով մեղսագրված հանցանքի կատարման մեջ և այդ հոդվածով արդարացրել է նրան:
Մեղադրողի վերաքննիչ բողոքում թվարկված` Ն.Փաշինյանին` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորող ապացույցները` վկաների ցուցմունքները և գործի փաստական այլ տվյալները, համադրելով գործով ձեռք բերված բոլոր ապացույցների հետ, նկատի ունենալով բողոքի առիթով պաշտպանական կողմի ներկայացրած պատասխանները, վերաքննիչ դատարանը փաստում է, որ դրանցում առկա են էական հակասություններ և ենթադրություններ, որի պայմաններում մեղադրանքի հիմքում դրված ապացույցները բավարար չեն ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով մեղսագրված արարքը հաստատված համարելու համար:
Նման պայմաններում վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ մեղադրողի վերաքննիչ բողոքում շարադրված փաստարկները բավարար չեն եզրահանգման գալու, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանին` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով առաջադրված մեղադրանքը հիմնավորված և ապացուցված է:
Հետևապես, մեղադրողի վերաքննիչ բողոքը պետք է մերժել, իսկ դատարանի դատավճիռը` Ն.Փաշինյանին` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացնելու վերաբերյալ` թողնել օրինական ուժի մեջ:
Միևնույն ժամանակ, դատարանը քննության առնելով մեղադրողի վերաքննիչ բողոքի առիթով բերված պաշտպանների պատասխաններն այն մասին, որ դատավճիռը պետք է բեկանել և գործի վարույթը ամբողջովին կարճել, Ն.Փաշինյանի գործողություններում հանցակազմի բացակայության հիմքով, գտավ, որ դրանք անհիմն են և հերքվել են վերոհիշյալ ապացույցներով և հիմնավորումներով:
Բացի այդ, ընդհանուր իրավասության դատարանի դատավճիռը` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացման հիմքի անհամաձայնության կապակցությամբ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը վերաքննության կարգով չի բողոքարկել, որի պայմաններում վերաքննիչ դատարանը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 420 հոդվածի 1-ին մասի առումով, գտավ, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 316 հոդվածի 1-ին մասով արդարացման հիմքը փոխելու հիմքեր չկան:

9.6.Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը ամբաստանյալի նկատմամբ նշանակված պատժի և այլ հարցերի վերաբերյալ.
Վերաքննիչ դատարանը, քննության առնելով ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ նշանակված պատժի հարցը, գտավ, որ ընդհանուր իրավասության դատարանը պատժի տեսակը և չափը որոշելիս, ղեկավարվելով ՀՀ քրեական օրենսգրքի 10, 48, 61 և 62 հոդվածներով, հաշվի առնելով նրան մեղսագրված հանցագործության բնույթն ու հանրության համար` վտանգավորության աստիճանը, նրա անձը դրականորեն բնութագրող տվյալները, այդ թվում` պատասխանատվությունը և պատիժը մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքները, ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասի սանկցիայի շրջանակներում նշանակել է համապատասխան պատիժ, որը համաչափ է և համապատասխանում է հանցանքի ծանրությանը և ամբասատանյալի անձնավորությանը:
Քննության առնելով ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ <<Համաներում հայտարարելու մասին>> ՀՀ Ազգային Ժողովի 2009թ. հունիսի 19-ին ընդունված որոշման կիրառության հարցը, վերաքննիչ դատարանը, գտավ, որ Համաներման ակտը ենթակա է կիրառման, հետևյալ պատճառաբանությամբ:
Ըստ Համաներում հայտարարելու մասին վերը նշված որոշման 12-րդ կետի 1-ին մասի <<ա>> ենթակետի պահանջների` Համաներման որոշման կատարումը դրվել է դատարանների վրա` այն անձանց նկատմամբ, որոնց վերաբերյալ գործերը գտնվում են դատարաններում, սակայն մինչև սույն որոշումն ուժի մեջ մտնելը չեն քննվել, կամ այն անձանց նկատամաբ, որոնց վերաբերյալ գործերը քննվել են, բայց դատավճիռներն օրինական ուժի մեջ չեն մտել:
Վերը նշված որոշման 7-րդ կետի 2-րդ մասում սահմանված է, որ պատժաչափի չկրած մասը կրճատվում է կիսով չափ` նույն որոշման 2-րդ կետում նշված անձանց նկատմամբ: Իսկ 2-րդ կետի 6-րդ ենթակետում որպես այդպիսիք նշված են 2008թ. մարտի 1-2-ին Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների առնչությամբ հանցագործություն կատարած անձինք:
Հաշվի առնելով վերոգրյալը և նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ կայացված դատավճիռը և սույն որոշումը դեռևս օրինական ուժի մեջ չեն մտել, դատարանը գտավ, որ Համաներման ակտը պետք է կիրառի դատարանը: Ինչ վերաբերվում է պատժաչափի չկրած մասի հաշվարկի հարցին, ապա այն պետք է կատարի ՀՀ Արդարադատության նախարարության համապատասխան քրեակատարողական հիմնարկը` որոշումն օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո, քանի որ Համաներման ակտի իմաստով պատժաչափի չկրած մասի վերջնական հաշվարկը հնարավոր է կատարել միայն դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո:
Անդրադառնալով ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոցի հարցին, հաշվի առնելով կատարված հանցագործության բնույթն ու հանրության համար վտանգավորության աստիճանը, ինչպես նաև այն, որ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ կայացվել է մեղադրական դատավաճիռ և նրա նկատմամբ պատիժ է նշանակվել ազատազրկման ձևով, կայացված դատական ակտը չի բեկանվել և չի փոփոխվել, վերաքննիչ դատարանը գտնում է, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի նկատմամբ ընտրված խափանման միջոց` կալանքը պետք է թողնել անփոփոխ` մինչև սույն որոշման օրինական ուժի մեջ մտնելը:
Դատարանի որոշումները` ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանի գույքի վրա դրված կալանքը վերացնելու և գույքն կալանքից ազատելու, ինչպես նաև իրեղեն ապացույցների տնօրինման մասով, պետք է թողնել անփոփոխ:
Ելնելով վերոգրյալներից, վերաքննիչ դատարանը, փաստում է, որ սույն քրեական գործի, ինչպես նախաքննության, այնպես էլ առաջին ատյանի և վերաքննիչ դատարանների դատաքննությունների ընթացքում քրեադատավարական օրենքի էական խախտումներ, որոնք գործին մասնակցող անձանց` օրենքով երաշխավորված իրավունքներից զրկելու կամ դրանցում սահմանափակելու, կամ այլ ճանապարհով խոչընդոտել են գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտմանը, ազդել կամ կարող էին ազդել գործով ճիշտ որոշում կայացնելու վրա, թույլ չեն տրվել, գործի փաստական հանգամանքների մասին դատավճռում շարադրված դատարանի հետևությունները բխում են քրեական գործով ձեռք բերված ապացույցներից:
Վերաքննիչ դատարանը, արձանագրում է, որ վերաքննիչ դատարանի դատաքննության ընթացքում, պաշտպանական կողմի միջնորդությունները, հայտարարություններն ու առարկությունները, կապված` դատավորների անկողմնակալության, դատական քննության հրապարակայնության սկզբունքը խախտելու, դատական ակտի վերանայման կարգը` վերաքննության, թե վճռաբեկության կանոններ չսահմանելու, մեղադրողի վերաքննիչ բողոքի առթիվ Ն.Փաշինյանի հիմնավորումները և պատճառաբանություննրը ընդհատելու և նիստի վարման կարգի հետ, ապա դրանք անհիմն են, մտացածին և չեն բխում դատական նիստերի ձայնային արձանագրման և համակարգչային եղանակով համառոտագրման միջոցով կազմված արձանագրությունից:
Բողոքները վարույթ ընդունելու և քրեական գործը քննության նշանակելու մասին վերաքննիչ դատարանի 26.02.2010թ. որոշման մեջ հստակ սահմանված է դատաքննության կարգը և իրականացվող դատավարական գործողությունները վերաքննիչ դատարանում, որոշումը հստակ և պարզ է, չի պարունակում երկիմաստ դրույթներ, որը նույն օրը առձեռն հանձնվել է դատավարության բոլոր մասնակիցներին: Որոշման համաձայն, <<վերաքննիչ դատարանում սույն քրեական գործի քննությունը պետք է կատարվի վճռաբեկ դատարանում գործերի քննության համար սահմանված կանոններով, պահպանելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 382 և 391 հոդվածների դրույթները>>:
Ինչպես նախագահող դատավորը, այնպես էլ դատական կազմի մեջ ընդգրկված դատավորները, ղեկավարվելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 1, 7-10, 16-19, 23-24, 41-43, 314, 3141, 391 հոդվածներով, պահպանելով ՄԻԵԿ-ի 6-րդ և 13-րդ հոդվածներում ամրագրված իրավունքները, նկատի ունենալով Եվրոպայի Խորհրդի Նախարարների Կոմիտեի կողմից 2003թ. հուլիսի 10-ին ընդունված <<Լրատվամիջոցների կողմից քրեական դատավարության վերաբերյալ տեղեկատվություն հաղորդելու մասին>> թիվ Rec (2003) 13 Հանձնարարականը, մրցակցության և դատական քննության պատշաճ հրապարակայնության պայմաններում, հանդես չգալով մեղադրանքի կամ պաշտպանության կողմում և արտահայտելով միայն իրավունքի շահերը, պահպանելով օբյեկտիվությունը և անկողմնակալությունը, պատշաճ միջոցներ են ձեռնարկել ապահովելու սույն քրեական գործի արդարացի քննությունը և պահպանելու օրենսդրության այլ պահանջները, ինչպես նաև դատական նիստին ներկա գտնվող անձանց վարքագիծը:
Դատավարության մասնակիցները, այդ թվում` ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանը երեք օր տևած դատավարության ընթացքում, իրենց վերաքննիչ բողոքները և դրանց առիթով բերված գրավոր պատասխանները ներկայացրել են առանց ելույթների տևողության որոշակի ժամանակով սահամանափակման:
Դատարանը կողմերին բազմիցս պարզաբանել է, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 385 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն, վերաքննիչ դատարանը, դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքների հիմքերի, հիմնավորումների և պահանջների սահմաններում:
Ելնելով դրանից, այն պահերին, երբ ամբաստանյալը շոշափել է սույն քրեական գործի և նրան առաջադրված մեղադրանքի հետ ակնհայտորեն առնչություն չունեցող հանգամանքներ, դատարանը Ն.Փաշինյանի ելույթի տևողությունը դարձյալ չսահմանափակելով, նրան ըդհատել է, հիշեցնելով, որ ելույթը պետք է լինի վերաքննիչ բողոքների և պատասխանների շրջանակներում:
Բացի այդ, համապատասխան հարցերի առթիվ, որոնք լուծվել են վերաքննիչ դատարանի կողմից դատական քննության ժամանակ, դատարանը ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 313 հոդվածի կարգով պատճառաբանված գրավոր և բանավոր որոշումներ է կայացրել և հրապարակել (դատարանի գրավոր որոշումները կցված են քրեական գործի վարույթին):
Դատարանը գտնում է, որ ամբաստանյալի նկատմամբ քրեական գործի վարույթը` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225 հոդվածի 1-ին մասով կարճելու և նրա նկատմամբ` արարքում հանցակազմի բացակայության կամ այլ պատճառաբանությամբ արդարացման դատավճիռ կայացնելու հիմքեր չկան:
Այսպիսով, վերաքննիչ դատարանը մեղադրողի և պաշտպանների վերաքննիչ բողոքների հիման վրա ստուգելով գործի փաստական հանգամանքների և քրեական օրենքի կիրառման ճշտությունը, ինչպես նաև գործը քննելիս և լուծելիս քրեական դատավարական օրենքի նորմերի պահպանումը, հանգեց այն հետևության, որ ամբաստանյալ Ն.Փաշինյանի վերաբերյալ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճիռը օրինական է, հիմնավորված, պատճառաբանված և արդարացի, այն բեկանելու կամ փոփոխելու հիմքեր չկան, ուստի ամբողջությամբ պետք է թողնել օրինական ուժի մեջ:
Հետևապես, ինչպես մեղադրող Հ.Հարությունյանի, այնպես էլ պաշտպաններ Լ.Սահակյանի և Ե.Վարոսյանի վերաքննիչ բողոքները ենթակա են մերժման:
Վերոգրյալներից ելնելով և ղեկավարվելով Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական Կոնվենցիայի 6-րդ և Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 393-394 հոդվածներով, վերաքննիչ դատարանը,
Ո Ր Ո Շ Ե Ց
Մեղադրող Հ.Հարությունյանի և ամբաստանյալ Նիկոլ Փաշինյանի շահերի պաշտպաններ Լ.Սահակյանի և Ե.Վարոսյանի վերաքննիչ բողոքները մերժել:
Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի վերաբերյալ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 2010թ. հունվարի 19-ի դատավճիռը թողնել օրինական ուժի մեջ:
Ամբաստանյալ Նիկոլ Վովայի Փաշինյանի նկատմամբ կիրառել <<Համաներում հայտարարելու մասին>> Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 2009թ. հունիսի 19-ի որոշման 7-րդ կետի 2-րդ ենթակետը` պատժաչափի չկրած մասը կրճատել` կիսով չափ:
Պատժաչափի չկրած մասը կրճատելու հաշվարկը կատարել որոշումը օրինական ուժի մեջ մտնելուց հետո` ՀՀ Արդարադատության նախարարության համապատասխան քրեակատարողական հիմնարկում:
Որոշումը հրապարակման պահից մեկամսյա ժամկետում կարող է բողոքարկվել Հայաստանի Հանրապետության Վճռաբեկ դատարան:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ` ստորագրություն
ԴԱՏԱՎՈՐՆԵՐ` ստորագրություններ
Իսկականի հետ ճիշտ է`

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ ԴԱՏԱՎՈՐ` Ս.ԱՎԵՏԻՍՅԱՆ